Istòria minerària de Sardigna: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Pàgina creada cun '{{LSC}} {{Istòria de Sardigna}} Sa bogadura e sa traballadura de sos minerales in Sardigna andat torra a tempos remotos. Antigos mercantes e conchistadores aiant pigad…'
(Diferèntzia peruna)

Revisione de is 10:10, 27 Aus 2020

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu


Bandera de Sardigna
Istòria de Sardigna

Sa bogadura e sa traballadura de sos minerales in Sardigna andat torra a tempos remotos. Antigos mercantes e conchistadores aiant pigadu a abbitare sas costeras de s'ìsula atirados dae sas richesas formidàbiles de su sutasolu sardu. Testimonia de s'antiga traballadura de sos metallos sunt is manufatos numerosos chi andant torra a sa preistòria. In èpocas prus reghentes topònimos numerosos, ligados in carchi modu a sa faina de sa bogadura (comente pro esempru: Argentiera, Montiferru, Cabu Ferradu pro nde fentomare carchiunu), testimòngiant sa seculare continuidade de custas fainas.

A sighire s'istòria de sas fainas de bogadura in s'ìsula, partzida pro èpocas.

Preistòria

S'istòria minerària longa de Sardigna tenet cumintzu aprossimadamente a inghìriu a su de ses millènnios a.C. cun sa faina de bogadura de s'ossidiana, a pees de su Monte Arci in su chirru tzentru-otzidentale de s'ìsula. Su Monte Arci est istadu unu de sos prus tzentros mediterràneos importantes de bogadura e traballadura de custu bidru vulcànicu. In custa àrea, difatis, sunt istados individuados a su nessi setanta tzentros de traballadura e unos 160 aposentamentos istàbiles o temporales dae sos cales s'ossidiana fiat a fatu esportada cara a Frantza meridionale e s'Itàlia Setentrionale.

A fùrriu a su de tres millènnios a.C., cun probabilidade importados dae su lutone orientale de su Mediterràneu, fiant lòmpidos e si fiant ispaniados fintzas in Sardigna sos connoschimentos metallùrgicos, chi diant imbàtere in època nuràgica a un'elevadu livellu tècnicu. In paris tempus a sa tècnica metallùrgica, si fiat isvilupada fintzas sa tècnica minerària, permitende sa bogadura de cantidades creschende de minerales e duncas de metallos. Sa posidura geogràfica de s'ìsula, ma fintzas su patrimoniu mineràriu suo, aiant atràidu intre su de 10 e su de 8 sèculos a.C. sos mercantes fenìtzios, a fatu de sos cales, a fùrriu a sa metade de su de 6 sèculos, fiant acùdidos is cartaginesos. Fenìtzios e cartaginesos aiant isfrutadu in manera intensiva sas richesas mineràrias, mescamente in sa zona de s'atuale Igrèsias, in ue sunt istadas atzapadas rastas de iscavaduras e iscòrias de fundidura de atibiare a custu perìodu. Una faina metallùrgica intensa, siat estrativa siat de fundidura, est testimoniada dae su puntu de bista archeològicu, a manu de sos ricos giatzimentos metallìferos de su Sàrrabus, costituidos dae minerales cumpostos de òssidos e solfuros de ferru, ràmene e prumu. De època preistòrica est famada sa mina de Funtana Raminosa in sa barbàgia de Brevìe.

Bibliografia

  • Marchese E., La legge sulle miniere in Sardegna, Considerazioni, Gènova 1869.
  • Quintino Sella, Relazione alla Commissione Parlamentare d'Inchiesta sulle Condizioni dell'industria mineraria nell'isola di Sardegna, Firentze, 1871.
  • Marchese E., Quintino Sella in Sardegna. Ricordi dell'ingegner Eugenio Marchese, Torinu, 1893.
  • G. Battista Traverso, Le miniere d'argento in Sardegna, Tip. Sansoldi, Alba 1909.
  • Atti della commissione parlamentare d'inchiesta sulla condizione degli operai delle miniere in Sardegna, Roma 1911, tipog. de sa Càmbara de sos diputados.
  • Frongia G., Igiene e miniere in Sardegna, Roma, 1911.
  • Girolamo Sotgiu, Casteddu, Edes, 1974.
  • Sotgiu G., Storia della Sardegna dopo l'unità, Bari 1986.
  • Manconi F., Le miniere e i minatori della Sardegna, Milanu 1986.
  • Mezzolani S., Simoncini A., La miniera d'argento di Monte Narba, storia e ricordi, Casteddu, 1989.
  • Mezzolani S., Simoncini A., Paesaggi ed architetture delle miniere in Sardegna da salvare, volùmene XIII, Tàtari, 1993.
  • Mezzolani S., Simoncini A., Storie di miniera, Unione sarda, Casteddu, 1994.
  • Cauli B., Dall'ossidiana all'oro: sintesi di storia mineraria sarda, Aristanis, 1996.