Alan Turing: diferèntzias tra is versiones

'''Alan Mathison Turing''' ([[Londra]], 23 de Làmpadas 1912; [[Manchester]], 7 de Làmpadas 1954) est istadu unu [[Matemàtica|matemàticu]], [[Informàtica|informàticu]], [[Lògica|lògicu]], [[filòsofu]], [[Biologia matemàtica|biòlogu matemàticu]] e [[Criptoanàlisi|criptoanalista]] [[Rennu Unidu|britannicu]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.bl.uk/people/alan-turing|tìtulu="Who was Alan Turing?". The British Library. Archived from the original on 23 July 2019. Retrieved 29 July 2019.}}</ref>. Est su creadore de s'idea de sa [[Màchina de Turing]], chi est a su fundamentu de is [[Computer|carcoladoris]] de oe. In s'interis de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Gherra Mundiali]] at traballadu me is Servìtzios Segretos britannicos pro arrogare su codighe [[Germània nazista|tedescu]] Enigma, donende meda agiudu pro sa gherra de is sutamarinos in sa Batalla de s'Atlànticu. A pustis de sa gherra at progetadu su computadore '''ACE''' e at fatu medas traballos impreende su computadore pro istudiare problemas matemàticos de sa [[biologia]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.ukwhoswho.com/view/article/oupww/whoswho/U243891|tìtulu=c d Anon (2017). "Turing, Alan Mathison". Who's Who. ukwhoswho.com (online Oxford University Press ed.). A & C Black, an imprint of Bloomsbury Publishing plc. doi:10.1093/ww/9780199540884.013.U243891. (subscription or UK public library membership required) (subscription required)}}</ref>, pretzisamente de embrionòlogia. At fatu puru traballos filosòficos a pitzus de s'[[intelligèntzia artifitziali]], e sa [[Prova de Turing]] o '''Giogu de s'Imitu''' est cunsideradadu oe puru su paradigma pro s'istùdiu de su cumportamentu de is elaboradores. Ddu ant protzessadu in su 1952 cun s'acusa de [[Omosessualidade|omosessualidadi]] e cundennadu a sa [[castradura]] chìmica. S'est bocidu in su 1954 cun una mela prena de [[cianuru]].

Turing fiat unu pitzocu solitàriu, e no teniat medas amigos. Un'ecetzione est istada s'amigàntzia cun Christopher Morcom, unu pitzocu de un'annu prus mannu chi aiat connotu a iscola in su 1927. Issu teniat sa passione pro sa scièntzia ca Alan, e passaiant medas tempus a chistionare de matemàtica, astronomia, relatividade e a fàghere esperimentos. In su 1929 aiant fatu in paris is provas pro intrare a su Trinity College de Cambrige: Morcom fiat arranèschidu a intrare, Turing nono. Alan no iscirìat chi Christopher teniat sa tubercolosi bovina<ref>{{Tzita web|url=http://www.nybooks.com/blogs/nyrblog/2014/dec/19/poor-imitation-alan-turing/|tìtulu=^ Caryl, Christian (19 December 2014). "Poor Imitation of Alan Turing". New York Review of Books. Archived from the original on 7 January 2015. Retrieved 9 January 2015.}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://oldshirburnian.org.uk/wp-content/uploads/2014/03/The-Sherborne-Formula-Vivat-2012-2013-optimised.pdf|tìtulu=^ Rachel Hassall, 'The Sherborne Formula: The Making of Alan Turing' Archived 15 April 2014 at the Wayback Machine 'Vivat!' 2012/13}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Christof_Teuscher|tìtulu=^ Teuscher, Christof, ed. (2004). Alan Turing: Life and Legacy of a Great Thinker. Springer-Verlag. ISBN 978-3-540-20020-8. OCLC 53434737.}}</ref>: su 13 de su Freargiu 1930 est mortu.

« S'interessu chi ponia in su traballu de cosa mia, pro esempru in astronomia (chi est istadu issu a mi fàghere connòschere), deo ddu cunsideraia ca cosa de dividi cun issu, e creo chi issu puru intenderet unu pagu sa pròpia cosa a petus a mimi. Immoi una parti de cuddu interessu si nde est andada, ma isco chi in su traballu de cosa mia depo pònnere su matessi interessu, sa matessi energia chi aiat a pònnere si issu esseret ancora biu, ca custa est sa cosa chi issu aiat a bòlere pro mei. Seu seguru chi pro Fustei perunu dolu diat èssere prus mannu. »<ref>{{Tzita web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Alan_Turing#CITEREFHodges1983|tìtulu=^ Hodges 1983, p. 61}}</ref>

Turing at bintu una bussa pro s'istùdiu in su King's College in su 1931, e est andadu a istudiare matemàtica. In su 1935 dd'ant fatu fellow (collega) de su King's College<ref>{{Tzita web|url=https://www.ukwhoswho.com/view/article/oupww/whoswho/U243891|tìtulu=Anon (2017). "Turing, Alan Mathison". Who's Who. ukwhoswho.com (online Oxford University Press ed.). A & C Black, an imprint of Bloomsbury Publishing plc. doi:10.1093/ww/9780199540884.013.U243891. (subscription or UK public library membership required) (subscription required)}}</ref> pro una dimustratzione de su teorema de su lìmite tzentrale, mancari su teorema fiat istadu giai dimustradu in una manera diferente in su 1922 dae Lindeberg. In su 1937 at publicadu unu de is traballos de cosa sua prus mentovadu, "'''On Computable Numbers with an application to the Entscheidungsproblem'''<ref>{{Tzita web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Alan_Turing#CITEREFTuring1937|tìtulu=^ Turing 1937}}</ref>" (A pitzus de is nùmeros computàbiles cun aplicatziones a su problema de sa decibilidade). Fiat unu traballu de lògica matemàtica: Turing dimostrat chi su problema de sa Decidibilidadi no faghiat a ddu arresolvere. Puru immoi Turing aiat demostradu una cosa chi fiat giai istada dimustrada dae Alonzo Church unus pagos meses prima, cun unu mètodu diferente, su lamda-carculu. Ma in su traballu de Turing ddoi fiat su cuncetu de Machina de Turing, sa fundadura de is computers modernos.