Judicadu sardu: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 8:
=Istoria=
S'origine de sos giuigados no est meda jara. Cun Giustinianu, in su [[534]] p.C. sa [[Sardigna]] fit intrada a faghere parte de s'[[Imperiu Romanu de Oriente]], chi d'aiat conchistada a sos Vandalos e nd'aiat fatu una de sas sete provìntzias de s'[[esarcadu de Africa]], ispartzida ancora in bator territorios (Partes), chi diant aere diventados bator rennos indipendentes.
Cun sas lompidas semper prus fitanias de sos arabos chi in pagu tempus fiant ammanniende a giru de totu su [[Mare de Mesu|Mediterraneu]] sos territorios issoro, sos bizantinos si faghiant semper prus dibiles pro ite no scetis depiant difendere sos territorios pigados cun [[Giustinianu]], ma s'esistentzia de s'imperiu matessi. Aici, a cara de su VIII seculu sos raportos cun [[Costantinopolis]] fiant giai meda raros e sa provìntzia sarda depiat acarare a sola sos atacos inimigos.
No s'ischet de pretzisu comente siat sutzedidu su passagiu a sos bator istados indipendentes, ni cando s'isula apat iscontzadu de totu sos raportos cun sos bizantinos, ma a partire de su IX seculu sos giuighes benent nominados in documentos Francos e de sos pabas.
Importante annoditzare comente:
*in su [[840]] su geografu arabu Ibn Khurdadhbih ammentuaiat sa presentzia de unu guvernadore de [[Sardigna]], [[Corsica]] e [[Ìsulas Baleares|Baleares]]
*in su [[851]] su paba Lione IV iscrieat a su ''Iudex Sardiniae'' pro dimandare de mandare militares e lana marina in Roma
*in su [[864]] su paba Nicolò I iscrieat de sas uniones cunsambenadas intra de sos ''Iudices'' sardos
Si podet duncas resonare ca sos bizantinos lassaiant unu guvernadore de [[Sardigna]] [[Còssiga|Corsiga]] e [[Ìsulas Baleares|Baleares]] cun presumida residentzia in Calaris, ca s'arantzia de custu apat afortigadu su podere in s'isula e a pustis d'apat detzentradu e multiplicadu pro megius difendere e controllare sos territorios. A cumprobu, paret ca su sambenadu Lacon-Gunale acapit a s'origine sos bator giuigados.
 
Subra de s'origine de custa familia esistent diversas teorias:
*Tesi bizantina: sos Lacon-Gunale diant essere una familia aristocratica de origine bizantina lassada de s'imperadore
*Tesi autoctona: sos Lacon-Gunale diant essere una familia sarda, subra de sa base ca assimbillat meda a nomenes de localidades sardas e ca nomenes fitanios intra de sos giuighes aiant a tennere origine in sa limba sarda pre-latina
*Tesi allena: custa teoria atzappat fundamentu in su fatu ca in sa corte de su giuigadu de Torres bi aiant usos comunes a marovingios e carolingios. Sos francos diant aere dadu imbestidura de re a su guvernadore in Caralis in su IX-X seculu, a pustis de aere difendidu impare a sos sardos [[Còssiga|Corsica]] (a su tempus frantzesa) e [[Sardigna]]
*Tesi ammesturada: custa tesi abbaidat sas tres giai descritas fundias impare: unu brancu nobile bizantinu lassadu a guvernare chi s'imparentaiat cun importantes familias sardas. S'isparìgu de s'autoridade tzentrale de Caralis diat aere bennida comente alliantzia cun sos francos a pustis de sas gherras contra de sos Arabos.