Limba sarda: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
m Burradas is mudàntzias de Po.su.sardu (cuntierras), torrada a sa versione cabudiana de Dk1919 Franking
Eticheta: Rollback
Lìnia 1:
{{Variant|LOG}}{{LSC}}
{{Variant|CAM}}
[[File:Romance 20c en.png|350px|thumb|Su sardu (num. 28) in sa carta de sas [[limbas romanzas]] ]]
[[File:Idioma sardo.png|250px|thumb|Mapa in ue si bidet sa cumpetentzia de su sardu]]
Su '''sardu''' est una [[Limbas Romanzas|lìngualimba romanza]] chi su [[Populu sardu|pòpulupopulu]] de [[Sardigna|Sardìnnia]] fueddasfaeddat in s'Ìsulaisula sua, e sa comunidadicomunidade sarda chistionat in disterru.
 
== DatusDatos generalisgenerales ==
Su sardu est atesu meda dedae su latinu e dedae issas atrasàteras lìnguaslimbas neolatinas, prusmescamente de totu popro su chi pertocat sa gramàtica. Sa lìngualimba sarda si agatat in s'''ala ocidentaliotzidentale'' de sa latinidadilatinidade, paris cun su [[Limba catalana|catalanu]], su [[Limba frantzesa|francesufrantzesu]], s'[[Limba otzitana|ocitanuotzitanu]], su s'[[Limba ispagnola|spannioluispagnolu]], su [[Limba portughesa|portughesu]] e atrasàteras minorisminores. Custu bolitcheret nainàrrere chi tenittenet comenticomente caraterìstica su pluraliprurale in -s.
AintruIn intro de issas lìnguaslimbas latinas, si sinnialatsinnalat chi ndinde at bogauleadu s'artìculu ("su"/"sa") dedae su latinu ''ipse'', canducando imvecisimbetzes totu issas atrasàteras lìnguaslimbas ddl'ant bogauleadu dedae ''ille'' (foras defrancu su cadelanu in issas [[Ìsulas Baleares|ÌsulasIsulas BalearisBaleares]] chi at bogaubogadu s'artìculu ''es''/''sa'' dedae su latinu ''ipse''), in prus est s'ùnicaunica chi fraigatfraighet su tempus benidoribenidore ponendiponzende su verbu de agiudu "àireàere" anantiin antis de su disfiniudisfinidu (p.e.: ''apuapo a cantaicantare'' dedae "habeo ad cantare") e no a pustis (p.e.: it. ''canterò'', dedae "cantare habeo").
 
== StòriaIstòria ==
=== NascimentuNaschida de sa lìngualimba sarda ===
Su sardu cumenticumente lìngualimba chi ndi benit dedae su latinu incumintzatcumèntzat a nascinaschere in su 238 anantia in antis de Cristu, canducando sa SardìnniaSardìgna futfit provìnciaprovìntzia de [[Roma|Roma]]. Su latinu de issos soldadussoldados romanusromanos, chi no futfit su chi studiaiantistudiaiant in issos lìbaruslìberos ma futfit diferentidiferente meda a intruintro de istotu regionissas regiones chi ndinde beniant, at incumentzaucumentzadu a s’amesturaisi aamesturare pustisluego cun sa lìngualìmba chi issos sardussardos fueddaiantfaeddaiant; a dolu mannu no scieusischimus meda de sa lìngualìmba chi chistionauschistionàmus in SardìnniaSardìgna a su tempus a insaras, ca no sinosi est abarradaabarradu documentu axedaiscritu e duncas totu su chi scieusischimus est gràtziaspro amore de fueddusfaeddos (prus chi totu arrelatamusrelatamus a su sartu, bestiàminibestiàmene, matas) chi no ndinde benint de su latinu ma chi ndinde benint de su “paleusardu”, cumenticumente a "làcana," mara…o "mara". IsSos RomanusRomanos perou no ant agatauagattadu su “paleusardu” scetifeti, difatis tocattòcat a no si ndinde scaresciimmentigare de totu issas citadistzitades pùnigas in issas costeras, chi a marolla ant intrauintradu fueddusfaeddos pùnicuspùnicos a intruintro de issos sardussardos puru; inuein ue issos faeddusfaeddos pùnicuspùnicos chi ancoras imperausimperamus fatu fatu funtsunt unusunos cantu, est a nainàrrere "mitza", cìpari"tzìpiri", farrancada"chemu", "tzichiria", "tzingorra" (in italianu, ''sorgente'', ''rosmarino'', ''una manciata'', ''aneto'', ''piccola anguilla''). A contu fatu duncas su sardu est una lìngualìmba romanza cumenticumente a su francesufrantzesu, su spanniolus'ispanniolu, su cadelanu, su portughesu, s’italianu, su ladinu; totu lìnguaslìmbas chi funtsunt nàsciasnàschidas dedae su latinu de issos soldadussoldados romanusromanos cun sa lìngualìmba chi sa gentizente de su logu fueddaiatfaeddaiant giai.
 
=== Arrutroxa de Arroma e Imperu Bizantinu ===
IncumentzendiCumentzendi is sèculussègulus cuatru e cincu agoa de Cristu, in s’imperu romanu ddoi ìntrant is Bàrbarus"bàrbarus". Sa Sardìnnia puru no abàrrat a foras de custas intradas, e difatis intru de su 450 e su 530, nci lompint is Vàndalus, chi a su tempus aiant cunchistau giai s’[[Àfrica]] arromana. Sigumenti in Sardìnnia ddoi funt abarraus otanta annus sceti, no ant lassau arrastus in sa lìngua nosta. In su 534 sa Sardìnnia tòrrat a intrai in s’Imperu Arromanu, chi perou immoi sa capitali no est prus Arroma ma [[Costantinòpoli]]. Medas funt is fueddus chi ndi funt bènnius de custu atòbiu cun is bizantinus, chi depeus ammentai, sa curtura insoru est intrada in totu is partis de sa vida de is sardus de su tempus; is fueddus bizantinus prus connottus funt ''lepa'', ''cundaxicondaxi'' /cundaghes ''condaghes'' (arregorta de àutus giurìdicus), nòminis de personi cumenti a ''Miali'', ''Aleni'', ''Giorgi'', ''Stèvini''.
 
=== Is pisanus in Sardigna ===
Bisàntziu si ndi stèsiat de Sardìnnia po mori de is maumasmusulmanus, duncas s’Ìsula abbàrrat a sola fintzas a s’annu milli, candu cun s’annu milli Pisa e [[Gènova]] cumèntzant a intrai prus chi totu in Cabu de Susu e in su Giuixau de Casteddu, e ant lassau sa citadi de Sassari a is Genovesus. Po medas annus calincunu linguista at portau a innantisin antis s’idea chi is pisanus apant mudau meda sa bariedadi campidanesa, in sa pronùntzia e in s’evolutzioni de sa lìngua, narendi chi su campidanesu "''lìngua''", "''silìcua''", "''anguidda''", "''ègua''", o "''cena''", funt totu pròdusius de sa colonisadura pisana e chi is fueddus sardus diaderus siant "''limba''", "''siliba''", "''ambidda''", "''eba''", "''chena''", chi ancora fait a ddus intendi in Cabu de Susu. Is ùrtimus stùdius<ref>[http://www.comitau.org/Mangaras/bariedadis/luoghi_comuni_campidanesu.pdf''Quanti luoghi comuni nella lingua sarda-R. Bolognesi (Universidadi de Amsterdam e de Groninga)'']</ref> intamis ant amostau de manera crara chi, sendi chi is pisanus funt abarraus sessanta annus sceti in Cabu de Giossu, sendi chi no si funt mai bòfius amesturai a is sardus, est craru chi no ant pòtziu mudai una bariedadi chi partit de susu de Aristanis e chi pìgat prus de una perra de Sardìnnia. E prus pagu ancoras in cussus annus, chiin ui no esistiat sa scola cumenti a oi, no ddoi fiat s’arràdiu, is giorronalis, sa telebisioni. Is fueddus e is fenòmenus chi a is linguìstas stràngius che [[Max Leopold Wagner]] funt partus stravanaus e acanta de su pisanu antigu e diferentis de su sardu de Cabu de Susu, funt nàscius simprementi ca est diferenti sa stòria de cumenti su latinu est intrau e de cumenti est andau a innantisin antis in Cabu de Susu e in Cabu de Giossu. Duncas, a contu fatu, siat "''lìngua''" chisiat "''limba''" (e totu is atrus fueddus chi eus arremonau) funt sardus a su 100%, unu perou fait parti de is [[Sardu campidanesu|bariedadis campidanesas]] e s’atra de is [[Sardu logudoresu|bariedadis logudoresas]]. Comuncas, craru est chi calincunu fueddu est intrau in sardu de su pisanu, is prus connotus funt "''bèciu''"-"''(b)etzu''", "''brigùngia''"-"''(b)irgonza''".
 
=== Su Cadelanucadelanu e su Castillianucastillianu in Sardigna ===
Su Cadelanucadelanu bessit lìngua officiali de Sardìnnia in su 1479, centu annus agoa chi is cadelanus fiant intraus cun is sordaus in s’ìsula. Chentza duda peruna, su cadelanu est sa lìngua stràngia chi prus est intrada in su sardu, oindi’oi in dì puru meda fueddus chi imperaus tenint arrexini cadelana, est a nai "ferreri", "pichepedreri", "sabateri", "mìgia", "buciaca", "cadira", "bratzolu" e aicci narendi. Custa lìngua fiat aicciaici forti in sa sociedadi puru chi esistiat unu dìciu in Casteddu “no connoscit su cadelanu” chi ddu imperànt po nai de unu fulanu chi fiat innioranti meda. Su Castillianucastillianu est intrau meda a su propriu peroperou prus a tarditardu, a s'accabada de su 1500 candu giàgiai cinci fiant stetius 100 annus de influentzia de su cadelanu. Medas, notàrius dd’ant imperau fintzas a s’acabbu de su 1700, e in calincunu logu po fintzas in is primus annus de su 1800, su sardu adat arriciu una sienda de fueddus de su castillianu; peroperou bisongiat a ddu nai ca medas si funt perdius e po cussu parit ca is fueddus cadelanus prevalessintiprevalessint occannu. CiNci funt medamedas fueddus castillianus in su sardu campidanesu e prus puru in su logudoresu, in su primu podeus agattai: "aposentu", "brincai", "callentai", "dengosu", "fardetta", "gana", "intregai", "lei" (''legge'' in itallianuitalianu), "menguai", "nascimentu", "obra", "prenda", "resfriai", "sintzillu", "tacca", "ventana". Toccat a nai ca is verbus in castillianu prevalessint in su sardu a cunfrontu de cussus de su cadelanu, mentras su cadelanu prevalessit in medamedas atras cosas.
 
=== S’ItalianuS’italianu in Sardigna ===
{{Quote|A sos tempos de sa pitzinnia, in bidda, totus chistionaiamus in limba sarda.
In domos nostras no si faeddaiat atera limba. E deo, in sa limba nadìa, comintzei a connoscher totu sas cosas de su mundu. A sos ses annos, intrei in prima elementare e su mastru de iscola proibeit, a mie e a sos fedales mios, de faeddare in s'unica limba chi connoschiamus: depiamus chistionare in limba italiana, "la lingua della Patria", nos nareit, seriuseriu, su mastru de iscola. Nois no connoschiamus sa limba italiana e, pro cussu, non istaiamus mudos de fronte a su mastru ma, tra nois, sighemus a faeddare in sa limba de mama. Su mastru, cando nos intendiat alleghende in sardu, nos daiat ses atzotadas subra sas manos, tres pro donzi manu. E, tando, istaiamus mudos puru tra nois. Gai, totus sos pitzinnos de 'idda, intraian in iscola abbistos e allirgos e nde bessian tontos e cari-tristos.|[[Frantziscu Masala]], Sa limba est s'istoria de su mundu}}
In su 1718 sa Sardìnnia bessit parti de su chi iat a essi stètiu s’Arrennu de Itàlia. Fintzas a cussu annu perunu dominadori at tentu s’idea de nci burrai sa lìngua sarda de su totu po imponni sa lìngua sua, ma sa polìtiga savojarda teniat sa tenta, de fai binci prus de totu is atras sa lìngua italiana. Sigumenti su sardu fiat forti meda cumenti a lìngua, e cun is mesus de cussus tempus no fiat a fai una furriada linguìstiga de pressi, s’arruga prus simpri po ''italinisai sa Sardìnnia'' fiat a ''italianisai su sardu'' in antis. Est prus simpri meda a passai de unu sardu italianisau a s’italianu chi no de unu sardu sintzillu a s’italianu. Po fai custu, su primu passu fiat a nci bogai de sa conca de is sardus is fueddus chi fiant atesu meda de s’italianu e a ddus arremprasai cun fueddus italianus “cun sa –u a s’acabu” ([[italianu procediu|sardu proceddinu]]), po fintzas is fueddàrius e is gramàtigas de su tempus (s’otuxentus’Otuxentu) teniant custa tenta, sa de imparai s’italianu a is sardus passendi de unu sardu totu amesturau. MaS’italianu s’italianuat atperou cumentzau a si spainai diaderus cun sa scola po totus in su noixentuNoixentu, cun su serbìtziu de sordau, cun is giorronalis. S’allestrada manna de s’italianu in Sardìnnia dd’eus tenta cun sa telebisioni, chi at betiu sa lìngua de su Stadu in totu is domus sardas. In is ùrtimus cincuanta annus, su sardu at arrenconau, unu muntoni de fueddus, arremprasaus de italianismus e custu est acadèssiu in totu s’ìsula, no ddoi funt logus e biddas a nca custu fenòmenu no siat acadèssiu. S’ennaSa "enna" o "janna" est bessia "sa porta", s’ajajusu "ajaju" est bessiu su "nonnu", su "fradili" est bessiu su "cuginu", e aici nendi.
 
=== Sa batalla po sa lìngualimba sarda ===
In s’acabu de is annus Sessanta e in su cumentzu de is annus Setanta de su Millinoixentu, in totu s’Europa nc’estnci est stètia una furriada curturali in totu is logus a nca ddoi fiat una lìngua de minoria. Po nai, in Spànnia, morendisi’morendisì Franco su ditadori, is minorias linguìsticas bascas e cadalanas ant cumentzau a traballai meda po torrai a fai nasci is lìnguas insoru, in su Galles in s’[[Rennu Auniadu|Arrennu Uniu]] is gallesus ant cumentzau sa batalla insoru po fai arreconnosci sa lìngua gallesa e su pròpiu ant inghitzau a fai is brètonus, is ladinus, is furlanus e totu is atras minorias europeas.

In Sardìnnia puru su movimentu po sa lìngua sarda si fiat fatu forti meda,: in s’universidadi, in sa scola, in sa sotziedadi a chistionai de lìngua sarda no fiat prus unu spantu. Is studiosus che Antoni Lèpori su professori fiant cumentzendi a scriri fueddàrius modernus, a studiai sistemas ortogràfigus po scriri su sardu de manera coerenti. Totu custas batallas, atòbius e stùdius ant fatu nasci in su 1997 sa lei sarda nùmuru 26, chi est sa primu lei chi nàrat de manera crara chi su sardu est una lìngua chi fait a dda imperai in dònnia logu imparis a s’italianu. Nàrat puru ca sigumenti est una sienda, unu scrusoxu mannu po sa terra e su pòpulu nostusardu, tòcat a dda amparai cumenti si spètat, in sa scola, in sa sotziedadi e in sa vida de dònnia di’dii.

Agoa de duus annus est bessia sa lei 482 de su Stadustadu, chi agoa de giai giai sesanta annus de demogratziademocratzia cumprit s’artìgulu ses de sa Carta de su Stadu. Cun custa lei, su Stadustadu arreconnoscit doxi minorias linguìstigas a intru de is làcanas italianas, est a nai sa sarda, chi est sa minoria prus manna, sa furlana, sa tedesca, sa srovenaslovena, sa arbanesa, sa grecània, sa frantzesa, sa ladina, sa croata, sa franco-proventzali, sa cadalanacadelana e s’otzitana. Is partis prus de importu de custa lei funt chi totu custas lìnguas de minorias fait a nci ddas intrai in sa scola (de is elementaris fintzas a is mèdias). No cumenti a unus cantu de oras a sa cida, cumenti a una lìngua stràngia, ma chi fait a ddas imperai po imparai is imparus che sa matemàtica, sa stòria, sa giografia e aici nendi. Custa est una furriada diaderus ca sa lìngua de minoria bessit a lìngua mesu de imparu. Atra parti de importu mannu de custa lei est chi arreconnoscit s’importàntzia de sa lìngua de minoria in s’aministratzioni pùbriga, e duncas permitit de dda imparai acanta de s’italianu, mancai s’italianu sceti donghit efetus de lei.
 
== Difusione, situatzione a die de oe e perigulu de estintzione ==
Si carculat chi la faeddantdiant a faeddare o la cumprendentcumprendere, nessi pro carchi fràsia, unosunas 1.200.000 pessonaspersonas de [[Sardigna]] e in prus sos disterrados chi no bi istant. Sos chi la cumprendent e la impreant de mèzus manera sunt meda prus pagos, ma no b'bi at carchi cherta ispetzialìstiga chi nde tratet; paret peroe, comente pro totu sas limbas de minoria, chi a la faeddentfaeddare mèzus siant sos betzos, mancari bi sient giòvanos chi l'la istùdient e l'impreent meda e bene.
 
SicunduSegundu a un'istùdiu de sa regione, su sardu lu diant a connòschere unosunas 1.495.000 pessonespersonas e faeddare unosunas 1.000.000, a fronte de suunu tres 3% ebbia chi naraiat de no lu connòschere, de no lu cumprendercumprendere e de no lu cherrercherrere imparare. Ant peroe sinnaladu chi b'bi at s'arriscu chi su sardu diat a poder andare intra pagu tempus in estintzione, si no si ponet remèdiu, ca nosu bilinguismu b'est galu sua bilinguismubìdere; in prus, bistusighit chia b'atzirare unu ''stigma'' assotziadu a custasa limba, e in sos ufìtzios pùblicos no s'si impreat a favore, oe, de s'italianu ebbia.
 
Custa situatzione si depet a s'istadu de diglossia, a livellu sotziològicu, ch'chi at tentu e galu tenet su sardu dae s'època moderna in susu, ca sos invasores semper ant impostu che ufitziale sa limba issoro; si depet tènnertènnere in contu chi sos ibericos teniant sas limbas insoro affaca a su sardu, mentras chi in s'ùrtimu perìodu de dominatzione, sa piemontesa, sos Savoiasde Savoia cheriant aunire su dominiu issoro fintzas linguisticamente e nch'nche ant bogadu ispagnolu e sardu puru. Sa cosa si ch'che est galu prus imbrutada in sos annos '50 e '60 de su sèculu coladu, cando sos mèdios de comunicatzione e s'istrutzione ufitziale ant fatu a manera chi sos sardos aiant intesu s'italianu che "limba de cultura e de zente ischida", seberande de non imparare prus su sardu a sos fizos. In custu tempus, benit puru a pitzu su dualismu tra tzitade e bidda, chiin galuue sa limba mama cunservatno est ancora totu isperdida. Pustis de una pelea longa incumintzada dae sos annos '70, si podet nàrrernàrrere chi carchi cosa sietsiat cambiada ma solu in su [[1997]], pro more de una lege regionale chi at postu su sardu l'at postu che limba ufitziale de sa Sardigna umpare a s'italianu.
 
Como b'bi at duas iscolas de pensu: a una banda, chie pensat chi s'irraighinamentu de su sardu dae sa sotziedade sietsarda siat arribadu a unu puntu tale chi su sardu si creet oramai bell'belle iscumpartu e duncas estintu, a un'àtera chie imbetze cheret torrare sa limba a sos sardos chircande de sighire s'esèmpiu de àteras limbas de minoria, comente su catalanu. B'Bi at una tzerta atividade pro unificare su sardu, partzidu ind una cantidade manna de dialetos (unos 350) chi intra issos si podent cumprèndere, ma pro como est in suta a crìtica o polèmica (comente at sutzessu pro sa [[Limba Sarda Unificada]] e sa [[Limba Sarda Comuna]]).
[[File:Sardinia Language Map.png|thumb|250px|right|[[Limbas de sa Sardigna|Limbas e dialettos de sa Sardigna]]]]
 
== IsSas bariedadisbariedades ==
Sos limbistas partzint su sardu in medas bariedades, chicun duas ortografias fundamentales intreganta las intregare: su [[Sardu campidanesu|campidanesu]] e su [[Sardu logudoresu|logudoresu]]-[[nugoresu]]. Su [[Gaddhuresu|gadduresu]] ([[Limba corsicana|cossu]]), s'[[Dialetu aligheresu|aligheresu]] ([[Limba catalana|catalanu]]) e su [[tabarchinu]] (ligurinu) no sunt dialetos sardos. Pro su [[tàtaresu|tattaresu]] (o turritanu) sa chistione est prus difitzile ca mancari siet de gramàtiga corsicana, tenet meda de su lessicu logudoresu (80% a parrer de medas).
 
Sos limbazos sardos '''campidanesos''' sunt sa bariedade prus ispainada, cun unosunas 700.000 faeddadorespersonas chi los faeddant. Si podet nàrrere chi, bogados sos Tabarchinos (Calasedda e Carloforte), totu sa Sardigna suta de unu raju ideale chi partit dae Cabras e lompet a Lotzorai chistionat campidanesu, mancari in formas diferentes de bidda a bidda.
 
Sos limbazos sardos '''logudoresos''' lulos chistionant dae su Màrghine e dae su Montiferru in susu, fintzas a su monte Limbara. No est presente in Gaddura (francu pro sas biddas de [[Terranoa]] e [[Luras]]), ma medas lu faeddant finas in [[Tàthari|Tàttari]] e [[S'Alighèra]], mancari custas cussòrgias tènzant dialetos issoro, e est istada sa limba de referèntzia pro sèculos pro sos poetas sardos e de sa [[litteradura sarda]]. Su '''nugoresu''', chi est postu a pare cun su logudoresu, si no pro sa mancàntzia de sa [[lenitzione]], si chistionat in sa provìntzia de [[Nùgoro]], bogande·nchebogandeche a parte su tretu asuta de Sòrgono (limba de Mesanìa) e de su Màrghine (logudoresu). EstSi creet chi siat custu su faeddu prus biu, e oechi puruperi sos pitzinnos lu chistionantchistionent dae apenas nàschidosminores.
Sos limbazos sardos '''campidanesos''' sunt sa bariedade prus ispainada, cun unos 700.000 faeddadores. Si podet nàrrere chi, bogados sos Tabarchinos (Calasedda e Carloforte), totu sa Sardigna suta de unu raju ideale chi partit dae Cabras e lompet a Lotzorai chistionat campidanesu, mancari in formas diferentes de bidda a bidda.
Sos limbazos sardos '''logudoresos''' lu chistionant dae su Màrghine e dae su Montiferru in susu, fintzas a su monte Limbara. No est presente in Gaddura (francu pro sas biddas de [[Terranoa]] e [[Luras]]), ma medas lu faeddant finas in [[Tàthari|Tàttari]] e [[S'Alighèra]], mancari custas cussòrgias tènzant dialetos issoro, e est istada sa limba de referèntzia pro sèculos pro sos poetas sardos e de sa [[litteradura sarda]]. Su '''nugoresu''', chi est postu a pare cun su logudoresu, si no pro sa mancàntzia de sa [[lenitzione]], si chistionat in sa provìntzia de [[Nùgoro]], bogande·nche a parte su tretu asuta de Sòrgono (limba de Mesanìa) e de su Màrghine (logudoresu). Est custu su faeddu prus biu e oe puru sos pitzinnos lu chistionant dae apenas nàschidos.
 
== Sas grafias ==
 
Finas a oe, mancari bi siant istados medas traballos e bideas, pro sa limba sarda no s'si agatat ancora unu ''istandard''"standard" ebbia de iscritura de sa limba sarda. S'ùnicu puntu chi acomunat sos istudiosos est sa modalidade de atzentadura: s'atzentu cheret postu in sa sìllaba de tres (partende dae sa fine de sa paràula) o in s'ùrtima. Lassande a partebanda sas grafias no issientìficas, sighidas daechi sos iscritores e dae sos poetas inant sighidu peri tantos sèculos, oe bi sunt bàtor propostas printzipales pro iscrìere su sardu:
 
* '''LSC''': [[Limba Sarda Comuna]], ufitziale pro sos àtos de sa Regione.
Line 83 ⟶ 89:
Volemus ed ordinamus chi si alcun homini levarit per forza mugeri coyada, over alcun'attera femina, chi esserit jurada, o isponxellarit alcuna virgini per forza, e dessas dittas causas esserit legittimamenti binchidu, siat iuygadu chi paghit pro sa coyada liras chimbicentas; e si non pagat infra dies bindighi, de chi hat a esser juygadu, siat illi segad'uno pee pro moda ch'illu perdat. E pro sa bagadìa siat juygadu chi paghit liras ducentas, e siat ancu tenudu pro leva­rilla pro mugeri, si est senza maridu, e placchiat assa femina; e si nolla levat pro mugeri, siat ancu tentu pro coyarilla secundu sa condicioni dessa femina, ed issa qualidadi dess'homini. E si cussas caussas issu non podit fagheri a dies bindighi de chi hat a esser juygadu, seghintilli unu pee per modu ch'illu perdat. E pro sa virgini paghit sa simili pena; e si non hadi dae hui pagari, seghintilli unu pee, ut supra.}}
 
In su chimbichentos e seschentos, su sardu diat aer appidu faeddos medas chi beniant dae su catalanu e ispagnolu, pro more de sa dominadura. Gai puru est capitadu in cussa piemontesa pro sos faeddos italianos, e ancora in su periodu addurande a oe.
 
== Vocabolarieddu ==