|
[[File:Map of USA VT.svg|thumb|246x246px|Inditadu in ruju s'istadu de su Vermont in is Istados Unidos]]
[[File:Vermont state flag.png|thumb|245x245px|Bandera de s'istadu de Vermont]]
Su '''Vermont''' ([vɚːˈmɑːn(ʔ)] o [vɚˈmɑ̃(ʔ)]) est unu istadu de is [[Istados Unidos]] chi s'agatat a su Nord-Est de sa natzione, in sa regione narada [[Noa InghirterraInghilterra]]. Su Vermont est s'istadusu de ses6 istados prus pitiupitios, su segundu prus pagu populadu de sos Istados Unidos e su solu de sa Noa InghirterraInghilterra chi non tenet bessida a su mare. Su lagu [[Champlain]] faghet metade de sa làcana Ovest de s'istadu, s'ateraàtera metade dda ispartzit cun su [[New York (istadu)|New York]]. A su Sud tenet làcana cun su [[Massachusetts]], a s'Est cun su [[New Hampshire]] e a su Nord cun sa provìntzia [[Canada|canadesa]] de su [[Quebec]].
Sa capitale est [[Montpelier]] chi, cun unos 7900 residentes est sa prus pitia capitale de istadu de totu sa natzione. Sa tzitade prus manna est imbetzisimbetzes [[Burlington]], chi at populatzione de unos 42.000 abitantes.
In passadu su territoriuterritòriu de su Vermont fiat abitadubìvidu de duos populos nativos: is Abenaki e is Irokesos, e in manna parte fiat frantzesu a primitziu de su perioduperìodu coloniale. Sa Frantza dd'aiat pois tzedidu a su [[Rennu Auniadu|RenniuRènniu AuniaduAunidu]] a sa fine de sa [[Gherra de sos Sete Annos]], in su 1763, sende chi aiat pèrdidu.
Pro medas annos is colònias a làcana, mascamente su New Hampshire e su New York, si sunt perricadaperricadas s'areaàrea, chi difatis teniat tando nòmene de ''Fidantzas de su New Humpshire''. Is ocupadores, chi teniant propiedade de terras, afidantzaiantafiantzaiant de èssere contra sa militziamilìtzia de [[Green Mountain Boys]], chi cheriat faghere de su Vermont unu territoriuterritòriu indipendente.
Sa RepubricaRepùblica de Vermont est in realidade esistida. Fundada in su 1777, in tempus de sa [[Rivolutzione Americana]], at tentu vida de batòrdighi annos. Su Vermont est duncas unu de is bator istados de sa federatzione chi in passadu ant tentu soberania, impare a [[Texas]], [[Hawaii]] e [[Califòrnia]].
In su 1791, su Vermont s'est auniaduaunidu a sos Istados Unidos comente istadusu de batòrdighi14 istados, primu a s'azùnghere a sa originale federatzione de 13 coloniascolònias.
Vermont cando ancora indipendente est fintzamentas su primu istadu chi at in parte abolidu s'[[iscravidade]].
Su 94,3% de sos abitantesbividores de su Vermont est de ratza bianca.
Tenet nomìngiu de ''Green Mountain State'' (istadu de su monte birde) e difatis su nòmene Vermont benetbenit de sa [[limba frantzesa]]: Vert Mont (monte birde).[[Categoria: Geografia]][[Categoria: Istados Federados USA]]
| 