Alan Turing: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
Universidadi |
Alan Turing |
||
Lìnia 1:
{{
{{WIP|--[[Usuàriu:Tzibernetic|Tzibernetic]] ([[Cuntierra usuàriu:Tzibernetic|talk]]) 14:52, 21 Cab 2019 (CEST)}}▼
'''Alan Mathison Turing''' ([[Londra]], 23 de Làmpadas 1912; [[Manchester]], 7 de Làmpadas 1954) est istadu unu [[Matemàtica|matemàticu]], [[Informàtica|informàticu]], [[Lògica|lògicu]], [[filòsofu]], [[Biologia matemàtica|biòlogu matemàticu]] e [[Criptoanàlisi|criptoanalista]] [[Rennu Unidu|britannicu]]. Est su creadore de s'idea de sa [[Màchina de Turing]], chi est a su fundamentu de is [[Computer|carcoladoris]] de oe. In s'interis de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Gherra Mundiali]] at traballadu me is Servìtzios Segretos britannicos pro arrogare su codighe [[Germània nazista|tedescu]] Enigma, donende meda agiudu pro sa gherra de is sutamarinos in sa Batalla de s'Atlànticu. A pustis de sa gherra at progetadu su computadore '''ACE''' e at fatu medas traballos impreende su computadore pro istudiare problemas matemàticos de sa [[biologia]], pretzisamente de embrionòlogia. At fatu puru traballos filosòficos a pitzus de s'[[intelligèntzia artifitziali]], e sa [[Prova de Turing]] o '''Giogu de s'Imitu''' est cunsideradadu oe puru su paradigma pro s'istùdiu de su cumportamentu de is elaboradores. Ddu ant protzessadu in su 1952 cun s'acusa de [[Omosessualidade|omosessualidadi]] e cundennadu a sa [[castradura]] chìmica. S'est bocidu in su 1954 cun una mela prena de [[cianuru]].
Est cunsideradu unu de is prus grandus matemàticos de su XX seculu, su babbu de s'informàtica moderna, su primu a istudiare s'[[intelligèntzia artifitziali]]. Medas de is traballos de cosa sua, po mori de su segretu militare, ddos ant iscobertos isceti meda annos a pustis de sa morte
== Giovania e educatzione ==
Alan Turing beniat dae una famìlia de sa gentry, is printzipales chentza tìtulu de nobilesa de sa sotziedade inglesa. Su babbu fiat Julius Turing, unu funtzionàriu de s'Indian Civil Service, s'amministratzione de s'Impèriu Britànnicu in Ìndia. Sa mama, Ethel Stoney, beniat de una famiglia de sa burghesia noa de s'Irlanda, e su babbu puru traballàt in Ìndia cummente ingegneri de sa ferrovia. Si fiant cannotos a pustis de unu perìodu de deghe annos chi su Julius Turing aiat coladu in su distretu de Madras, in s'Ìndia de su Sud. Si sunt cojaus in su 1907 a Dublinu e aiant tentu su primu fìgiu, John Turing, in su 1908.
Alan Turing est nàsciu in su 1912 in Paddington, unu borghu de Londra, in s'interis de unu perìodu de litzèntzia longu de su babbu. Unu annu a pustis su babbu e sa mama fiant partidos pro s'Ìndia, afidende Alan e su frade cun sa famìlia Ward, unu coronellu in pensione cun sa pobidda chi biviant a St Leonards-on-Sea, una bidda acanta de su mare de sa Manica. In su 1916 fiat torrada sa mama isceti, su babbu ancora traballende in Ìndia. Dd'ant iscritu dae su 1918 a su 1922 in sa iscola privada St Michael, e dae su 1922 a su 1926 in sa iscola indipendente de Hazelhurst, aunde is pipios biviant impari. Est intradu in sa public school de Sherborne in su 1926. Fintzas dae minore ddis praghiant is iscièntzias, is mapas, is giogos cummente is scacus, ma custas passiones no praghiant a is professores, chi pensànt chi sa cultura bera fessit cussa umanìstica. Su fatu chi fadìat esperimentos de chìmica Is votos de cosa sua no fiant artos meda, e teniat grandu problemas cun is gerarchias de s'iscola. No ddis praghiant is isports de iscuadra, ma fiat bravu meda in sa cursa de resistèntzia.
=== Christopher Morcom ===
Turing fiat unu pitzocu solitàriu, e no teniat medas amigos. Un'ecetzione est istada s'amigàntzia cun Christopher Morcom, unu pitzocu de un'annu prus mannu chi aiat connotu a iscola in su 1927. Issu teniat sa passione pro sa scièntzia ca Alan, e passaiant medas tempus a chistionare de matemàtica, astronomia, relatividade e a fàghere esperimentos. In su 1929 aiant fatu in paris is provas pro intrare a su Trinity College de Cambrige: Morcom fiat arranèschidu a intrare, Turing nono. Alan no iscirìat chi Christopher teniat sa tubercolosi bovina: su 13 de su Freargiu 1930 est mortu.
Cussa amigàntzia est istada de meda importu pro Turing. Naràiat chi Christopher fiat istadu su primu amore de cosa sua, mancari Christopher no pensesaret a cussu raportu a cudda manera. Po fàghere bella figura cun issu aiat imparadu a essere prus pretzisu a iscola, e aiat agatadu pro sa primu borta calincunu pro chistionare de is cosas chi ddi praghìant. Est abarradu amigu de sa famìlia a pustis de sa morte. In sa letera chi aiat imbiadu a sa mama de Christopher aiat iscritu:
« S'interessu chi ponia in su traballu de cosa mia, pro esempru in astronomia (chi est istadu issu a mi fàghere connòschere), deo ddu cunsideraia ca cosa de dividi cun issu, e creo chi issu puru intenderet unu pagu sa pròpia cosa a petus a mimi. Immoi una parti de cuddu interessu si nde est andada, ma isco chi in su traballu de cosa mia depo pònnere su matessi interessu, sa matessi energia chi aiat a pònnere si issu esseret ancora biu, ca custa est sa cosa chi issu aiat a bòlere pro mei. Seu seguru chi pro Fustei perunu dolu diat èssere prus mannu. »
=== Universidade ===
Turing at bintu una bussa pro s'istùdiu in su King's College in su 1931, e est andadu a istudiare matemàtica. In su 1935 dd'ant fatu fellow (collega) de su King's College pro una dimustratzione de su teorema de su lìmite tzentrale, mancari su teorema fiat istadu giai dimustradu in una manera diferente in su 1922 dae Lindeberg. In su 1937 at publicadu unu de is traballos de cosa sua prus mentovadu, "'''On Computable Numbers with an application to the Entscheidungsproblem'''" (A pitzus de is nùmeros computàbiles cun aplicatziones a su problema de sa decibilidade). Fiat unu traballu de lògica matemàtica: Turing dimostrat chi su problema de sa Decidibilidadi no faghiat a ddu arresolvere. Puru immoi Turing aiat demostradu una cosa chi fiat giai istada dimustrada dae Alonzo Church unus pagos meses prima, cun unu mètodu diferente, su lamda-carculu. Ma in su traballu de Turing ddoi fiat su cuncetu de Machina de Turing, sa fundadura de is computers modernos.
== Carrera ==
== Protzessu e morte ==
== Su traballu a pitzus de sa lògica ==
"On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem" est un'artìculu de meda importu pro sa lògica matemàtica e s'informàtica. In su 1931 Kurt Gödel aiat dimustradu is teoremas de s'incumpletesa, est a nàrrere chi in unu sistema lògicu aritmèticu no podet èssere cumpletu (ossiat chi faghet a dimustrare totus is afirmatziones beras partende dae is assiomas); su Entscheidungsproblem, su problema de sa Decidibilidade, fiat: mancari ddoe ant afirmatziones chi no si podent dimustrare, faghet a agatare unu algoritmu chi podet detzìdere si una afirmatzione est bera o nono?
== Su traballu che criptoanalista ==
== Istùdios biologicos ==
▲<br />{{WIP|--[[Usuàriu:Tzibernetic|Tzibernetic]] ([[Cuntierra usuàriu:Tzibernetic|talk]]) 14:52, 21 Cab 2019 (CEST)}}
[[File:Alan Turing Aged 16.jpg|thumb]]
'''Alan Mathison Turing''' ([[Londra]], 23 de Làmpadas 1912; [[Manchester]], 7 de Làmpadas 1954) est stètiu unu [[Matemàtica|matemàticu]], [[Informàtica|informàticu]], [[Lògica|lògicu]], [[filòsofu]], [[Biologia matemàtica|biòlogu matemàticu]] e [[Criptoanàlisi|criptoanalista]] [[Rennu Unidu|britannicu]]. Est su creadori de s'idea de sa [[Màchina de Turing]], chi est a su fundamentu de is [[Computer|carcoladoris]] de oi. In s'interis de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Gherra Mundiali]] at traballau me is Servìtzius Segretus britannicus po arrogai su codixi [[Germània nazista|tedescu]] Enigma, donendi meda agiudu po sa gherra de is sutamarinus in sa Batalla de s'Atlanticu. A pustis de sa gherra at progettau su carcoladori '''ACE''' e at fatu medas traballus imperendi su carcoladori po studiai problemas matemàticus de sa [[biologia]], pretzisamenti de embrionòlogia. At fatu puru traballus filosòficus a pitzu de s'[[intelligèntzia artifitziali]], e sa [[Prova de Turing]] o '''Giogu de s'Imitu''' est cunsiderada oi puru su paradigma po su stùdiu de su cumportamentu de is elaboradoris. Ddu ant processau in su 1952 cun s'acusa de [[Omosessualidade|omosessualidadi]] e cundennau a sa [[castradura]] chìmica. S'est bociu in su 1954 cun una mela prena de [[cianuru]].
| |||