Casteddu: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Càmbius in lìnia cun s'ùnicu standard in vigori po sa lìngua sarda
m Burradas is mudàntzias de Cìxiri1 (cuntierras), torrada a sa versione cabudiana de L2212
Eticheta: Rollback
Lìnia 1:
{{coord|format=dms|display=title}}{{LSC}}
<br />
{{Bidda
Line 7 ⟶ 8:
|s-nòmene Istadu = s'Itàlia
|nòmene rezone = [[Immàgini:Bandera Regione Sardigna.jpg|22px]] [[Sardigna]]
|s-nòmene rezone = sa SardìnniaSardigna
|nòmene provìntzia = Casteddu
|sigla provìntzia = CA
Line 14 ⟶ 15:
|artiore = 23
|tirada = 85,45
|populamentu = 154.468 bividorisbividores <small>31/01/2015</small>
|densidade = 1817,17 biv./[[km²]]
|apendìtzios = [[Casteddu de susu]], [[Stampaxi]], [[Biddanoa]], [[Lapola]]
Line 22 ⟶ 23:
|istat = 092009
|fiscale = B354
|nòmene bividores = CasteddajusCasteddajos
|nòmene patronu = [[Santu Sadurru]]
|die patronu = [[30 Santugaine]]
|zassu = [http://www.comune.cagliari.it/home.php Giassu IstitutzionaliIstitutzionale]
}}
'''Casteddu''' (In [[Limba italiana|italianu]]: ''Cagliari'' e in [[Limba ispagnola|spannioluispagnolu]] e [[Limba cadelana|cadelanu]]: ''Càller'') est sa capitalicapitale e sa citaditzitade prus manna de SardìnniaSardigna.
 
== StòriaIstòria ==
 
Casteddu est una de is citadistzitades prus antigas de [[Sardigna|Sardìnnia]], e paritparet kichi dd'aiant fundada issos [[Fenizia|FenìciusFenìtzos]] a ingìriuinghiriu de su sèculu VIII Aa.C., in s'oru de su stàngius'istáinu de Santa Igia. Su nòmininumene [[Limba feniza|FenìciuFenitzu]] fiat "Caralý", nòmininumene pluraliplurale poitaproite giai dedae tempus meda fiat formada dedae unas cantuscantas biddas.
 
IsSos RomanusRomanos, arribauslompidos in su 238 Aa.C., dd'aiant fata seusea de provìnciaprovìntzia e amanniada, fendifaghende·ddala crescicrèschere a ingìriuinghiriu de sa Pratza de su Cramu fintzas a Santu Sadurru: a foras de sa parte bìvia ddoibìvida fiant issos campusantuscampusantos de ''Tuvixeddu'' (iare cartaginesu) e ''Bonàiri''. In su sèculu II Aap.C. dd'ant fata ''colònia''. In [[edade cristiana|edadi cristiana]] at tentu unu pìscamu. In edadiedade romana puru su nòmininumene fiat pluraliplurale: ''CaralisCarales''. IsSos bividorisbividores depiant essièssere unusunos 30.000.
 
 
 
 
 
Is Romanus, arribaus in su 238 A.C., dd'aiant fata seu de provìncia e amanniada, fendi·dda cresci a ingìriu de sa Pratza de su Cramu fintzas a Santu Sadurru: a foras de sa parte bìvia ddoi fiant is campusantus de ''Tuvixeddu'' (iare cartaginesu) e ''Bonàiri''. In su sèculu II A.C. dd'ant fata ''colònia''. In [[edade cristiana|edadi cristiana]] at tentu unu pìscamu. In edadi romana puru su nòmini fiat plurali: ''Caralis''. Is bividoris depiant essi unus 30.000.
[[File:Cagliari Panorama.JPG|thumbnail|left|Panorama de Casteddu]]
Mancari a serru, Casteddu (CaralisCarales) at sighiusighidu a bivibìvere a suta de VàndalusVàndalos e GregusGregos (BizantinusBizantinos), siendisende semprisèmper sa seusea de su guvernadoriguvernadore provincialiprovintziale. In su [[711]] peroupero paritparet kichi is ArabusArabos dd'apant iscontzada e abruxadaabruscada, e duncastando issos bividorisbividores ant lassaulassadu sa citaditzitade romana popro si·nci stugiainche istugiare in un'una ala prus segura, a s'oru de su stàngius'istàinu. A pustis no s'at a intendiintendere prus de ''CaralisCarales'', ma de ''Santa Ìgia'' (Santa Gilla, Santa Illa, it. Santa CecìliaCecilia).
 
In edadiedade GiuigaliGiuigale Santa Igia fiat sa capitalicapitale de su GiuigauGiuigadu (RènniuRegnu) de ''Càlari'': su nòmininumene de sa citaditzitade antiga si fiat sarbausarbadu in su de su logu. Santa ÌgiaIgia teniat unusunos 15.000 bividorisbividores, una tzinta de murusmuros e una crèsia cadirale: issos arrestusrastos si podiant biribìdere ancoragalu in su '800 aundiin ue oioe est sa CentraliTzentrale Elètrica.
 
In su [[1216]] sa Giuighessa Beneita de Lacon aiat permìtiupermìtidu a unusunos cantuscantos PisanusPisanos de fraigaifraigare unu casteddu aundiin oiue ddoioe est su bixinaubighinadu de ''Casteddu de susu''. Idea mala, ca in issas gherras intraintre de Pisa e Gènua su giuigaugiuigadu si iatdiat essièssere alliaualliadu a sa segunda: in su [[1258]] issos PisanusPisanos e issos atrusàteros giuigadusgiuigados sardussardos alliadusalliados insoruissoro sconciantiscontzant Santa ÌgiaIgia e ncinche spargintisparghent su salisale. IsSos bividorisbividores lassant issas ruinas, unusunos cantuscantos andendiandende a Domunoas e Bidd<nowiki>''eBidda de CrèsiaCresia, atrusàteros a fundaifundare Biddanoa, s'</nowiki>apendìciuapendìtziu de Casteddu kichi totu connosceusconnoschimus.
 
Su casteddu si naraiat "Castellu de Castro de Callari", de custu est bènniubènidu su nòmininumene sardu de sa citaditzitade: Casteddu. Is sardussardos no podiant bivibìvere in su Casteddu, ma scetipetzi in issos apendìciusapendìtzios (''Stampaxi'', ''Biddanoa'', ''SapolaLapola''), e si calincunucarchi sardu fiat agatauagatadu a intru de is murusmuros a gennasghennas serradas (est a nainàrrere addeontia su note), fiat acumpangiauacumpangiadu a foras, getaughetadu dedae sa TurriTurre de Santu Francau (o de calincun'atracarchi àtera).
 
In su [[1324]] is CatalanusCatalanos ant cunkistaucunchistadu sa SardìnniaSardigna pisana, fundendifundende una citaditzitade in su monte de ''Bonàiri'' (est a nainarrere "àriaàire bona"), ma passendipassende giaigiae in su [[1325]] in Casteddu, boghendiboghende is PisanusPisanos e intrendiintrende·ncibi bividorisbividores Catalanos scetiipetzi. In issas gherras intraintre de s'AragonaAragone e Arbaree, Casteddu dd'ant assitiada issos ArbaresusArbaresos prus bortas, ma no dd'ant mai pigada.
 
DeDae su [[1410]] Casteddu, kichi is CatalanusCatalanos nàrant "Càller" est sa capitalicapitale de unu rènniuregnu unidu, su "Regnum Sardiniae et Corsicae" (RènniuRegnu de SardìnniaSardigna e CòrsicaCorsica). Su Rere est su de s'AragonaAragone, arrepresentauapresentadu de unu ùAlternòsbisurre o de unu guvernadoriguvernadore. In prus innoiinoghe s'acorrat su Parlamentu (issos StamentusIstamentos). DuncasTando ncibi depiantdepìant essiesser unusunos 10.000 abitantisabitantes.
 
Fintzas a sa gherra civilitzivile de su 1700-1714 sa SardìnniaSardinna est abarrada a suta de s'AragonaAragone anantia in antis e de sa SpànniaIspagna a pustis, cun pagu noas peroupero de importu: s'Universidadiuniversidade (1626), sa Crècia majori/SeuCadirale (pisana, ma torrada a faifare in stilistile barocubarrocu), sa Festa de Sant' Efis, ec..etz.
 
Pigada dedae is AustrìacusAustrìacos in su 1708 e torrada a cunkistaicunchistare dedae issos SpanniolusIspannolos in su [[1717]], est assinnada cun totu sa SardìnniaSardigna a su Duca de Savoia in su [[1720]]. Su primu guvernadoriguvernadore est staduistadu su baronibarone de Saint-Rémy (su de su BastioniBastione).
 
SempriSemper abarrada cun is Savoias, oiioe est su cabulogu de sa [[Regione Autònoma de sa Sardigna|Regioni Autònoma de sa Sardìnnia]] de sa Repùblica Italiana.
 
== Andamèntu DemogràficuDemogràfigu ==
<timeline>
Colors=
Line 132 ⟶ 128:
</timeline>
 
== IsSos BixinausBighinados de Casteddu ==
=== Bighinados Antigos ===
* Casteddu de susu
* [[Stampaxi]]
* Biddanoa
* SapolaLapola
=== Bighinadu Nou ===
 
Line 151 ⟶ 147:
* Bonairi
* Sant'a Tènnera
* Mulinu BèciuBeciu
* Santu Migheli
* Barraca Manna
* Is Campus - Is Corrias
* Villa Doloretta
* Monreale
* Monreali
* Santu Giosepu - Santa Teresa - Parteolla
* Is BìngiasBingias - Terramaini
* MonteleoniMonteleone - Santa Rosalia
* BixinauApenditziu Europeu
* CEP
* Poetu
* Sa Prama
* BixinauApenditziu de su SoliSole
* Santu Bartolomeu
* Sant'Elias
 
== AtrusÀteros progetusprogetos ==
{{Commons|Category:Cagliari|Casteddu}}
 
== Acàpios de foras ==
* [http://www.comune.cagliari.it Pàgina uficialiufitziale de sa citaditzitade (in lìngualimba italiana)]
* [http://www.sardegna.com/it/cagliari Casteddu (in lìngualimba italiana)]
* [http://www.Casteddu.com Casteddu.com (in lìngualimba ingresa)]
* [http://it.sardegne.com/sardegna-info/citta-e-paesi/cagliari/ Casteddu (in lìngualimba italiana)]
* [http://casteddu.com/cstd/sardo.htm Imparai su sarducampidanesu (in lingualimba italiana e tedesca)]
 
{{Tzittadi metropolitana de Casteddu}}{{Controllu de autoridade}}