Barbàgia: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
Lìnia 4:
 
==Istoria==
Sos barbaritzinos beninbenint dae sas populassiones prenuraghesas e nuraghesas de sa Sardinna de su millenniu de IV a.C. Sos punicos non bi la anant fatta mai a bincher sos muntagninos de sa Sardinna tzentrale e settentrionale. Bi aìat, prusaprestu, carchi rapportu de cummertziu e cunviventzia. Fintzas sos [[latinos|romanos]] anant tentu problemas in cùe, cun sos [[Balares]], [[Cossos]] e [[Ilienses]] chi fachìanfachìant resistentzia e bardana a su populu invasore: a custos sos romanos los anant muttidos ''Civitates Barbariae'' e, a pustis in edade imperiale e vandalica, ''Barbaricini''.
[[File:Genna Orisa e Bruncu Spina II.JPG|200px|thumbnail|right|Gennargentu - Genna Orisa]]
Tando, est làdinu e craru chi su toponimu "Barbagia" benzat dae su latinu ''Barbaria''. Su protzessu de [[assimizatzione culturale|protzessu assimitzadore]] in Sardinna fit andadu a bellu a bellu, e fit andadu bene petzi ca sos romanos bi aìanaìant fattu bènner e accudire zente latinaitalica, chi dìat àer vividu in sa terra propria de cussa nuraghesa. De importu fit pèri s'arrolamentu de sardos in s'esertzitu imperiale, comente a sos mertzenarjos o sordados in ''cohortes'' pretzisas.
 
Ja pacu innantis chi s'Imperiu Romanu de Otzidente fit ruttu in disgrassia, in su 476, sa Sardinna si la aìanaìant leada sos Vandalos, tribù barbarica chi, a pustis de aer conchistadu s'Africa Romana in sos annos 430, aìat fattu una frotta potente picandesi sas isulas de su [[Mare de Mesu]] otzidentale. Su dominiu vandalicu in Sardinna est adduradu fintzas a su 534, cando Justinianu I, imperadore de Oriente, fit resessidu a torrare a conchistare s'isula pro s'Imperiu Romanu de Oriente. Sas fontes istoricas chi nos abbarranabbarrant de cussu tempus sunsunt de Procopiu e sas 39 literas de Papa Gregoriu I (590-604). Dae sas literas de su papa semus a connoschentzia de "duas" Sardinnas: una latinitzada e cristiana (cussa de sos ''Provinciales''), s'attera (sa ''Gens Barbaricina'') pagana, sichinde su cultu nuraghesu e gubernada dae [[Ospitone]].
 
Pro mediu de sa diplomatzia, in s'istiu de su 594 bizantinos e sardos barbaritzinos finfint crompidos a unu accordu chi bidìat, tra sas atteras cosas, su cunvertimentu de tottus sos sardos in ìe a su cristianesimu. Pro evanzelizare a fundu sa Sardinna e sa [[Còssiga]], Gregoriu Mannu aìat intregadu sas duas isulas a sos Benedettinos, chi bi anant abarradu pro tottu s'[[Edade de Mesu|edade de mesu]].
 
Sa Barbagia si la aìanaìant partida, dae su seculu de IX a cussu de XV d.C, sos battor [[judicados sardos]] de [[Giuigadu de Torres|Torres]], [[Giudigadu de Gallura|Gallura]], [[Giuigadu de Arborea|Arbaree]] e [[Giuigadu de Calaris|Calaris]].
 
==Natura de su locu==