Istòria minerària de Sardigna: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lìnia 29:
A primìtziu de su de 11 sèculos, difatis, in suta de sos augùrios de sa corte papale tando ghiada dae [[Beneitu XIII]], fiant intervènnidas in s'istòria de Sardigna sas duas repùblicas marineras de [[Repùblica de Gènova|Gènova]] e [[Repùblica de Pisa|Pisa]] in unu primu momentu alliadas contra de s'emiru musulmanu Musetu (Musa) chi si fiat impadronadu de unas cantas àreas de s'ìsula, a pustis cuncurrentes pro su predomìniu in is dìbiles istados giudicales.
De su puntu de bista de s'istòria minerària su perìodu pisanu resurtat èssere meda documentadu bene. Sa famìlia pisana de sos contes de Donoràtico, impersonada dae [[Ugolinu della Gherardesca]], aiat dadu impulsu nou a sa faina estrativa in is domìnios suos de Sardigna, e in particulare s'atuale zona de [[Igrèsias]]. Ugolinu aiat operadu in unu territòriu de unos chimbighentos chilòmetros cuadrados, denominadu ''Argentaria del Sigerro'' pro sas richesas de su sutaterra in minerales de prata. Issu aiat favorèssidu annotamala su trasferimentu in s'ìsula de maistros toscanos, espertos in su traballu de mina, e prus generalmente aiat chircadu de ripopulare sos dòminos de cosa sua. Su printzipale resurtadu de sa polìtica demogràfica de sos Donoràtico est istadu sa fundatzione e s'isvilupu de su tzentru abitadu de [[Igrèsias|Bidda de Crèsia]], s'atuale Igrèsias.
In sa zona de s'Iglesiente, is pisanos aiant torradu a cumintzare sos traballos abbandonados dae sos Romanos aberende fossos numerosos e aporrende a sa lughe sas fileras antigas. Sa faina estrativa intensa, gasi comente sa vida polìtica econòmica e sotziale, fiat disciplinada pro mèdiu de una sèrie de leges,regortas in unu còdighe partzidu in bator libros connotu cun su nùmene de [[Breve de Bidda de Crèsia]]. Is delitos contra sa faina estrativa fiant punidos cun severidade manna: sa pena de morte fiat prevìdida pro sos chi sutraiant prata o minerale arghentìferu ma fintzas pro sos fundidores chi bogaiant sa [[prata]] de minerale furadu.
Chie si siat, in su territòriu de s'Argentiera podiat printzipiare sa faina estrativa; non fiat raru ca a custu fine si costituiant cumpangias sos cales partetzipadores (parsonavili) possediant cuotas (trente) de sa sotziedade. Unos cantos sòtzios de custas cumpangias, narados ''bistanti'' si limitaiant a antitzipare su capitale netzessàriu.
Is traballos s'isvilupaiant pro mèdiu de s'iscavu de fossos, e s'isvilupaiant in profundidade peri putzos (botinos) e gallerias. Fiat sighida s'andadura de sa filera o de sa lente de minerale, de manera chi s'istèrrida de sos traballos fiat meda limitada. Pro agredire sa massa pedrosa fiant impreados picos, cotzas e unos àteros ainas a manu; cando custu si faghiat pretzisu fiat impreadu su fogu pro ischirriare sas rocas prus tostas. Sa chida de traballu incumentzaiat a mesu die de su lunis e acabaiat a mesu die de su sàbadu. Is operajos traballaiant pro 12 oras a sa die e durante sa chida non podiant abbandonare su traballu. Durante s'istasone istiale sos traballos fiant parados pro neghe de s'intemperiosidade de su clima, essende mescamente sas àreas costeras fèrridas dae su flagellu de sa [[malària]].
== Bibliografia ==
| |||