Limba Sarda Comuna: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Changes in line with current Sardinian standardization and update to current norms on Sardinian language.
Undo revision 165335 by 5.170.1.128 (talk)
Eticheta: Undo
Lìnia 1:
{{s}}{{Variant|LSC}}
{{s}}Sa '''Limba Sarda Comuna''' ('''LSC''') fiat una norma amministrativa de scritura de sa lìngua sarda. Est stètia sobrada e abrogada cun sa Lei Regionali N°22 de su 2018 de sa Regioni Autònoma de Sardìnnia.
Sa '''Limba Sarda Comuna''' ('''LSC''') est una norma de iscritura de sa [[limba sarda]], pensada cun sa punna de trascrìvere sas variantes faeddadas de sa limba sarda e adotada cun caràtere isperimentale in su [[2006]] dae sa [[Regione Autònoma de sa Sardigna|Regione Autònoma de Sardigna]] pro s'iscritura de sos documentos ufitziales in essida, in co-ufitzialidade cun s'[[limba italiana|italianu]].
 
==Piessignos==
Sa LSC, mancari partende dae una base [[Sardu logudoresu|logudoresa-nugoresa]], leat fintzas elementos pròpios de sos limbàgios de mesania, est a nàrrere sos limbàgios chi sunt a mesania intre su logudoresu e su [[Sardu campidanesu|campidanesu]], e duncas si proponet a livellu morfològicu comente una variedade mesana intre sas variedades diferentes de sardu, faeddadas o literàrias chi esistiant in antis, chirchende de leare is elementos comunos.
 
Duncas est un'istandard fundadu a pitzus de una limba "naturale" e no "artifitziale"<ref>{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/369?s=26598&v=2&c=28307&visb=&t=1|tìtulu=Limba sarda comuna: una limba chi esistit de a beru|situ=www.sardegnacultura.it|atzessu=2019-12-14}}</ref>, mancari minoritària cunforma a àteras variedades sardas, acurtziende·si a sa proposta de sa [[Limba de Mesania]] ('''LdM''' o '''LDM'''), fìgia de su movimentu culturale "mesanista", de acordu pro una variante ùnica<ref>Pro is de "Incunza Mesanista", in ue incùngia est unu sinònimu de cunvergèntzia, cfr. Mario Puddu, Ditzionàriu, Condaghes, su sardu depet àere una iscritura natzionale comuna a trassa de su chi aiant fatu in sas limbas minoritàrias ibèricas: galitzianu, bascu, catalanu, chi aiant su matessi problema de variatzione diatòpica de su sardu, risolvende·lu pro more de s'ortografia ufitziale seberada dae is istitutziones.
Documentu de su Comitau po sa limba de mesania (2004) http://www.condaghes.com/public/docs/ldm.pdf
 
Càstia fintzas "Po una lìngua de mesania" de su prof. Maurizio Virdis: https://www.academia.edu/2086621/Po_una_limba_de_mesania
</ref>, chi afirmaiat peri s'ispecificidade de sa limba sarda intre is limbas romanzas derivadas dae sa latinidade otzidentale (plurale cun s' acusativu) cun su [[Limba catalana|catalanu]], s'[[Limba ispagnola|ispagnolu]], su [[Limba ocitana|proventzale]], su [[Limba portughesa|portoghesu]] etc. a s'imbesse de s'[[Limba italiana|italianu]] chi, comente su [[Limba romuna|rumenu]], est fìgia de sa latinidade orientale (plurale cun su nominativu).
 
Est fintzas un'evolutzione de sa [[Limba Sarda Unificada]] ('''LSU'''), pubblicada in su [[2001]], chi dd'aiant criticada meda pro s'artifitzialidade sua, e ca no aiat leadu perunu elementu de sa variedade campidanesa, essende fundada subra de su logudoresu mesanu isceti.
 
Pro su chi pertocat s'impreu de su lèssicu, sa norma de sa LSC lu lassat lìberu, previdende sa possibilidade de impreare totu is ''"parole ereditarie, anche se di uso limitato ad alcune varianti"'', cun sa coesistèntzia de '''geosinònimos''' diversos comente ''lègiu/feu, pòddighe/didu, àghina/ua, chèrrere/bòlere'', etc, impreados comente '''sinònimos''', e torrende a una forma gràfica ebbia sas variantes fonèticas de paràulas chi ant su matessi ètimu (faeddare e non fueddai, foeddare, faveddare, faiddare, fueddari, etc), su prus de sas bortas ponende fatu a s'etimologia in su sèberu de su modellu (mancari chi custu non sutzedit semper, comente in sa paràula de ''"abba"'', seberada comente forma gràfica curreta in logu de su meridionale ''"àcua"'', o comente in sa paràula ''"lughe"'', seberada in logu de sa forma nugoresa-baroniesa ''"luche"'')<ref>[http://www.regione.sardegna.it/documenti/1_72_20060418160308.pdf LIMBA SARDA COMUNA. Norme linguistiche di riferimento a carattere sperimentale per la lingua scritta dell’Amministrazione regionale, Paragrafu 23, pp.55, 2006]</ref>. Pro is impreos iscientìficos, cando esistint paritzos sinònimos, consìgiat de seberare is tèrmines chi parent prus "nèutros", ca sunt prus ispartzinados o ca sunt derivados deretos dae su latinu, ma podende seberare is àteros sinònimos puru, mescamente pro impreos literàrios.
 
In su testu de sa delìbera regionale de su 2006 chi at istituidu sa LSC, in ue custa norma istandard est definida ''"aperta ad integrazioni"'', est evidentziadu chi ''"tutte le soluzioni sono di uguale valore linguistico, ma è necessario per ragioni di chiarezza di chi scrive o traduce operare una scelta. La Limba Sarda Comuna, come norma scritta di riferimento e di “rappresentanza” dovrebbe tendere con il tempo appunto a rappresentare il sardo nel suo complesso e non a rendere per iscritto tutte le varietà locali, che sarebbe difficilmente proponibile per dare al sardo un uso ufficiale sovralocale e sovramunicipale"''.
 
In prus, in cussu documentu etotu, est reconnota sa possibilidade de impreare is vàrias formas fonèticas de unu lemma matessi ''"nella scrittura delle varietà locali"'', reconnoschende duncas in manera implìtzita una coesistèntzia intre sa norma istandard e is '''àteras''' grafias diferentes, pro impreos locales<ref>[http://www.regione.sardegna.it/documenti/1_72_20060418160308.pdf LIMBA SARDA COMUNA. Norme linguistiche di riferimento a carattere sperimentale per la lingua scritta dell’Amministrazione regionale, paragrafu 2, pag. 7, 2006]</ref>.
 
In sa règula de sa LSC non s'agatat perunu riferimentu a sa sintassi de impreare, chi duncas est lassada a sa cumpetèntzia de is chi iscrient.
 
==Adotzione ufitziale de sa Limba Sarda Comuna==
Sa Limba Sarda Comuna nche dd'at adotada in manera isperimentale sa Regione Autonoma de Sardigna cun sa Delìbera de sa Giunta Regionale n. 16/14 de su 18 de abrile de su 2006 (''Limba Sarda Comuna. Adozione delle norme di riferimento a carattere sperimentale per la lingua scritta in uscita dell'Amministrazione regionale''<ref>[http://www.regione.sardegna.it/documenti/1_72_20060418160308.pdf LIMBA SARDA COMUNA. Norme linguistiche di riferimento a carattere sperimentale per la lingua scritta dell’Amministrazione regionale, 2006]</ref>) comente limba ufitziale pro is atos e is documentos emanados dae sa Regione Sardigna (fintzas si s'art. 8 de sa lege italiana 482/99 narat chi at valore legale isceti su testu iscritu in limba italiana), reconnoschende a is tzitadinos sa possibilidade de iscrìere a s'Ente in sa variedade pròpia e istituende s' Ufitziu de sa Limba Sarda regionale.<ref>{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/369?s=26592&v=2&c=28307&visb=&t=1|tìtulu=Sa regione adotat Sa limba sarda comuna|data=2019-12-14}}</ref>
 
==Impreu==
Sa Regione Sardigna in is annos passados at sighidu sa norma LSC in sa tradutzione de paritzos documentos e delìberas, de is nùmenes de is entes, ufìtzios e assessorados suos in prus de su nùmene suo matessi "Regione Autònoma de Sardigna", chi oe s'agatat in s'istemma ufitziale in pare cun su nùmene italianu.
 
In prus de cuddu ente, s'istandard isperimentale LSC nche dd'ant impreadu comente sèberu voluntàriu parìtzos àteros entes, iscolas e mèdios de informatzione, medas bias in manera '''cumplementare''' cun grafias chi sunt prus probianas a sa pronùntzia locale.
 
Pro su chi pertocat custos impreos ant fatu un'istima pertzentuale, cunsiderende isceti is progetos finantziados o cofinantziados dae sa Regione pro sa difusione de sa limba sarda in is ufìtzios linguìsticos comunales e subra-comunales, in sa didàtica in is iscolas e in is mèdia dae su 2007 a su 2013.
 
Su Monitoràgiu a pitzus de s'impreu isperimentale de sa Limba Sarda Comuna 2007-2013 a cura de su Servìtziu Limba e Cultura Sarda de s'Assessoradu pro s'Istrutzione Pùblica, che dd'ant publicadu in su giassu ìnternet de sa Regione Sardigna in su mese de abrile 2014.
 
Pro su chi pertocat is progetos iscolàsticos finantziados in s'annu 2013, pro esèmpiu, dae cussa chirca nd'est essida a pitzus una preferèntzia ladina de is iscolas pro s'impreu de s'ortografia LSC in pare cun una grafia locale (51%), cunforma a s'impreu esclusivu de sa LSC (11%) o a s'impreu escluscivu de una grafia locale (33%)<ref>[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_91_20140418114135.pdf Monitoraggio sull'utilizzo sperimentale della Limba Sarda Comuna 2007-2013, pag. 12 [Sa boghe "catalanu" si riferit a sa minoràntzia de s'Alighera.]</ref>
 
Imbetzes pro su chi pertocat is progetos editoriales in sardu in is mèdia regionales, finantziados in su 2012 dae sa Regione, agatamus una presèntzia prus manna de s'impreu de sa LSC (chi diat pòdere derivare dae una premialidade de 2 puntos in sa formatzione de is graduatòrias pro leare is finantziamentos: premialidade chi non nche fiat in su bandu pro is iscolas). Segundu cuddos datos resurtat chi sa produtzione testuale in is progetos de is mèdia est istada pro su 35% in LSC, pro su 35% in LSC e in una grafia locale e pro su 25% in una grafia locale ebbia<ref>[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_91_20140418114135.pdf Monitoraggio sull'utilizzo sperimentale della Limba Sarda Comuna 2007-2013, pag. 22]</ref>.
 
A ùrtimu mentovamus a is ufìtzios linguìsticos locales cofinantziados dae sa Regione, chi in su 2012 ant impreadu in s'iscritura pro su 50% sa LSC, pro su 9% sa LSC in pare cun una grafia locale e pro su 41% una grafia locale ebbia<ref>[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_91_20140418114135.pdf Monitoraggio sull'utilizzo sperimentale della Limba Sarda Comuna 2007-2013, pag. 18]</ref>.
 
==Propostas de emendamentu==
Dae su 2006 a su 2014 ant publicadu, mescamente impreende sa rete ìnternet, unas cantas propostas de emendamentu de sa norma LSC, chi punnant a l'acurtziare de prus a sa pronùntzia de is limbàgios meridionales de sa limba sarda, chi ddos podimus cunsiderare in manera verosìmile comente faeddados dae sa majoria de is sardòfonos.
 
Intre custas propostas mentovamus sa de su prof. Francisco Xavier Frias Conde, filòlogu e romanista ispagnolu in s'Universidad Nacional de Educación a Distancia (UNED), chi est istadu coordinadore de sa Revista de Flilologìa Romànica ''Ianua,'' èdita dae ''Romania minor''. Est iscritore in galitzianu e in ispagnolu e autore di paritzos sàgios in italianu e in sardu subra de is problemas di linguìstica sarda.
 
Custu sàgiu suo est intituladu ''Proposte di miglioramento dello standard sardo LSC''<ref>[https://www.academia.edu/5336226/Proposte_di_Miglioramento_dello_Standard_Sardo_L.S.C Proposte di Miglioramento dello Standard Sardo L.S.C., Xavier Frias Conde]</ref>
 
Un'àtera proposta est sa de su prof. Roberto Bolognesi, chi proponet calicunu arrangiamentu chi diat permìtere a totu is sardos de lèghere s'istandard segundu sa pronùntzia issoro, impreende unas cantas règulas simples de letura<ref>[http://www.vitobiolchini.it/2014/06/23/si-alla-lingua-sarda-standard-ma-con-questi-emendamenti-un-intervento-di-roberto-bolognesi Emendamenti alla LSC, Roberto Bolognesi]</ref><ref>[http://salimbasarda.net/politica-linguistica/unanalisi-tecnica-de-sa-gsc/ Un’anàlisi tècnica de sa GSC, Cristiano Becciu]</ref>.
 
==Notas==
<references />
 
==Ligàmenes esternos==
*{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/369?s=26592&v=2&c=28307&visb=&t=1|tìtulu=Sa regione adotat Sa limba sarda comuna|atzessu=2019-12-14}}
*[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_108_20090205130352.pdf Propostas isperimentales de unos cantos liniamentos gramaticales comunes de sa limba sarda]
*{{it}} [http://www.regione.sardegna.it/documenti/1_72_20060418160308.pdf Norme linguistiche di riferimento a carattere sperimentale per la lingua scritta dell’Amministrazione regionale]
*[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_108_20090205122945.pdf Glossàriu isperimentale cunforma a sas normas de referèntzia a caràtere isperimentale pro sa limba sarda iscrita]
*[http://www.regione.sardegna.it/documenti/1_46_20060428172242.pdf Deliberatzione n. 16/14 de su 18.04.2006 "Limba Sarda Comuna: Adotzione de sas normas de referèntzia de caràtere isperimentale pro sa limba sarda iscrita in essida de s'Amministratzione regionale"]
*[http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_93_20070117092752.pdf Istatutu Ispetziale de sa Sardigna] ''Lege Costitutzionale 26 freàrgiu 1948 n°3, Publicada in sa Gazeta Ufitziale de su 9 de martzu 1948, n°58''
 
==Libros==
*Canu, Giovanni (2018). ''Normas Ortogràficas pro Iscrìere in Sardu'', Papiros
 
[[Category:Limba sarda]]