Lìbanu

Artìculu in LSC

Su Lìbanu (in àrabu: لبنان Lubnān), ofitzialmente sa Repèblica Libanesa (in àrabu: الجمهوريّة اللبنانيّة Al-Ŷumhūriya Al-Lubnāniya; in arameu: לבנאנ; in frantzesu, République libanaise), est unu istadu de Oriente Mèdiu chi tenet capitale in Beirut. Su Lìbanu possedit unu de sos inditos de isvilupu prus artos de sa regione, sende chi est su de 7 majores de su mundu àrabu. Is medas culturas chi ant tentu influèntzia in sa cultura sua s'atinant in sa diversidade architetònica e non prus de sa sotziedade chi ddu cumponent. In Beirut, sa capitale, si seberat una influèntzia architetònica propia de is paises àarabos, cun meschitas mannas pros sa populatzione musulmana e de paris crèsias mannas maronitas o ortodossas pro sos cristianos, a costadu de ratachelos modernos.

Geografia

Su lìbanu faghet làcana in su sud cun Israele, in su norte e in s'estu cun sa Sìria e in s'uestu si ghetat a su mare Mediterràneu.

Istòria

Fiat istadu parte de s'Impèriu otomanu dae su 1516 a su 1918, candu custu fiat rutu a cussighidu de sa Prima Gherra Mundiale. A pustis is chimbe provìntzias chi du costuint s'agataiant suta mandadu frantzesu. Is frantzesos aiant ammanniadu sas fronteras de su Governadoradu de su Monte Lìbanu pipuladu mescamente de maronitas e drusos, pro incluier prus musulmanos. Su Lìbanu aiat balangiadu indipendèntzia in su 1943, istabilende unu sistema polìticu ùnicu, de tipu consotziativista pro cumpartire su pòdere intre is comunidades religiosas. Se cussìderant Bishara al-Khuri primu presidente de Lìbanu, Riyad al-Sulh primu Primu Ministru de Lìbanu e Emir Majid Arslan II Primu Ministru de Defensa, che is tres fundadores de sa moderna Repùblica de Lìbanu e eroes natzionales pro àere conchistadu indipendèntzia. Is tropas istràngias si fiant retiradas cumpletamente de su territòriu libanesu su 32 de nadale de su 1946. Fintzas a sos annos 1970 su Lìbanu fiat su tzentru finantziàriu de s'Oriente Mèdiu, chi ddi fiat bàlidu su paranùmene de Isvìtzera de Oriente Mèdiu. Chene duda s'importu econòmicu suo si fiat desintegradu cun sa gherra tzivile libanesa de su 1975-1990, chi aiat destruidu s'echilìbriu polìticu esemplare cabudianu. Dae su 1973 est istadu membru de s'organizatzione internatzionale de sa francofònia.

Fintzas a su 2006 s'istadu aiat torradu a recuberare unu gradu consideràbile de istabilidade e isvilupu, sa torrada a fraigare de Beirut fiat casi cumprida e is turistas torraiant a visitare s'istadu. In s'istadiale de su 2006 fiat iscopiada sa Gherra de Lìbanu, durada unu mese intre s'esèrtzitu de Israele e Hezbollah, chi diat a causare mortos intre tziviles e dannos infraistruturales importantes. Su 14 de austu fiat cuncordadu su tzessade-su-fogu pro pòdere agatare determinu a sos cumbatos.

Dae tando s'istadu subrabivet in instabilidade costante, causada de gherras e cunflitos internos e esternos (in Sìria, Israele o Palestina). Cun tantu de custos problemas, sa capitale Beirut torrat a èssere unu de is tzentros finantziarios, econòmicos e cummertziales prus grandes, modernos euna de is tzitades prus adelantadas e otzidentalizadas de s'Oriente Mèdiu.