Limba èstone: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
 
Lìnia 3:
S''''èstone''' (in limba èstone: ''eesti keel'') est una [[Limbas uràlicas|limba uràlica]] chi faghet parte de su [[Limbas fìnnicas|brancu fìnnicu]]. Faeddada massimamente dae 1 millione de persones in [[Estònia]], agatat però àteros faeddadores ispainados in [[Rùssia]] (is de pesada de èstones cussorgiados aterue in su territòriu de s'[[impèriu Russu]] durante su de 19 sèculos), [[Isvetzia|Isvètzia]], [[Canada|Cànada]], [[Istados Unidos de Amèrica]] e [[Australia|Austràlia]].
 
S'apartenèntzia a su grupu de is [[limbas uràlicas]] nde faghet una de is pagos limbas no [[Limbas indo-europeas|indoeuropeas]] faeddadas in [[Europa]]. S'èstone est però meda simigiante a su [[Limba finlandesa|finlandesu]] cun chi tenet una bona mùtua intelligibilidade. Est imparentadu fintzas cun is [[limbas sami]] e prus de a tesu cun s'[[Limba ungheresa|ungheresu]].
 
S'èstone at retzidu influèntzias mannas de limbas disvariadas comente, [[Limba isvedesa|isvedesu]], [[Limba tedesca|tedescu]] (su [[bassu tedescu mèdiu]] fiat giai istadu [[limba franca]] de sa [[ligaLiga Anseàtica]] faeddada in tempos antigos in s'atuale territòriu de s'Estònia dae una comunidade numerosa de [[tedescos bàlticos]], ma in tempus afatante fintzas su tedescu istandard at influentzadu s'èstone) e su [[Limba russa|russu]], mancari niuna de custas limbas nde siat imparentada.
 
== Istòria ==
Is primos documentos chi testimòniant s'esistèntzia de una limba fìnnica de Estònia torrant a coa a su de 13 sèculos, mentras is primos iscritos in limba torrant a su de 16 sèculos. Una literadura cunsistente s'est isvilupada a partire dae is de 18 e 19 sèculos.
 
A pustis de s'indipendèntzia de s'[[Estònia]], balangiada in su [[1919]], s'èstone fiat fatu limba ufitziale de s'istadu e fintzas a sa dispertapèrdida de s'indipendèntzia, in su [[1945]], su 97.5% de is bividores suos si decraraiat de [[Èstones|etnia èstone]] e nde faeddaiat sa limba.
 
Cun sa surbidura in s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]], acontèssida cuna s'agabbu de sa [[segunda gherra mundiale]], a s'èstone fiat assotziadu su [[Limba russa|russu]] che limba ufitziale. In su tentativu de nd'ispèrdere sa limba e s'identidade che pòpulu, fiant incoragiadas is tramudàntzias in su territòriu suo medas de medas persones de [[Russos|etnia russa]] e [[Lètones|lètone]]. Essende su russu tentu a contu in sa federatzione soviètica che limba de s'amistade, a partire de is annos '70, mancari semper limba ufitziale, s'imparu de s'èstone in is iscolas fiat meda a s'ispissu discoidadu, a lucru de su russu a chi is pipios fiant antimes imbitzados a chistionare giai de s'asìliu.
 
A sa torrada a s'indipendèntzia in su [[1991]], petzi su 61% de is bividores de s'[[Estònia]] faeddaiat galu s'èstone. Oe, gràtzias fintzas a is polìticas subra sa limba, est limba mama de unu 70% de is èstones.