Wikipedia: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
supervandalismo eliminato |
|||
Lìnia 1:
[[File:Wikipedia-logo-v2.svg|150px|right|thumb|Su [[logo]] de sa ''Wikipedia''.]]
'''Wikipedia''' est una [[entziclopedia]] multilìngue a [[cuntènnidu lìberu]], iscrita dae boluntàrios chi traballant paris e sustenta dae sa [[Wikimedia Foundation]], unu comitadu chi non pedit cumpensu . Ae como, est pubricada in 200 [[limbas]] (unas 100 in ue sos sotzios sunt ennanghinde paràulas, cun sa [[Limba ingresa|ingresa]] chi est sa prus cumprida) e cuntenet "boghes" cale siet una entziclopedia traditzionale, almanacu, ditzionàriu geogràficu, entziclopedia de novas. Sa tarea sua est de iscriere e fagher connoschere una entziclopedia internatzionale lìbera, bortada in d'unu rigòre 'e chistiònos, gai chi siet lèggida in cada zassu de su mundu . Wikipedia est giai unu de sos sitos de consultatzione prus impreados in su [[web]], rezzinde nessi 60 miliones de compudadas pro die.
Wikipedia cuntenet gasì 1,8 miliones de artìculos. Prus de 700.000 de custos sunt in [[Limba ingresa|ingresu]], prus de 280.000 in [[Limba tedesca|tedescu]], prus de 150.000 in [[Limba frantzesa|frantzesu]] e prus de 130.000 in [[Limba zaponesa|zaponesu]]. Sa versione [[Limba italiana|italiana]] at coladu sos 67.000 artìculos. Wikipedia est nàschida su 15 ghennàrgiu [[2001]] comente progetu complementare de [[Nupedia]] (unu progetu cun tarea sìmile ma fattu dae espertos). Sende semper crèschida in popularidade, at dadu bida a medas progetos frades comente [[Wikitionary]], [[Wikibooks]] e [[Wikinews]]. La contivìgiant boluntàrios a sa manera [[wiki]], in su sentidu ca sos artìculos podent èssere modificados dae chie si siat o gasi. Sos boluntàrios de Wikipedia sustenent sa polìtica de su "[[NPOV|a bisura neutrale]]" chi narat ca sas opiniones presentadas dae personas de importu o dae operas literàrias cherent contadas comente benin allegadas, ae mutu postu, chena manizzos. No c'at de s'ispantare si compudande Wikipedia s'agatant faddinas o aligarzas,si gasi, cherent zerriados sos sotziòs chi an'a bier issos si c'at de ite mendare, o si est abile, lu mendat su chi est leginde e totu.
Sa nomena de Wikipedia comente sistema de consultatzione est istada ogetu de cuntierras: l'ant alabada pro sa distributzione sua lìbera, pro sa compilatzione lìbera e pro su rigòre de argumentos, e atatzada pro pregiudìtzios sistèmicos presuntos (diant èssere privilegiadas sas boghes de interessu pro sos contribudores sena abaidare as'importu issoro reale), sa preferèntzia de s'acòrdiu a sas provas, lacunas pro unos cantos argumentos e amancu de responsabilidade e autoridade cando acarada cun sas entziclopedias traditzionales. Sos artìculos suos sunt remonados dae sos [[mass media]] e dae istitutos acadèmicos e sunt disponìbiles suta su permissu [[GNU Free Documentation License|GFDL]]. S'editzione tedesca l'ant distribuida in [[compact disc]] e de medas editziones ant creadu unos ''[[mirror]]'' o unos progetos derivados.
==
Sa tarea de Wikipedia est de creare un'[[entziclopedia]] lìbera e credìbile — antzis sa prus entziclopedia manna in s'istòria, e pro amprària e pro fundària de sos argumentos sighidos. Su fundadore suo [[Jimmy Wales]] descriet Wikipedia comente "unu isfortzu de creare e distribuìre una entziclopedia lìbera de sa megius calidade chi fagat a ongi persona in su praneta in sa limba sua". Creada in su giassu ''[[web]]'' wikipedia.org, Wikipedia tirat su nùmene suo dae s'unione de sa paraula ''[[wiki]]'', paraula hawajana chi cheret nàrrere "lestru" e chi la ponent a unu tipu de ''[[software]]'' collaborativu, e dae ''pedia'', sufissu de entziclopedia chi in [[limba greca|grecu]] cheret nàrrere "imparu". Wikipedia, in sas intentziones de Wales, diat deper arribare a una calidade pari o megius de s'[[Entziclopedia Britannica]] e èssere publicada finas in papiru.
Bi sunt o bi fint medas àteros progetos de entziclopedias in [[Internet]]. In unos cantos, ant impreadu sas polìticas editoriales e sa propriedade pro sos artìculos traditzionales, comente s'Entziclopedia Stanford de Filosofia o [[Nupedia]], chi est giai morta, ambas duas cumpiladas dae espertos. Giassos web prus informales comente [[H2G2|h2g2]] o [[Everything2]] serbint comente ghias generales e sos artìculos issoro los iscrien e controllant personas comunes. Progetos comente Wikipedia, Susning.nu, e sa ''Enciclopedia Libre'', sunt imbetzes ''wiki'' ue sos artìculos los adelantant medas autores e no esistet perunu protzessu formale de revisione. Wikipedia est diventada su prus mannu de custos ''wiki'' entziclopedicos pro nùmeru de artìculos. A diferèntzia de medas entziclopedias su cuntènnidu de Wikipedia est lassadu suta su permissu ''[[GNU Free Documentation License]]''.
Wikipedia tenet totu unu paris de lìneas de ghia impunnadas a identificare su tipu de informatzione bonu pro lu pònnere in issa. Las remonant medas bortas in sas cuntierras pro detzidere si unu tzertu cuntènnidu cherat agiuntu, revisionadu, trasladadu a unu progetu frade o bogadu.
=== Cuntènnidu lìberu ===
GFDL, su permissu chi sos artìculos de Wikipedia sunt lassados disponìbiles, est unu de sos medas permissos pro su ''[[copyright]]'' de tipu ''[[copyleft]]'', sende chi permitet sa redistributzione, sa creatzione de òperas derivadas e s'impreu cumertziale de su cuntènnidu suta conditzione chi siat apoderada s'atributzione a sos autores e chi su cuntènnidu abarret disponìbile suta GFDL. Cando carchi autore contribuit a su progetu cun materiale originale, sos deretos de autore abarrant in possessu suo ma isse cuncordat a lassare su traballu suta GFDL. Su materiale de Wikipedia podet duncas èssere distribuidu a, o incorporato dae, fontes chi a contu issoro impreent custu permissu. De su cuntènnidu de Wikipedia bi sunt medas ''[[mirror]]'' o progetos derivados a partire dae còpias de sos ''[[database]]''. Mancari totu sos iscritos siant disponìbiles suta GFDL, una perchentuale manna de imàgines e sonos in Wikipedia non sunt lìberos. Elementos comente logos agiendales, esempros de cantzones o fotos giornalìsticas amparadas dae copyright sunt impreadas cun una decraratzione de ''[[fair use]]'' (in Itàlia s'idea de ''fair use'' non bi est in su corpus legale, e duncas òperas chi cuntenerent custos elementos diant podere èssere no amìtidas). Wikipedia at retzidu finas materiale suta conditzione chi non si podant produire traballos derivados o chi podat èssere impreadu petzi a intru de Wikipedia. Comuncas, unas cantas editziones atzetant petzi cuntènnidos multimediales lìberos de copyright.
''Wikipedia'' l'ant impreada sos media, acadèmicos, e àteros comente referimentu o suplementu. Organizatziones de noas ant remonadu artìculos de ''Wikipedia'' comente fontes o faeddende de s'informatzione in su Web, calicunu de manera regulare. Segundu sas listas mantentas dae contribuidores de ''Wikipedia'', sos artìculos los ant remonados medas bortas in sos [[news media]]. Prus pagas bortas, l'ant impreada in istùdios acadèmicos, libros, cunferèntzias, e càusas in giudìtziu.
=== Editziones in limba ===
Wikipedia abratzat 92 editziones in limba ativas a maju [[2005]]. Sas editziones suas prus mannas sunt, in òrdine decreschente, sa [[Limba inglesa|inglesa]], [[Limba tedesca|tedesca]], [[Limba frantzesa|frantzesa]], [[Limba giaponesa|giaponesa]] e [[Limba svedesa|svedesa]]. In totale, Wikipedia cuntenet 205 editziones in limba cun unu nùmeru totale de unos 1,8 miliones de artìculos.
Sas editziones in limba traballant ongi una pro contu suo. Non sunt obrigadas dae su chi bi est in sas àteras ma sunt petzi tentas a respetare sas lìneas ghia comente su "puntu de bista neutrale". Comuncas sos artìculos e sas imàgines sunt comunes intra sas editziones, sos primos gràtzias a unu traballu de tradutzione, sas segundas gràtzias a sa regorta [[Wikimedia Commons]]. Sos artìculos traduidos rapresentant una partighedda petzi de sos artìculos de ongi editzione.
== Cumponidura ==
Casi totu sos chi abisitant su giassu de Wikipedia podent cumpònnere un'artìculu e àere luegus mustradas sas modìficas issoro. Wikipedia est fraigada in su combinchimentu chi su traballu a paris intra sos utentes potzat in su tempus megiorare sos artìculos, prus o mancu de sa matessi manera chi adelantant su ''[[software]]'' ''[[open source]]''. Sos autores de sos artìculos non depent àere pro fortza una connoschèntzia o calìfica formale pro sos argumentos contivizados e sunt avisados ca sas contributziones issoro podent èssere "modificadas sena piedade e redistribuidas a piaghere" dae chie lu chèrgiat. Sos artìculos non sunt controllados dae un'utente o grupu editoriale particulare e sas detzisiones de pigare pro su cuntènnidu e pro sas polìticas editoriales de Wikipedia bessint pro [[Wikipedia:acòrdiu|acòrdiu]] e carchi borta dae votu, mancari a [[Jimmy Wales]] tochet sa detzisione finale.
Pro su naturale abertu de custu progetu, medas bortas bi sunt "gherras editoriales" o cuntierras longas cando sos editores non arribant a unu acòrdiu. Unos cantos de custa comunidade ant ispricadu su protzessu de cumponidura in Wikipedia comente unu traballu a paris, o unu protzessu in crèschida de darwinismu sotziale, ma custa sa comunidade pro su prus non la cunsiderat una auto-presentada giusta. Sos artìculos sunt semper sutapostos a modìficas, gai chi Wikipedia non decrarat mai finidu un'artìculu. Sos dannàrgios sunt unu problema costante pro Wikipedia.
== WikiMedia ==
| |||