Coordinadas: 39°31′11″N 8°30′39″E / 39.519722°N 8.510833°E39.519722; 8.510833

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Ingurtosu[1] est un'apenditzu de su comunu de Arbus, chi est a tesu unos 10 km de sa bidda e at acasagiadu, paris cun Montevecchio[2], una de is prus minieras de importu de sa Sardigna. A su tzensu generale de sa populatzione e de is abitatziones de su 2011 contaiat 9 bividores[3].

Panorama de Ingurtosu. Si podet bìdere su palatzu de sa diretzione minerària.

Orìgine de su nòmine modìfica

Su nòmine suo benit dae su gurtùrgiu de is angiones, chi pobulaiat is chelos de custa àrea. Segundu àteros su nòmine est sa contratzione de ingurtidroxu, forsis cun riferimentu a calicunu iscavu mineràriu cun orìgine antiga meda.

Istòria modìfica

 
Laveria Brassey, Naracauli, Ingurtosu.

Oe est unu bidditzolu isciusciadu e bòidu, ma in passadu fiat arribbadu a acasagiare agiumai a chimbe mìgia persones, funtzionende comente tzentru de diretzione de sa miniera de Ingurtosu e de sa de Gennamari, chi faghiant ambos parte de su cumplessu mineràriu mutidu filone di Montevecchio, de in ue bogaiant prumu, zingu e prata.

Sa miniera, chi aiat comintzadu sa faina estrativa sua in su 1855, fiat arribada a s'espansione màssima in s'incumintzu de su sèculu XX. Sa prima crisi, cun su litzentziamentu de operajos medas, est acontèssidu in su 1943. In su pustisgherra sa faina fiat torrada a incumintzare, ma su declinu fiat oramai aviadu e in su 1968 sa miniera est istada serrada.

In su bidditzolu mineràriu s'agataiant su palatzu de sa diretzione, “Su casteddu”, fatu cara a su 1870, in istile neomedievale, a imitatzione de unu palatzu tedescu, in positzione dominante a subra de su restu de su cumplessu, chi cumprendet abitatziones de impreados, sa crèsia, s'ispàciu, sa posta, su campusantu e finas un'ispidale.

Me in sa badde chi collegat su bidditzolu a su mare s'agatant unos cantos putzos mineràrios, comente su Putzu Gal, restauradu[4] e furriadu a àrea de museos a subra de sa vida de is operajos, e is rùderes mannos de sa laveria Brassey, fata in localidade Naracauli in su 1900, cando su propietàriu de sa miniera fiat su nòbile inglesu Lord Brassey. Sa badde acabbat con is "Dunas de Piscinas" in ue su minerale bogadu beniat carradu, gràtzias a unu caminu de ferru fatu in su 1871, pro èssere a pustis imbarcadu[5].

Oe Ingurtosu est unu monumentu de archeologia industriale minerària e faghet parte de su Parcu Geomineràriu Istòricu e Ambientale de sa Regione Sardigna, insertadu in sa rete GEO-PARKS de s'UNESCO.

Galleria de immàgines modìfica

Riferimentos modìfica

  1. (IT) Ingurtosu - Storia del Villaggio minerario di Ingurtosu, in www.prolocoarbus.it. URL consultadu su 7 abrile 2022 (archiviadu dae s'url originale su 7 abrile 2022).
  2. (IT) Montevecchio, Sardegna, in minieremontevecchio.it. URL consultadu su 18 abrile 2019 (archiviadu dae s'url originale su 19 santugaine 2010).
  3. (IT) Indicatori 2011 località R20 (Sardegna) (ZIP), in istat.it.
  4. (IT) A Ingurtosu restaurato il Pozzo Gal, in Ministero per i Beni e le Attività culturali e per il Turismo. URL consultadu su 7 abrile 2022 (archiviadu dae s'url originale su 7 abrile 2022).
  5. (IT) Le miniere di Ingurtosu, in Arbus. URL consultadu su 7 abrile 2022.