Mortorzu

suprimidura de una bida umana dae bandas de un'àteru èssere umanu


Articulu in logudoresu

Su mortorzu cunsistit in sa suprimidura de una bida umana, in manera zenerarmente boluntària, dae bandas de un'àteru èssere umanu.

Podet esser antimeledadu o pro incautela cunforme siat cumìtidu o menu cun intentu dae su suzetu chi lu realizat. Sinònimu de mortorzu est assassinamentu, unu tèrmine chi, belle gasi, in unas cantas lezisraduras ìnditat una sutacategoria separada, chi cumprendet sos casos prus graes de mortorzu (pro narrer, in Frantza su delitu de “assassinat” currespondet a su mortorzu boluntàriu antismeledadu de su sistema italianu).

Su mortorzu est un'assione cundennada sotziarmente, mancari sa proibidura in onzi forma sua apat tentu un'illestrimentu petzi moende cun su de XX sègulos. Su mortorzu est istadu dissiplinadu comente delitu in totu sas lezisraduras istòrigas, e galu oe est ozetu de numerosos disponimentos de tipu penale. Sende gasi, peruna sotzietade at asseguradu carchi bia un'amparu assolutu de sa bida umana, proibende-nde sa suprimidura in onzi casu: pro isempru, medas sotzietades atzetant o foras male isartant s'ochidura de s'inimigu in sa gherra: sa zeneralidade de sos sistemas zurìdigos de su tempus coladu e unos cantos sistemas cuntemporanos autorizant sa suprimidura de sa bida umana comente pena (pena de morte); tzertas sotzietades, in prus de custu, pratigaiant su sacrifìtziu de èsseres umanos a sa divinidade.

Tenent numenaduras particulares su mortorzu de su babu (babitzìdiu), de sa mama (mamitzìdiu), de su cojuadu (muzeritzìdiu e mariditzìdiu), de su frade o de sa sorre (fraditzìdiu) e de su soberanu (rezitzìdiu) chi refretint s'indinnadura particulare reservada dae sa sotzietade a sos chi ochient custas pessones.