Gherra de Indipendèntzia de Istados Unidos: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Lìnia 1:
{{Variant|LSC}}
[[File:American Revolutionary War collage.jpg|thumb|280x280px|Pinturas de sa Gherra de Indipendentza de Istados Unidos]]
Sa '''Gherra de Indipendèntzia Americana''', narada fintzas '''Rivolutzione Americana '''(in [[inglesu]]''' American Revolutionary War '''o''' American Revolution''') est istada una rebellia chi intre su 1775 e su 1783 is trèighi colònias norti-americanas ant opostu a sa [[Rennu Auniadu|Grandu Britànnia]], tando pàtria issoro.
In s'inghitzu sa gherra pertocaiat petzi su territòriu de is colònias, ma s'intrusida de àteras potèntzias coloniales de [[Frantza]] e [[Ispagna]] in agiudu issoro e de [[Assia]] e [[Eletoradu de Hannover]] in agiude de is britànnicos, at tentu a cusseguèntzia s'ispaghinadura de is cumbatimentos a s'[[Europa]], is [[Antillas]] e [[Ìndias Orientales]].
Lìnia 32:
=== Cumpangia de Ìndias Orientales===
[[File:Boston Tea Party.jpg|thumb|280x280px|Pintura de su Boston Tea Party|left]]
In su 1773 sa ''Cumpangia Inglesa de Ìndias Orientales'' aiat otentu de su Parlamentu deretu de bendere in esclusiva su te chi betiat de [[Tzina]], boghende·nche is americanos de su giru de affàrios subra chi fintzas a tando issos si fiant pòdidos apoderare.
Lìnia 53:
===Pèdidas de su Cungressu Cuntinentale===
[[File:Benjamin Franklin 1767.jpg|thumb|
In s'atòngiu 1774 su Cungressu cuntinentale si fiat atobiadu in [[Filadelfia|Filadèlfia]]. Totu is rapresentantes de is colònias francu sa [[Geòrgia (Istados Unidos de Amèrica)|Geòrgia]]
Aiant dètzididu pro s'autonomia amministrativa e sa boicotadura sistemàtica de is mertzes inglesas, chi cheriat impòsta fintzas a fortza a is chi refudarent de ddu fàghere de contu issoro.
Lìnia 60:
Non si chistionaiat galu de ischirriadura e tando [[Benjamin Franklin]] s'agataiat in Inghilterra, traballende pro unu progetu de costitutzione de unu impèriu federale in ue onni colònia diat tènnere manna autonomia mancari fidele a su re.
In realidade, in is
==Sa Gherra==
A s'inghitzu de sa gherra is colònos teniant petzi sordados volunteris, is ''minutemen''.
Fiat gràtzias a su
Fiant alleados inglesos fintzas is nativos [[Mohawk]] e is [[Irochesos]] ghiados de su capu Thayendanegea, naradu in inglesu [[Joseph Brant]], ma custos fiant ochidos de su generale de Istados Unidos Sullivan in su 1778. Is 30.000 mertzenàrios de [[Assia]] ghiados de su generale [[August Nettardt]] fiant imbetzes bìnchidos in su 1783 e torrados a mandare in pàtria.
Line 69 ⟶ 70:
Su primos cumbatimentos fiant acuntèssidos in s'abrile de su 1775 in in biddas de [[Lexington (Massachusetts)|Lexington]] e [[Concord (Massachusetts)|Concord]].
In lexington is tropas americanas fiant abisadas in antibìtzu de s'arribu de is inglesos e si nche fiant ispèrdios in antis chi bi lomperent.In Concord aint tentu durada de una bintina de minutos, e a sa fine is minutemen si nche fiant fuidos lassende oto mortos e deghe
Imbàtidos in Concord is britànnicos aiant postu fogu a si depòsitos prenos e fiant mòvidos fache a [[Boston]]. Fiant però atacados de 450 colònos e mancari cun medas difficultades èsserent resissidos a tocare de in antis fiant torrados a segus chentza finire de cumbatere is colònos, chi ddis fiant curtos in fatu e ddus aiant afracados in unos cantos apostamentos.
Cun custas acuntèssidas
=== Batalla de Bunker Hill ===
[[File:The Battle of Bunker's Hill June 17 1775 by John Trumbull.jpeg|left|thumb|266x266px|Pintura de sa Batalla de Bunker Hill]]
A fatu de s'ordìngiu de s'esèrtzitu, is sordados americanos aiant chircadu de atacare Boston, ma fiant resissidos a cunchistare petzi duos montigros in is intòrinos: ''Bunker Hill'' e ''Breeds Hill'', intre su 12 e su 15 de làmpadas 1775.
A mangianu de su 17 de làmpadas is iglesos aiant cannonai Bunker Hill, de in ue is americanos, ischiende chi diant èssere atacados aiant giai trasferidos is tropas a Breeds Hill, prus arta e difendibile.
In sa lòmpida a su montigru is inglesos aiant a fines bìnchidu sa batalla, ma a prètziu caru, sende ca aiant pèrdidu 304 sordados, 741 fiant ingotos e 5 ispèrdidos. Is americanos aiant tentu isceti 172 mortos e 273 ingotos, e a coa si fiant pòdidos retirare.
Su resurtadu fiat a balangiu de is americanos chi, mancari aerent perdidu, fiant resissidos a acarare unu esèrtzitu meda prus nùmerosu e addestradu de su de issos. S'Esèrtzitu Cuntinentale fiat difatis cumpostu de òmines ammesturados impare chentza de règulas e cun pagu achipàgiu ne cannones.
=== Campagna Canadesa ===
[[File:Canadian militiamen and British soldiers repulse the American assault at Sault-au-Matelot.jpg|thumb|Fortzas anglo-canadesas rebusant s'Esèrtzitu Cuntinentale in [[Québec (tzitade)|Québec]].]]Una de is prus mannas timorias de s'Esèrtzitu Cuntinentale fiat chi de is bases inglesas de [[Canada|Cànada]] podiant arribare atacos de terra, chi fiant prus simpres de organizare e tenian costos prus baratos. Sa cunchista de is tzitades canadesas non pariat incolliosa de otènnere, siat pro ite is fortzas militares briànnicas non fiant cunpostas de prus de 1000 òmines, siat pro ite si pentzaiant de retzire agiudu de is anglo-canadesos.
In realidade sa campagna canadesa, de totu de sa gherra de indipendèntizia est istada unu de is isciàscios prus graes penados de is colonos.
S'ispeditzione, cumposta de 8.000 òmines partzidos un duas colonnas, fiat partida in su cabudanni de su 1775 e a s'iscumpassu de sa làcana cun su Cànada is tropas Cuntinentales si fiant acatadas chi ne is anglòfonos ne is francòfonos ddos bidiant comente liberadores a pagus fiant is chi ddos cheriant agiudare.
Su 13 de santandria [[Montreal|Montréal]] fiat nointames ocupada. In ierru is duas colonnas si fiant torradas a aunire a curtzu de sa tzitade de [[Québec (tzitade)|Québec]], ma fiant in cunditziones malas, cun prus de 500 òmines mortos, paris nùmeru de disertores e unos milli òmines chi si fiant refudados de torrare a firmare sa ferma voluntària a s'iscàdere. Su fritu fiat faghende maladias e susetotu du [[vailogu]] si fiat ispaghinende intre is sordados.
Sa note de su 30 de nadale Québec fiat atacada. Su resurtadu fiat unu degolliu pro is colonos, cun 500 mortos in su campu de gherra e 200 in is dies a sighire de feridas. is pertas de òmines fiant a manera de perdere fintzas cuntrollu de Montréal chi fiat torrada a is inglesos..
[[Categoria:Istòria]]
| |||