Micro-protzessore: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Muda de su template {{LSC}} in {{Variant|LSC}}. Sigomente non bi esistint, a oe, pàginas in sas àteras variantes, su template prus apropriadu est {{Variant|LSC}}.
No edit summary
Lìnia 1:
{{Variant|LSC}}
[[File:Intel_80286_68pin_plastic_10mhz_2007_03_27.jpg|thumb|S'Intel 80286, unu Micro-protzessore monolìticu isvilupadu in sos annos otanta de su de XX sèculu.]]
Su '''micro-protzessore''' (in sigla µP o uP) est unu tipu de tzircùitu eletrònicu chi si distìnghet pro èssere costituidu de s'in totu dae unu [[tzircùitu integradu]] e pro custu de dimensiones reduidas meda.<ref>{{Tzita web|url=http://www.treccani.it//enciclopedia/microprocessori_(Enciclopedia-della-Scienza-e-della-Tecnica)|nùmenetìtulu=Microprocessori|autore=Federico inFaggin, "EnciclopediaAngelo della Scienza e della Tecnica"Gallippi|situ=www.treccani.it|editore=Istituto dell'Enciclopedia Italiana|data=2008|limba=it-IT|atzessu=2019-10-12}}</ref>
 
Sa tecnologia a micro-protzessore est a su presente sa prus impreada pro sa realizatzione de s'unidade tzentrale de càrculu (''CPU'') e de sa s'unidade de càrculu gràficu (''GPU'') e est impreada agiumai dae sa totalidade de sos [[Computer|elaboradores]] modernos, cun su piessignu de impreare, pro totu sas elaboratziones suas, unu grupu de istrutziones fundamentales de base.
Lìnia 12:
Cando sa tecnologia at permìtidu de integrare sos cumponentes de un'unidade de càrculu in unu tzircùitu integradu isceti, luego sunt apartos is primos micro-protzessores, giai ca fiat una solutzione lògica, e a sa fine de is annos 60 is primas architeturas fiant istadas imbentadas. Belle in manera contemporànea difatis, ant incumentzadu s'isvilupu s'Intel 4004, su Texas Instruments TMS 1000, e su Garrett AiResearch Central Air Datat Computer. In su 1968 Garrett at incumentzadu a isvilupare unu sistema eletrònicu pro cumpètere cun sos sistemas elettro-mecànicos impreados in sos aèreos de cassa militares. S'obietivu de su progetu fiat echipagiare su F-14 Tomcat chi tando fiat in isvilupu. Su progetu est istadu cumpletadu in su 1970 e impreaiat integrados MOS pro su nùcleu de sa CPU. Su progetu fiat simpre e innovativu e at bintu contra a is cumpetidores elettro-mecànicos, benende impreadu fintzas dae sos primos Tomcat.
 
Sa marina americana però at cunsideradu su progetu aici meda innovativu chi at impedidu sa publicatzione de artìculos subra a su sistema finas su 1997, duncas custu micro-protzessore est abarradu agiumai disconnotu. Texas Instruments (TI) at isvilupadu su sistema TMS 1000 a 4 bit pro aplicatziones [[Sistema integradu|integradas]] pre-programmadas e tando no impreàbile pro àteras aplicatziones. Su 17 cabudanni 1971 at annuntziadu su mollu TMS 1802NC, programmàbile, chi podiat èssere impreadu pro pònnere in òpera unu carculadore. S'Intel 4004, protzessore a 4 bit, giai in produtzione pro sa dita Busicom in su làmpadas de su [[1971]], est istadu presentadu pro s'impreu generale su 15 santandria 1971 e est istadu isvilupadu dae Federico Faggin (chi nd'at pensadu su disegnu e at traballadu a su progetu de su 1970 finas s'imbucada sua in su mercadu in su [[1971]]) e Martzant Hoff (chi nd'at formuladu s'architetura in su 1969). S'Intel 4004 est istadu su primu micro-protzessore cummertziale, chi at aviadu su mercadu se is micro-protzessores e fatu cumprèndere sa possibilidade de impreu de custu tipu de dispositivu pro pònnere in òpera is elaboradores modernos<ref>{{Tzita web|url=https://www.thoughtco.com/inventors-of-the-modern-computer-1992145|tìtulu=Inventors of the Modern Computer - Intel 4004: The World's First Single Chip Microprocessor|limba=en}}</ref>.
 
Texas Instruments at presentadu sa prima recherta de brevetu pro su micro-protzessore. Gary Boone at otentu s'assignamentu de su brevetu ''United States Patent 3,757,306'', pro s'architetura de unu micro-protzessore a tzircùitu integradu sìngulu su 4 cabudanni 1973. No est nòdidu si a beru s'azienda aeret tentu su micro-protzessore chi funtzionaiat in sos laboratòrios suos. Comente si siat, tantu in su 1971 chi in su 1976 Intel e TI ant istipuladu un'acòrdiu in ue Intel pagaiat a TI sos deretos pro s'usu de su brevetu suo. Unu resumu de s'istòria est cuntentu in sa documentatzione chi Intel at presentadu in tribunale cando est istada tzitada de pretu de Cyrix pro violatzione de brevetos e TI est intervènnida comente a propietària de su brevetu originàriu.
 
Interessante est su fatu chi de reghente Intel e TI apant afirmadu de tènnere brevetos chi diant pòdere cugugiare su brevetu de su "micro-protzessore". Custa pàgina web referit su casu singulare de Gilbert Hyatt chi est chessidu a otènnere in su 1990 su brevetu de su micro-protzessore. Custu brevetu est istadu posca invalidadu in su 1996 ca s'architetura de Hyatt non si diat pòdere pònnere in òpera cun sa tecnologia disponìbile in su 1970. Semper in s'argumentu, in sa rivista McMicrocomputer n. 101 de su 11/1990<ref>{{Tzita publicatzione|autore=Paolo Ciardelli|tìtulu=Un californiano ottiene il brevetto|rivista=MCmicrocomputer|editore=Technimedia|tzitade=Roma|volume=|nùmeru=101|p=141|limba=it|url=https://issuu.com/adpware/docs/mc101/141}}</ref>, est istada publicada un'intervista siat a Gylbert Hyatt siat a Federico Faggin, in ue sunt istados aprofundidos cumportamentos pagu craros de Intel. Su casu dimustrat cantu, prus che s'idea e s'architetura, esseret de importu sa posta in òpera in unu tzircùitu integradu chi si poderet prodùere a costu bàsciu. TI e Intel pre-datant su brevetu descriende unu micro-controllore chi diat pòdere cugugiare su brevetu de su micro-protzessore essende su progetu indicadu pretzisu in su cuntzetu: Gary Boone e Michael J. Cochran a sa TI nd'ant depositadu su brevetu, ''United States Patent 4,074,351'', chi mancari esseret prus pretzisu a unu micro-controllore diat pòdere cugugiare fintzas cuddu de su micro-protzessore.
 
Segundu "A History of Modern Computing'", (MIT Press), p.220–21, Intel est istada mutida dae sa Computer Terminals Corporation (nòdida de sighida comente a Datapoint) de San Antonio TX pro sa compra de s'integradu chi fiat isvilupende. De sighida Datapoint at detzìdidu de no impreare s'integradu e Intel dd'at postu in su mercadu comente a 8008 in s'abrile de su 1972, cun bona resèssida, creende su primu beru mercadu pro is micro-protzessores: est istadu sa base de s'elaboradore famadu Mark-8, bèndidu in iscàtula pro montare dae Radio-Electronics in su 1973.