Irlanda de su Norte: diferèntzias tra is versiones

Tenet istèrrida de 14.139 km² (unu 5% de su territòriu de Rènniu Aunidu e unu 15% de su de s'[[Irlanda]]) e contat populatzione de unos 1.811.000 bividores (unos 3% de sos tzitadinos de [[Rennu Auniadu|Rènniu Anunidu]] e unu 30% de s'[[Irlanda (isola)|ìsula]]). Allàcanat un s'uestu e in su sud cun sa [[Repùbrica de s'Irlanda|Repùblica de Irlanda]], in su norti si ghetat in s'[[Oceanu Atlanticu|ocèanu Atlànticu]] e in s'estu in su [[mare de Irlanda]].[[File:Flag of Northern Ireland.svg|thumb|244x244px|Bandera de s'Irlanda de su Norti intre 1953 e 1972. No est prus impreada uffitzialmente dae su guvernu regionale, ma galu impitada dae unos cantos cunsìgios e corpos isportivos uffitziales]]S'Irlanda de su Norti est istada criada in su 1921 dae su parlamentu britànnicu, cando s'[[Irlanda]] fiat istada partzida in Irlanda de su Sud, e de su Norti, cun s'aprigu de su [[Government of Irlendad Act]]. In su 1922 sa parte meridionale diat diventare gosi [[Istadu lìberu de Irlanda]], contra sa parte setentrionale chi diat abarrare parte de su [[Rennu Auniadu|Rènniu Aunidu]]: sa majoria de sa populatzione - in ue s'agataiant siat [[Unionismu irlandesu|unionistas]] siat [[Lealismu de s'Ulster|lealistas]] - cheriat abarrare in intro de su Rènniu Aunidu.<ref>[http://www.uup.org/policy/standing-up-for-northern-ireland/index.php|archiveurl][http://web.archive.org/web/20090504140541/][http://www.uup.org/policy/standing-up-for-northern-ireland/index.php|archivedate] ''4 May 2009 Standing up for Northern Ireland'', editadu dae [[Ulster Unionist Party]]; 2 August 2008</ref> Sa prus parte de issos fiant [[protestantèsimu|protestantes]] de pesada de colonizadores britànnicos; una minoria manna, costituida mescamente de [[crèsia catòlica|catòlicos]] irlandesos, fiant natzionalistas o republicanos chi cheriant una Irlanda aunida e indipendente dae sa poderiu britànnicu.<ref>Richard Jenkin, 1997, ''Rethinking ethnicity: arguments and explorations'', SAGE Publications: Londra: "In Iralanda de su Norti sos obietivos de sos nationalistas contemporàneos sunt su re-aunimentu de s'Irlanda e sa bogada de su guvernu britànnicu."</ref><ref>Peter Dorey, 1995, ''British politics since 1945'', Blackwell Publishers: Oxford: "In paris mesura chi carchi natzionalista est istadu allinzadu a impitare sa violèntzia pro assegurare su re-aunimentu irlandesu, carchi unionista est istadu allinzadu a impitare sa violèntzia pro si nche opònnere."</ref><ref>[http://www.sinnfein.ie/policies/document/155] Strategy Framework Document: Reunification through Planned Integration: Sinn Féin's All Ireland [http://web.archive.org/web/20060716075752/][http://www.sinnfein.ie/policies/document/155] 16 July 2006] Sinn Féin. 2 August 2008.</ref><ref>[http://www.sdlp.ie/policy_details.php?id=78] Policy Summaries: Constitutional Issues [http://web.archive.org/web/20090618145438/][http://www.sdlp.ie/policy_details.php?id=78] 18 June 2009 editore [[Social Democratic and Labour Party]] 2 August 2008</ref> Galu oe, sos unos si bient che britànnicos e sos àteros che irlandesos; àteros de ambas sas comunidades si cunsiderant irlandesos de su norti.<ref>[http://www.ark.ac.uk/nilt/2010/Community_Relations/NINATID.html]: Which of these best describes the way you think of yourself? 2011. Northern Ireland Life and Times Survey; 21 August 2011</ref>▼

S'istòria de s'Irlanda de su Norti est istada signada dae discriminatziones e disamistades intre custas duas comunidades, iscasciadas a manu de sa fine de sos annos 60 de su de 20 sèculos, in violèntzias chi diant tènnere durada de tres deghinas de annos, nodios oe cun nùmene de ''The Troubles'' (sos istorbos). Sos Troubles, tirende·nche a mesu sas fortzas de istadu, ant tentu resurtu in prus de 3.000 mortos e prus de 50.000 vìtimas.<ref>[http://cain.ulst.ac.uk/ni/security.htm#05 Security and defense-related statistics.] [[Conflict Archive on the Internet|Conflict Archive on the Internet (CAIN)]]</ref> S'acòrdiu agatadu in su 1998 cun su ''Good Friday Agreement'' (Acòrdiu de sa Chenabura Santa), est istadu unu passu de importu mannu pro su protzessu de paghe, mancari [[setarismu]] e segregatzione religiosa abarrant galu unu problema sotziale grae in ie.[[File:Most common nationality 2011.png|thumb|243x243px|Isparghidura de su sentidu natzionale in s'Irlanda de su Norti segundu una chirca de su 2011]]S'Irlanda de su Norti est istoricamente sa regione prus industrializada de Irlanda. A pustis de atraessare perìodu de crise causadu de sos'isciumbullos sotziales e polìticos de sos ''Troubles'',<ref>McCourt, Malachy (2004). History Of Ireland. MJF Books, Fine Communications, New York. ISBN978-1-60671-037-1 pàgina324 6 de nadale 2014</ref> s'economia at torradu a crèschere dae sos ùrtimos annos '90. Cust dependet in parte de sa paghe e in parte dae sos cummèrtzios cun sa [[Repùbrica de s'Irlanda|Repùblica de Irlanda]], de sas mòvidas prus simpres dae unu logu a s'àteru, dae s'iscontzu de sos apostamentos de cuntrollu ordingiados dae s'esèrtzitu britànnicu e dae sa minimadura de avertidas pertocantes sa seguresa. Su turismu est crèschidu, comente fintzas sos imbestimentos e sos affàrios cun comunàrgios èsteros. Su disimpreu, chi in s'Irlanda de su Norti est imbàtidu a perchentos màssimos in su [[1986]], cun su 17,2%, est torradu a su 6,1% e galu s'est amenguadu de unu àteru 1,2% in su cursu de s'annu 2014<ref>[http://www.detini.gov.uk/economic_overview___8211__october_2014.pdf?rev=0 Department of Enterprise, Trade, and Investment: Full Economic Overview, 15 October 2014]</ref>, cun balores simbigiantes a sos de su restu de su [[Rennu Auniadu|Rènniu Aunidu]].<ref>[http://www.theguardian.com/business/2014/sep/17/uk-unemployment-rate-falls-lowest-level-2008-financial-crisis The Guardian newspaper:UK unemployment rate falls to lowest level since 2008 financial crisis, 17 September 2014]</ref>.▼