DDT: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
 
Lìnia 1:
[[File:DDT.svg|thumb|264x264px]]
Su para-dicrorodifeniltricroruetanu o DDT est unu sòlidu incolore artamente idrofòbigu, cun unu fragu lizeru a cumpostu aromàtigu croridadu; est belle insolùbile in s’aba, peroe tenet bona solubilidade in su prus de sos issorvidores orgànigos, in sa rassura e in sos ozos. Su nùmene IUPAC esatu est 1,1,1-tricroru-2,2-bis(p-crorufenil)etanu, abreviadu in Dicroru-Difenil-Tricroruetanu, dae ue s’acrònimu DDT.
[[File:DDT WWII soldier.jpg|thumb|322x322px|Sordadu ameriganu ammustrende comente si poniat su DDT cun s'echipàgiu a manu]]
[[File:DDTDichlordiphényltrichloréthane7.JPG|thumb|259x259px]]
Su '''para-dicrorodifeniltricroruetanu''' o '''DDT''' est unu sòlidu incolore artamente [[idrofòbigu]], cun unu fragu lizeru a [[cumpostu aromàtigu]] croridadu; est belle insolùbile in s’abas’[[aba]], peroe tenet bona solubilidade in su prus de sos issorvidores orgànigos, in sa rassura e in sos ozos. Su nùmene [[IUPAC]] esatu est 1,1,1-tricroru-2,2-bis(p-crorufenil)etanu, abreviadu in Dicroru-Difenil-Tricroruetanu, dae ue s’acrònimu DDT.
 
Fiat istadu su primu contrababautzos modernu e est sempermai su prus cunnotu; fiat istadu impreadu dae su 1.939[[1939]], mescamente pro bincher sa [[Malàghera|malària]]. In [[Itàlia]], s’amentat in particulare s’impreu suo cun custa finalidade in [[Sardinna]], in ue sa maladia fiat endèmiga, chi aiat permìtidu de l’israighinare. S’iscoberta sua comente contrababautzos fiat istada de Paul Hermann Muller su chìmigu [[Isvìtzera|isvìtzeru]], in sa busca de unu produtu eficassu contra a sos priogos, peroe sa nàschida sua remontat a Othmar Zeidler su chìmigu [[Àustria|austrìagu]], chi l’aiat sintetizadu in su 1.8731873.
 
Fiat istadu isseberadu comente produtu pro gherrare contra a sa [[tzìntzula anofele]], responsàbile de s’ispainadura de sa malària, ca si creiat chi, mancari essende artamente tòssigu pro sos babautzos, èsseret inofensivu pro s’òmine. A sos cumintzos, fiat istadu impreadu cun èsitu pro cumbater s’ispainadura de sa malaria e de su [[tifu]], siat in sa pobuladura tzivile ch’in sa militare. Paul Hermann Muller su chìmigu isvìtzeru fiat istadu galardonadu in su 1.9481948 cun su [[Premiu Nobel|Prèmiu Nobel]] in Fisiolozia e Meighina “pro s’iscoberta de s’eficàssia manna de su DDT comente benenu de cuntatu contra a medas artropodos”.
 
In su 1.9501950, sa [[Food and Drug Administration]] decrarat chi “cun onzi probabilidade, sos arriscos potentziales de su DDT fiant istadu suta-abaliados”. In su 1.972[[1972]], su DDT fiat istadu proibidu in sos [[Istados Unidos de Amèrica|Istados Aunidos]], e in 1.978[[1978]] finas in [[Itàlia]].
 
In s’Unione Europea, su DDT est etichetadu cun sa frase de arriscu R40: “Possibilidade de efetos cantzeròtzenos – Provas imbastantes”. S’Azentzia Internassionale pro su Cancru IARC l’at insertadu a sa categoria 2B “indìtzios limitados de cantzerotzenitzidade”.
 
In su 1.962[[1962]], un’ativista ambientalista amerigana, Rachel Carson, aiat pubrigadu su libru “Beranu mudu”, chi denuntziaiat su DDT comente causa de su cancru e dannosu in sa reproduidura de sos puzones, chi nde minimaiat sa grussària de su cogozu de sos oos. Su libru aiat causadu istrèpitu in s’opinione pùbriga; su resurtadu fiat istadu ch’in su 1.972[[1972]] su DDT fiat istadu proibidu pro s’impreu agrìculu in sos [[USA|IAA]] e aiat bidu naschende su moimentu ambientalista. Su debate est galu allutu pro su chi pertocat s’impreu suo in su gherronzu de sa malària, in unos cantos paìsos de s’Àfrigas’[[Àfrica|Àfriga]] e de s’Ìndias’[[Ìndia]], in ue sa malària est endèmiga, s’arriscu de tumore dèvidu a su DDT si podet fagher segundàriu a petus de su minimonzu de s’inchirinu elevadu de mortalidade dèvidu a sa [[malàghera|malària]]. In su barigare de su 2.006[[2006]], s’Organizaduras’[[Organizatzione Mundiale de sa Salude|Organizadura Mundiale de sa Salude]] (OMS) at decraradu chi su DDT, si est impreadu in manera curreta, non diat cunzugher arriscos pro sa salude umana e chi su pestitzida diat dever cumparrer a faca de sas tzintzuleras e de sos meighinales comente istrumentu de pelea contra a sa malària.