Istados bàlticos: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
Pàgina creada cun '{{coord|format=dms|display=title}}{{Variant|LSC}}Is '''istados bàlticos''', o '''repùblicas bàlticas''' o '''natziones bàlticas''' (in èstonu: ''Balti…' |
No edit summary |
||
Lìnia 1:
{{coord|format=dms|display=title}}{{Variant|LSC}}
{{coord|format=dms|display=title}}{{Variant|LSC}}Is '''istados bàlticos''', o '''repùblicas bàlticas''' o '''natziones bàlticas''' (in [[limba èstona|èstonu]]: ''Balti riigid'', ''Baltimaad''; in [[limba lètona|lètonu]]: ''Baltijas valstis''; [[limba lituana|lituanu]]: ''Baltijos valstybės'') sunt is tres istados [[europa|europeos]] de [[Estònia]], [[Letònia]] e [[Lituània]], postos a sa làcana esta de su [[mare Bàlticu]]. Is istados bàlticos coòperant a livellu regionale e in medas organizatziones interguvernamentales.▼
[[File:Baltic states.svg|thumb|246x246px|Istados bàlticos in [[Europa]]]]
▲
Is bividores de [[Lettonia|Letònia]] e [[Lituània]] sunt acabutzados de su fatu chi faeddant limbas de matessi brancu linguìsticu - chi benit a èssere su de is [[limbas bàlticas]] - de chie sunt fintzas is ùrtimos membros galu ativos. Is [[Estonia|èstonos]] faeddant intames limba de branca [[limbas uràlicas|uràlica]], meda simbigiànte a su [[limba finlandesa|finlandesu]], preferint difatis de èssere cunsiderados [[paisos nòrdicos|nòrdicos]] prus chi non bàlticos.
Estònia e Letònia sunt de majoria [[crèsia luterana|luterana]], sighint [[crèsia ortodossa|ortodossos]] (mescamente is bividores de orìgine [[Rùssia|russa]]) e [[ateismu|àteos]]. Sa Lituània est intames a manna majoria [[crèsia catòlica|catòlica]].
== Datos ==
Is paisos bàlticos fàghent parte de s'[[Unione Europea]] e ant totus adotadu s'[[euro]]: s'[[Estònia]] su 1 de ghennàrgiu [[2011]], sa [[Lettonia|Letònia]] su 1 de ghennàrgiu [[2014]] e sa [[Lituània]] su 1 de ghennàrgiu [[2015]].
{| class="wikitable sortable"
Line 55 ⟶ 57:
==Istòria==
Istoricamente custos tres istados ant sighidu caminos meda diferentes. Sa Lituània, durante s'[[
Totu is tres sas natziones ant fatu parte de s'[[Impèriu Isvedesu]] pro unos chent'annos e a pustis, fintzas a su 1917 de s'[[Impèriu Russu|Impèriu russu]] che [[guvernadorados de su bàlticu]]. A s'acabu de sa [[prima gherra mundiale]] aiant otentu indipendèntzia impare a su [[Granducadu de Finlàndia]].
In su 1940 fiant ocupadas de s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]] e a coa de sa [[Germània nazista]], chi ddas aiat ocupadas intre 1941 1 1944. Acabada sa [[segunda gherra mundiale]] s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]] aiat ismurriadu cale chi siat bòfiu issoro de sighire a mantènnere indipendentzia e ddas aiat annesionadas a su territòriu suo, in ue diant sighire a s'agatare che [[repùblicas sotzialistas sovèticas]].
Pro totu sa durada de custu perìodu istòricu, is sovièticos ant chircadu de isperdere is identidades natzionales, controende s'allega de sas limbas natzionales tramudende·nche in ie bividores de etnia russa, de manera de nche ddos ammesturare impare e chircare ddos fàghere minoria in terra issoro etotu. Petzi sa Lituània at pòdidu mantènnere una tzerta omogeneidade ètnica, sende chi in ie at aguantadu pro totu s'ocupatzione soviètica sa resistèntzia anti-russa.
Ant torradu a cunchistare indipendètzia in su 1991 a s'iscontzadura de s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]], dae chi sunt istados is primos istados a si decrarare indipendentes.
Atualmente s'agatant galu minorias cunsistentes russas, mescamtente in [[Lettonia|Letònia]] in ue custos imbatent a su 27% de sa populatzione totale. [[Estonia|Estònia]] e [[Lituania|Lituània]] ant intames sighidu polìticas natzionalistas prus fortes, chi sunt reduende a bellu a bellu custa minoria, oe sànsiat intre su 6 e su 7% in ambadus.
De su maju 2004 sunt totus membros de sa [[NATO]] e de s'[[Unione Europea]]. Intre 2011 e 2015 sunt passados a s'[[euro]] che moneda.
==Artìculos ligados==
* [[Estonia]]
* [[Lettonia|Letònia]]
* [[Lituània]]
* [[Paisos Nòrdicos]]
| |||