Template:Printzipale:Artìculu mese: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Turalva > Terraba
Artìculu de santandria 2020
Lìnia 1:
<div style="float:right"><small>[{{fullurl:UgoGenotzìdiu Dessyculturale de sos Uiguros|action=edit}} càmbia]</span></div><span style="font-size:16pt">UgoGenotzìdiu culturale de sos DessyUiguros</span>
 
[[File:UgoDemonstration Dessyfor 1948the ritraturights of the Uyghurs in Berlin 2020-01-19 09.jpegjpg|thumb|right|UgoManifestatzione Dessypro is deretos de sos [[Uiguros]] in [[Berlinu]] a primìtziu de su 19482020|248x248px]]
Is crìticos de su tratamentu tzinesu de sos [[uiguros]] ant acusadu su guvernu tzinesu de una polìtica de [[sinizatzione]] in su [[Xinjiang]] durante [[su de 21 sèculos]], definende custa polìtica un''''[[etnotzìdiu]]''' o unu '''[[genotzìdiu culturale]] de sos [[uiguros]]'''. In piessignu, est istada posta in evidèntzia sa cuntzentratzione de uiguros in is [[Campos de re-educatzione de su Xinjiang|campos de re-educatzione isponsorizados dae s'Istadu]] (istimada in 1-3 milliones de persones, subra unos 11 milliones de uiguros presentes in Tzina), sa reprimida de is pràticas religiosas e culturales uiguras e is testimonias de presumidas violatziones de is [[deretos umanos]], intre chi [[Isterilizatzione obligatòria|isterilizatzione fortzada]] e [[contratzetzione]] (su chi at giùghidu mèdias medas a chistionare de "'''genotzìdiu demogràficu'''" pro neghe de s'abasciamentu forte de su [[tassu de nàschida]] in àreas de Tzina cun una fita manna de populatzione uigura).
'''Ugo Dessy''' ([[Terraba]], 16 de [[ghennàrgiu]] de su [[1926]] - [[Casteddu]], 23 de [[abrile]] de su [[2009]]) est istadu un'intelletuale, [[iscritore]] (sagista e narradore), [[Poete|poeta]] e [[giornalista]] [[Populu sardu|sardu]].
 
In intro de s'[[ONU]] 23 Istados membros cundennant is polìticas de sa [[Cina|Tzina]] in su [[Xinjiang]] e 54 Paisos ddas apoderant.
 
== BiografiaCuntestu istòricu ==
Fìgiu de Eleuterio Dessy, giòmetra [[Terraba|terrabesu]] de sa Sotziedade Bonìficas Sardas chi aiat traballadu a su fundatzione de [[Arborea]], e de Anna Cadoni, [[Durgali|durgalesa]] tramudada in [[Santa Justa|Santa Giusta]], fiat su de tres de chimbe fìgios. Sa pitzinnia sua l'at colada in antis in Terraba, e a pustis in Casteddu, ma torrende a Terraba in sos annos de sa [[Segunda gherra mundiale|gherra]] ca sa tzitade non fiat segura. Pro pòdere sighire a andare a s'iscola sua Ugo biàgiat cun su trenu dae Terraba a Casteddu pro carchi perìodu, e in àteros pedit agiudu a familiares pro si fàghere istrangiare o abarrat in una pasada. Fiat in Casteddu in su mentres chi bi fiant sos bumbardamentos de su freàrgiu de su 1943, ma tenet sa fortuna de nde essire chene dannu perunu.
 
=== Cunflitu in su Xinjiang ===
Dae su 1948 incumentzat a insegnare in sa Marmilla, e a pustis in sa zona de [[Aristanis]]. Dae su 1967 torrat a istare in [[Casteddu]].
Dinastias tzinesas vàrias ant istoricamente esertzitadu su controllu subra partes de su modernu [[Xinjiang]]. Sa regione fiat colada suta su domìniu tzinesu modernu a fatu de s'ispaniadura cara a ovest de sa [[dinastia Qing]], chi aiat bidu fintzas is conchistas de su [[Tibet]] e de sa [[Mongòlia]].
Incumentzat a èssere ativu meda in campu sotziale, suportende sas lotas populares de cussos annos: in s'Iglesiente, cun sos [[Minas de sa Sardinna sudduotzidentale|minadores]], pro su Fronte Populare; in Marmilla, cun sos massajos, pro s'ocupatzione de sas terras egadas; in s'Aristanesu, cun sos piscadores, pro sa liberalizatzione de sos istànios (una testimonia chi l'at a fàghere assagiare sa tzella: «Dies e dies in firmu de politzia giuditziària. No istaia cun sos meres de sa laguna e custu cumportaiat unu prètziu de pagare»), in [[Barbàgia]], cun sos pastores, contra s'ocupatzione militare; cun sos radicales in dae in antis de su Parlamentu contra sa militarizatzione nucleare de [[Sa Madalena]]. Ma cuntestat fintzas sa bìsita de su Paba in Sant'Elia e crìticat «sa Sardigna de Coca-Cola e de plàstica».
 
A pustis de sa bochidura in su 1928 de [[Yang Zengxin]], su guvernadore de su [[Khanadu Kumul]] semi-autònomu in su Xinjiang orientale, suta sa [[Repùblica de Tzina]], [[Jin Shuren]], fiat sutzèdidu a Yang che guvernadore de su Khanadu. A sa morte de su Kamul Khan [[Maqsud Shah]] in su 1930, Jin aiat abolidu in manera cumprida su Khanadu e aiat pigadu su controllu de sa regione che a [[perìodu de is sennores de sa gherra|sennore de sa gherra]]. In su [[1933]], sa [[prima repùblica de Turkestan orientale]] fiat fundada durante sa [[rebellia Kumul]]. In su [[1934]], sa Prima Repùblica de su Turkestan fiat conchistada dae su sennore de sa gherra [[Sheng Shicai]] cun s'agiudu de s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]] in antis chi Sheng si torraret a apaghiare cun sa Repùblica de Tzina, in su [[1942]]. In su [[1944]], sa [[rebellia Ili]] aiat batidu a sa segunda repùblica de Turkestan orientale, dipendente de s'[[Unione Sovietica|Unione Soviètica]] pro su cummèrtziu, sas armas e su "tàtzitu cunsensu" pro s'esistèntzia sua in antis de èssere surbida in sa [[Cina|Repùblica Populare Tzinesa]] in su [[1949]].
<div align=right style="font-size:100%;">[[Ugo Dessy|'''Sighit...''']]</div>
 
<div align=right style="font-size:90%;">''Cabudianos: [[Mare]], [[Sardigna e Còrsica]], [[Marianna Bussalai]], [[Margherita Hack]]''</div><noinclude>
<div align=right style="font-size:100%;">[[UgoGenotzìdiu Dessyculturale de sos Uiguros|'''Sighit...''']]</div>
<div align=right style="font-size:90%;">''Cabudianos: [[Ugo Dessy]], [[Mare]], [[Sardigna e Còrsica]], [[Marianna Bussalai]], [[Margherita Hack]]''</div><noinclude>
<noinclude>[[Categoria:Pàgina printzipale|Artìculu]]</noinclude>