Casteddu: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
m Burradas is mudàntzias de Cìxiri (cuntierras), torrada a sa versione cabudiana de L2212
Eticheta: Rollback
Càmbius in lìnia cun s'ùnicu standard in vigori po sa lìngua sarda
Lìnia 1:
{{coord|format=dms|display=title}}{{LSC}}
<br />
{{Bidda
Line 8 ⟶ 7:
|s-nòmene Istadu = s'Itàlia
|nòmene rezone = [[Immàgini:Bandera Regione Sardigna.jpg|22px]] [[Sardigna]]
|s-nòmene rezone = sa SardignaSardìnnia
|nòmene provìntzia = Casteddu
|sigla provìntzia = CA
Line 15 ⟶ 14:
|artiore = 23
|tirada = 85,45
|populamentu = 154.468 bividoresbividoris <small>31/01/2015</small>
|densidade = 1817,17 biv./[[km²]]
|apendìtzios = [[Casteddu de susu]], [[Stampaxi]], [[Biddanoa]], [[Lapola]]
Line 23 ⟶ 22:
|istat = 092009
|fiscale = B354
|nòmene bividores = CasteddajosCasteddajus
|nòmene patronu = [[Santu Sadurru]]
|die patronu = [[30 Santugaine]]
|zassu = [http://www.comune.cagliari.it/home.php Giassu IstitutzionaleIstitutzionali]
}}
'''Casteddu''' (In [[Limba italiana|italianu]]: ''Cagliari'' e in [[Limba ispagnola|ispagnoluspanniolu]] e [[Limba cadelana|cadelanu]]: ''Càller'') est sa capitalecapitali e sa tzitadecitadi prus manna de SardignaSardìnnia.
 
== IstòriaStòria ==
 
Casteddu est una de is tzitadescitadis prus antigas de [[Sardigna|Sardìnnia]], e paretparit chiki dd'aiant fundada sosis [[Fenizia|FenìtzosFenìcius]] a inghiriuingìriu de su sèculu VIII aA.C., in s'oru de s'istáinusu stàngiu de Santa Igia. Su numenenòmini [[Limba feniza|FenitzuFenìciu]] fiat "Caralý", numenenòmini pluraleplurali proitepoita giai daede tempus meda fiat formada daede unas cantascantus biddas.
 
 
Sos Romanos, lompidos in su 238 a.C., dd'aiant fata sea de provìntzia e amanniada, faghende·la crèschere a inghiriu de sa Pratza de su Cramu fintzas a Santu Sadurru: a foras de sa parte bìvida fiant sos campusantos de ''Tuvixeddu'' (iare cartaginesu) e ''Bonàiri''. In su sèculu II ap.C. dd'ant fata ''colònia''. In [[edade cristiana]] at tentu unu pìscamu. In edade romana puru su numene fiat plurale: ''Carales''. Sos bividores depiant èssere unos 30.000.
 
 
 
 
SosIs RomanosRomanus, lompidosarribaus in su 238 aA.C., dd'aiant fata seaseu de provìntziaprovìncia e amanniada, faghendefendi·ladda crèscherecresci a inghiriuingìriu de sa Pratza de su Cramu fintzas a Santu Sadurru: a foras de sa parte bìvidabìvia ddoi fiant sosis campusantoscampusantus de ''Tuvixeddu'' (iare cartaginesu) e ''Bonàiri''. In su sèculu II apA.C. dd'ant fata ''colònia''. In [[edade cristiana|edadi cristiana]] at tentu unu pìscamu. In edadeedadi romana puru su numenenòmini fiat pluraleplurali: ''CaralesCaralis''. SosIs bividoresbividoris depiant èssereessi unosunus 30.000.
[[File:Cagliari Panorama.JPG|thumbnail|left|Panorama de Casteddu]]
Mancari a serru, Casteddu (CaralesCaralis) at sighidusighiu a bìverebivi a suta de VàndalosVàndalus e GregosGregus (BizantinosBizantinus), sendesiendi sèmpersempri sa seaseu de su guvernadoreguvernadori provintzialeprovinciali. In su [[711]] peroperou paretparit chiki is ArabosArabus dd'apant iscontzada e abruscadaabruxada, e tandoduncas sosis bividoresbividoris ant lassadulassau sa tzitadecitadi romana propo si·nci nche istugiarestugiai in una un'ala prus segura, a s'oru de s'istàinusu stàngiu. A pustis no s'at a intendereintendi prus de ''CaralesCaralis'', ma de ''Santa Ìgia'' (Santa Gilla, Santa Illa, it. Santa CeciliaCecìlia).
 
In edadeedadi GiuigaleGiuigali Santa Igia fiat sa capitalecapitali de su GiuigaduGiuigau (RegnuRènniu) de ''Càlari'': su numenenòmini de sa tzitadecitadi antiga si fiat sarbadusarbau in su de su logu. Santa IgiaÌgia teniat unosunus 15.000 bividoresbividoris, una tzinta de murosmurus e una crèsia cadirale: sosis rastosarrestus si podiant bìderebiri galuancora in su '800 in ueaundi oeoi est sa TzentraleCentrali Elètrica.
 
In su [[1216]] sa Giuighessa Beneita de Lacon aiat permìtidupermìtiu a unosunus cantoscantus PisanosPisanus de fraigarefraigai unu casteddu inaundi ueoi oeddoi est su bighinadubixinau de ''Casteddu de susu''. Idea mala, ca in sasis gherras intreintra de Pisa e Gènua su giuigadugiuigau si diatiat èssereessi alliadualliau a sa segunda: in su [[1258]] sosis PisanosPisanus e sosis àterosatrus giuigadosgiuigadus sardossardus alliadosalliadus issoroinsoru iscontzantsconciant Santa IgiaÌgia e nchenci isparghentspargint su salesali. SosIs bividoresbividoris lassant sasis ruinas, unosunus cantoscantus andendeandendi a Domunoas e Bidda deBidd<nowiki>''e CresiaCrèsia, àterosatrus a fundarefundai Biddanoa, s'apendìtziu</nowiki>apendìciu de Casteddu chiki totu connoschimusconnosceus.
 
Su casteddu si naraiat "Castellu de Castro de Callari", de custu est bènidubènniu su numenenòmini sardu de sa tzitadecitadi: Casteddu. Is sardossardus no podiant bìverebivi in su Casteddu, ma petzisceti in sosis apendìtziosapendìcius (''Stampaxi'', ''Biddanoa'', ''LapolaSapola''), e si carchicalincunu sardu fiat agataduagatau a intru de is murosmurus a ghennasgennas serradas (est a nàrrerenai a su noteaddeonti), fiat acumpangiaduacumpangiau a foras, ghetadugetau daede sa TurreTurri de Santu Francau (o de carchi àteracalincun'atra).
 
In su [[1324]] is CatalanosCatalanus ant cunchistaducunkistau sa SardignaSardìnnia pisana, fundendefundendi una tzitadecitadi in su monte de ''Bonàiri'' (est a narrerenai "àireària bona"), ma passendepassendi giaegiai in su [[1325]] in Casteddu, boghendeboghendi is PisanosPisanus e intrendeintrendi·binci bividoresbividoris Catalanos petziscetii. In sasis gherras intreintra de Aragones'Aragona e Arbaree, Casteddu dd'ant assitiada sosis ArbaresosArbaresus prus bortas, ma no dd'ant mai pigada.
 
DaeDe su [[1410]] Casteddu, chiki is CatalanosCatalanus nàrant "Càller" est sa capitalecapitali de unu regnurènniu unidu, su "Regnum Sardiniae et Corsicae" (RegnuRènniu de SardignaSardìnnia e CorsicaCòrsica). Su reRe est su de Aragones'Aragona, apresentaduarrepresentau de unu bisurreùAlternòs o de unu guvernadoreguvernadori. In prus inogheinnoi s'acorrat su Parlamentu (sosis IstamentosStamentus). TandoDuncas binci depìantdepiant esseressi unosunus 10.000 abitantesabitantis.
 
Fintzas a sa gherra tzivilecivili de su 1700-1714 sa SardinnaSardìnnia est abarrada a suta de s'AragoneAragona a in antisananti e de sa IspagnaSpànnia a pustis, cun pagu noas peroperou de importu: s'universidadeUniversidadi (1626), sa CadiraleCrècia majori/Seu (pisana, ma torrada a farefai in stilestili barrocubarocu), sa Festa de Sant' Efis, etzec...
 
Pigada daede is AustrìacosAustrìacus in su 1708 e torrada a cunchistarecunkistai daede sosis IspannolosSpanniolus in su [[1717]], est assinnada cun totu sa SardignaSardìnnia a su Duca de Savoia in su [[1720]]. Su primu guvernadoreguvernadori est istadustadu su baronebaroni de Saint-Rémy (su de su BastioneBastioni).
 
SemperSempri abarrada cun is Savoias, oeoii est su cabulogu de sa [[Regione Autònoma de sa Sardigna|Regioni Autònoma de sa Sardìnnia]] de sa Repùblica Italiana.
 
== Andamèntu DemogràfiguDemogràficu ==
<timeline>
Colors=
Line 128 ⟶ 132:
</timeline>
 
== SosIs BighinadosBixinaus de Casteddu ==
=== Bighinados Antigos ===
* Casteddu de susu
* [[Stampaxi]]
* Biddanoa
* LapolaSapola
=== Bighinadu Nou ===
 
Line 147 ⟶ 151:
* Bonairi
* Sant'a Tènnera
* Mulinu BeciuBèciu
* Santu Migheli
* Barraca Manna
* Is Campus - Is Corrias
* Villa Doloretta
* Monreali
* Monreale
* Santu Giosepu - Santa Teresa - Parteolla
* Is BingiasBìngias - Terramaini
* MonteleoneMonteleoni - Santa Rosalia
* ApenditziuBixinau Europeu
* CEP
* Poetu
* Sa Prama
* ApenditziuBixinau de su SoleSoli
* Santu Bartolomeu
* Sant'Elias
 
== ÀterosAtrus progetosprogetus ==
{{Commons|Category:Cagliari|Casteddu}}
 
== Acàpios de foras ==
* [http://www.comune.cagliari.it Pàgina ufitzialeuficiali de sa tzitadecitadi (in limbalìngua italiana)]
* [http://www.sardegna.com/it/cagliari Casteddu (in limbalìngua italiana)]
* [http://www.Casteddu.com Casteddu.com (in limbalìngua ingresa)]
* [http://it.sardegne.com/sardegna-info/citta-e-paesi/cagliari/ Casteddu (in limbalìngua italiana)]
* [http://casteddu.com/cstd/sardo.htm Imparai su campidanesusardu (in limbalingua italiana e tedesca)]
 
{{Tzittadi metropolitana de Casteddu}}{{Controllu de autoridade}}