Gherra de Indipendèntzia de Istados Unidos: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lìnia 1:
{{Variant|LSC}}
{{Variant|LSC}}Sa '''Gherra de Indipendèntzia Americana''', narada fintzas '''Rivolutzione Americana''' est istada una rebellia chi intre su 1775 e su 1783 is trèighi colònias norti-americanas ant opostu a sa [[Rennu Auniadu|Grandu Britànnia]], tando pàtria issoro.▼
[[File:American Revolutionary War collage.jpg|thumb|280x280px|Pinturas de sa Gherra de Indipendentza de Istados Unidos]]
▲
In s'inghitzu sa gherra pertocaiat petzi su territòriu de is colònias, ma s'intrusida de àteras potèntzias coloniales de [[Frantza]] e [[Ispagna]] in agiudu issoro e de [[Assia]] e [[Eletoradu de Hannover]] in agiude de is britànnicos, at tentu a cusseguèntzia s'ispaghinadura de is cumbatimentos a s'[[Europa]], is [[Antillas]] e [[Ìndias Orientales]].
Line 6 ⟶ 8:
== Cuntestu Istòricu ==
Londra esigiat chi is sugetos americanos cuntribuirent a is pagamentas de is ispesas de s'Impèriu de Amèrica de norti. Sa [[Gherra de is Sete Annos|gherra de is sete annos]] fiat finida isceti de pagu tempus e s'Inghilterra s'agatait economicamente in aprentu mannu. Chirchende de torrare a s'assentare aiat tando pigados duas medidas: su Sugar Act, chi poniat impostas pro s'importatzione de prodotos a is colònias), e su Stamp Act (chi imponiat bullos subra documentas uffitziales e giornales). Controiat intames onni bera possibilidade de isvilupu
In paris tempus sa dominatzione frantzesa fiat agabbada cun sa gherra de is sete annos, chi permitiat a is colònias de non tènnere prus bisòngiu de cuss'amparu istrintu chi fintzas a tando fiat istadu resone printzipale de apichrionu a sa pàtria. Su debodu fiat creschende fintzas pro ite is colònos fiant delùdidos chi non ddi èsseret permìtidu de s'ispaghinare in is regiones de su cuntinente a s'estu de su Mississippi - chi cun sa gherra fiant passados a s'impèriu britànnicu - e iscuntressados de totu is mandos chi sa Grandu Britànnia teniat a dannu de issos.
Line 24 ⟶ 26:
=== Cumpangia de Ìndias Orientales===
[[File:Boston Tea Party.jpg|thumb|284x284px|Pintura de su Boston Tea Party]]
In su 1773 sa ''Cumpangia Inglesa de Ìndias Orientales'' aiat otentu de su Parlamentu deretu de bendere in esclusiva su te chi betiat de [[Tzina]], boghende·nche is americanos de su giru de affàrios subra chi fintzas a tando issos si fiant pòdidos apoderare.
Is cummertzantes americanos de te aiant duncas cuncordadu una boicotadura de is mertzes inglesas, cun s'agiudu de s'opinione publica e de s'organizatzione ''Sons of Liberty'' (Figios de sa Libertade). S'efetu prus ladinu de sa protesta fiat acuntèssidu su 16 de nadale 1773, cando unos cantos òmines chi faghiant parte de is ''Sons of Liberty'', fiant artziados a naves de sa Cumpangia in su portu de [[Boston]] e nch'aiant ghetadu a mare totu su carrigu de te (acuntèssida nodia comente Boston Tea Party - Sa Festa de su Te de Boston).
Su guvernu inglesu aiat tando blocadu su portu e aiat chircadu de bogare a su [[Massachusetts]] onni autonomia amministrativa, mandende·nche unu grupu de funtzionàrios nominados de su re.
===Su Cuntrollu de s'Ispaghinadura Territoriale===
A custa cunditzione, giai meda tostada, si fiant azuntas s'aprobatzione in su
A segus de custas fiat aprobada fintzas sa ''Lege subra su [[Quebec]]'' (Quebec Act), chi afiantzaiat a is noos sugetos de [[Canada|Cànada]] de natzionalidade [[Frantza|frantzesa]] libertade religiosa e tzivile, e chi assignaiat a su Cànada totu is territòrios a su norti de su frùmene [[Ohio (frùmene)|Ohio]], chi is bividores de is trèighi colònias disigiaiant de ocupare.
Line 38 ⟶ 43:
===Pèdidas de su Cungressu Cuntinentale===
[[File:Benjamin Franklin 1767.jpg|thumb|261x261px|Pintura de Benjamin Franklin]]
In s'atòngiu 1774 su Cungressu cuntinentale si fiat atobiadu in [[Filadelfia|Filadèlfia]]. Totu is rapresentantes de is colònias francu sa [[Geòrgia (Istados Unidos de Amèrica)|Geòrgia]] bia aiant pigadu parte. Aiant dètzididu pro s'autonomia amministrativa e sa boicotadura sistemàtica de is mertzes inglesas, chi cheriat impòsta fintzas a fortza a is chi refudarent de ddu fàghere a contu issoro.
Non si chistionaiat galu de ischirriadura e tando [[Benjamin Franklin]] s'agataiat in Inghilterra, traballende pro unu progetu de costitutzione de unu impèriu federale in ue onni colònia diat tènnere manna autonomia mancari fidele a su re.
In realidade, non meda in is istados de sud cantu prus a prestu in is de norti giai si naraiat ca sa solutzione prus de cumbènnidu diat èssere s'indipendèntzia ebbia.
| |||