Vermont

Artìculu in LSC

Su Vermont ([vɚːˈmɑːn(ʔ)] o [vɚˈmɑ̃(ʔ)]) est unu istadu de is Istados Unidos chi s'agatat a su nord-est de sa natzione, in sa regione narada New England. Su Vermont est s'istadu de ses prus pitiu e su segundu prus pagu populadu de sos Istados Unidos e su solu de su New England chi non tenet bessida a su mare. Su lagu Champlain faghet metade de sa lacana ovest de s'istadu, s'atera metade dd'iscerat cun su New York. A su sud tenet lacana cun su Massachussetts, a s'est cun su New Hampshire e a su nord cun sa provintzia canadesa de su Quebec.

Sa capitale est Montpelier chi, cun unos 7900 residentes est sa prus pitia capitale de istdu de totu sa natzione. Sa tzitade prus manna est imbetzis Burlington, chi at populatzione de unos 42.000 abitantes.

In passadu su territoriu de su Vermont fiat abitadu de duos populos nativos: is Abenaki e is Irokesos, e in manna parte fiat frantzesu a primitziu de su periodu coloniale. Sa Frantza dd'aiat pois tzedidu a su Renniu Auniadu a sa fine de sa Gherra de sos Sete Annos, in su 1763, sende ca aiat perdidu.

Pro medas annos is colonias a lacana, mascamente su New Hampshire e su New York, si sunt perricada s'area, chi difatis teniat tando nomene de Fidantzas de su New Humpshire. Is ocupadores, chi teniant propriedade de terras afidantzaiant de essere contra sa militzia de Green Mountain Boys, chi cheriat faghere de su Vermont unu terrioriu indipendente.

Sa Repubrica de Vermont est in realidade esistida. Fundada in su 1777, in tempus de sa Rivolutzione Americana, at tentu vida de batordighi annos. Su Vermont est duncas unu de is bator istados de sa federatzione chi in passadu ant tentu soberania, impare a Texas, Hawaii e Califòrnia.

In su 1791, su Vermont s'est auniadu a sos Istados Unidos comente istadu de batordighi, primu a s'atzunghere a sa originale federatzione de 13 colonias. Vermont candu ancora indipendente est fintzamentas su primu istadu chi at in parte abolidu s'iscravidade.

Su Vermont est abitadu pro su 94,3% de gente de ratza bianca.

Tenet nomingiu de Green Mountain State (istadu de su monte birde) e difatis su nomene Vermont benet de sa limba frantzesa: Vert Mont (monte birde).