Nuraghe: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
m r2.7.1) (Bot: Modifico no:Nurage
No edit summary
Lìnia 3:
Sos '''nuraghes''' o '''runaghes''' (in [[Sardu logudoresu|logudoresu]], in [[Sardu campidanesu|campidanesu]] si naran ''nuraxis'') suni fraigos de fromma conica fattos de pedra, chi s'agatana petzi in sa [[Sardigna]], de unu fonte prestu de 8000 (ma medas sun istados dirrutos, massimu in su periodu de dominatzione piemontesa, e s'agatan solu istigas de sos fundamentos). Sos prus mannos e imponnentese furent costruidos appresu de su 1500 a.c. e poden tennère un altesa fincas a 19m - ma est casi tzertu ca de printzipiu furente calincunu metros prus mannos.
 
Sos Runaghes curripondene a una tipologia costruttiva, ma b'ind'hat de divescias frommas e mesuras, a segunda de s'impleu chi si nde faghiat. Difattis b'hat nuraghes monoturre, bilobados, cumplessos cun tre turres o battoro, cun bastiones, bind'hat de tipu allongadu, ellissoidales, e gai sighinde. <br />
 
Sunt istrutturas chi calchi istoricu narat "megalitica", fattaz cun roccas e pedras mannas chi fintas oe no ischimus cun cale tecnica pretzisa che las alciaìant fintas a su cuccuru de su fraigu. S'istruttura printzipale est pretzisa in dogni nuraghe: sun torres (fintas pius de una) cun bovida a falsa cupola, cheret narrère chi intro sa bovida ada una fromma de cupola, chi però no si podet biere dae fora. Sa fromma esterna este a truncu de cono e si pensat chi in sos nuraghes pius mannos gighiant a subra una terrazza pro sa vedetta chi s'acceraìat cun un'ispessia de ispassizzu de mesu metro 'onu a fora de su corpus de sa torre, mentre soso pius minores gighiant solu sa terrazza chi restaìat in d'unu perimetru currispundente a cussu de sa torre.<br />
 
Sa bovida de intro no fit una cupola comente la podimus pensare oe, cun d'un'arcu a tottu sestu, ma fit de una fromma particulare: este infatti a sestu acutu e sas forzas de su pesu de sas pedras no sunt isgarrigadas a terra cun particulares cuntraffortes o istutturas gasi, ma faghent un'istruttura chi podimus pensare guasi chi si rezzat rizza a sa sola: sunt difattis tantos aneddos de pedra unu subra a s'atteru e onzi aneddu no ruet a intro gratzie a sas fortzas chi si faghet isse matessi: sas pedra no sunt proriu de fromma regulare, ma las devimus pensare unu pagu comente una pezza de casu segada a raggera e chena tzentru: sas forzas chi che tirant sas pedras a giosso e a centru sunt cumpensadas dai sas fortzas laterlaes de sas chi li sunt attaccadas. este custa particulare istruttura chi at permissu a sos nuraghes de arrivire gasi 'ene cunservados fintas a sos tempos nostros e chi ancora oe nos faghent restare a bucca abbelta.<br />
 
No s'ischit ancora (mancari che sient colados guasi 3500 annos dae tando) a d'itte bisonzaìant: b'ada chie narat chi fint istrutturas de difesa, chie narat chi fint comasinos pro su trigu e su mandigu, chie narat chi fint sos casteddos 'ue istaìant sos re. Sa tesi chi paret pius giusta fintas a como este cussa chi sos pius mannos faghiant de palattu reale e de casteddu pro sa difesa, mentre sos pius minores chi sunt fraigados a manera de los poder viere dai su nuraghe accultzu fint impittados comente istrumentu de avvistamentu de sos inimigos.<br />
 
 
S'etimologia de sa paràula est intzerta ma, sa prus segura est dae ''nurra'' ca cherìat narrere "muntone de pedras".