Senegal: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 6:
 
Su territòriu si sterrit po 196 722 km² in sa parti otzidentali estrema de s'Àfrica [[Sudàn (regione)|sudanesa]], a manca de su [[Senegàl (riu)|frùmini omònimu]] e in is [[Lutone idrogràficu|bassinas idrogràficas]] de unus cantus rius piticheddeddus; a ovest si ghetat a su [[otzèanu Atlànticu|ocèanu Atlànticu]]. Su territòriu si scàmpiat in s'aici narau [[Sahel]], sa zona de transitzioni intra de is regionis àrridas [[Sahara|saharianas]] e cuddas ùmidas de s'Àfrica guineana. Su clima est [[Clima tropicale|tropicali]], cun una stasoni sica [[Ierru|de ierru]] e una stasoni ùmida [[Istiu|de istadi]] sa cali durada crescit procedendi de norti (unus 3 meses) faci a sud (6-7 mesis); s'ammuntadura [[Vegetatzione|vegetali]] prevalenti in su paisu est duncas sa de sa [[savana]], in unas cantas àreas alteradas po nexi de sa presèntzia umana. Ingiriat giai de su totu su stadu anglòfonu de su [[Gàmbia]], chi si sterrit a longu a longu de su [[Gàmbia (riu)|omònimu riu]].
Segundu una stima de su 2011 sa populatzione de su Senegàl arribbat a 12,6 millionis de bividoris,<ref name="CIA2">{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sg.html CIA World Factbook].</ref> sa [[densidade de populatzione|densidadi de popultzioni]] est de unus 64 biv./km². Sa populatzioni si cuncentrat aundi sunt mellus is cunditzionis ambientalis, a longu sa fasca costera e in s'intruterra immediau; s'internu, in bona parti àrridu o sèmi-àrridu, bidit unu populamentu prus raru, aposentamentus sceti a longu a longu de su cursu de is arrius, aundi prus mannas funt is disponibilidadis [[Abba|ìdricas]]. Sa tzitade prus manna de su paisu est sa capitali [[Dakar]], chi contat unos 2,6 millionis de bividoris<ref name="Gazetteer2">{{en}} [http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1112485867&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-1&srt=npan&cun su=adhoq&msz=1500&geo=-197 World Gazetteer] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121204163735/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1112485867&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-1&srt=npan&cun su=adhoq&msz=1500&geo=-197|data=4 nadale 2012}}</ref> e cuntenit bona parte de sa populatzione [[Tzitade|urbana]] de s'istadu, difatis is atrus centrus urbanus de annotu natzionali tenint dimensionis [[Demografia|demogràficas]] prus piticas ({{formatnum:100000}}-{{formatnum:200000}} abitantes). Sa populatzioni senegalesa est costituia de [[Etnia|grupus ètnicus]] diferentis, predominanti su de is [[wolof]], chi costituit unu 43% de sa populatzioni<ref name="CIA2" />. Sa [[limba wolof|lìngua]] costituit una sorti de [[limba franca|lìngua franca]] natzionali paris cun su francesu.
 
Segundu una stima de su 2011 sa populatzionepopulatzioni de su Senegàl arribbat a 12,6 millionis de bividoris,<ref name="CIA2">{{en}} [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sg.html CIA World Factbook].</ref> sa [[densidade de populatzione|densidadi de popultzioni]] est de unus 64 biv./km². Sa populatzioni si cuncentrat aundi sunt mellus is cunditzionis ambientalis, a longu sa fasca costera e in s'intruterra immediau; s'internu, in bona parti àrridu o sèmi-àrridu, bidit unu populamentu prus raru, aposentamentus sceti a longu a longu de su cursu de is arrius, aundi prus mannas funt is disponibilidadis [[Abba|ìdricas]]. Sa tzitade prus manna de su paisu est sa capitali [[Dakar]], chi contat unos 2,6 millionis de bividoris<ref name="Gazetteer2">{{en}} [http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1112485867&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-1&srt=npan&cun su=adhoq&msz=1500&geo=-197 World Gazetteer] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121204163735/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=1112485867&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-1&srt=npan&cun su=adhoq&msz=1500&geo=-197|data=4 nadale 2012}}</ref> e cuntenit bona parte de sa populatzione [[Tzitade|urbana]] de s'istadu, difatis is atrus centrus urbanus de annotu natzionali tenint dimensionis [[Demografia|demogràficas]] prus piticas ({{formatnum:100000}}-{{formatnum:200000}} abitantes). Sa populatzioni senegalesa est costituia de [[Etnia|grupus ètnicus]] diferentis, predominanti su de is [[wolof]], chi costituit unu 43% de sa populatzioni<ref name="CIA2" />. Sa [[limba wolof|lìngua]] costituit una sorti de [[limba franca|lìngua franca]] natzionali paris cun su francesu.
Su populamentu de su territòriu senegalesu est antigu, cun arrastus chi torrant a artziai[ a su [[Paleolìticu]];<ref name="Corriere2">Istitutu Geogràficu De Agostini. ''Entziclopedia geogràfica'', editzioni speciali po su [[Corriere della Sera]], vol. 11, pagg. 348-349. RCS Cuotidianus s.p.a., [[Milanu]], 2005. {{ISSN|1824-9280}}.</ref> in èpocas a fatu, su Senegàl at biu s'incontru de populatziones nieddas aproliadas de sud-estu o de estu cun populatzionis biancas bènnias de is regiones nordafricanas. [[Islam|Islamizau]] a partiri de su [[su de 11 sèculos|su de 11 sèculus]], su territòriu senegalesu est stadu interessau de domìniu coloniali europeu perlongau (francesu, [[Paisos Bàscios|olandesu]], [[Inglesos|inglesu]] e [[Portughesos|portughesu]]), incuminciau in su [[su de 15 sèculos|su de 15 sèculus]] e chi si fiat fatu prus forti in su [[su de 19 sèculos|de 19]] candu at cumintzau a interessai fintzas is zonas internas de su Paisu. Sa Repùblica de Senegàl s'est fata indipendente de sa [[Frantza|Frància]] in su [[1960]], a primu in unioni cun su [[Mali]], a pustis a Stadu indipendenti.
 
Su populamentu de su territòriu senegalesu est antigu, cun arrastus chi torrant a artziai[ a su [[Paleolìticu]];<ref name="Corriere2">Istitutu Geogràficu De Agostini. ''Entziclopedia geogràfica'', editzioni speciali po su [[Corriere della Sera]], vol. 11, pagg. 348-349. RCS Cuotidianus s.p.a., [[Milanu]], 2005. {{ISSN|1824-9280}}.</ref> in èpocas a fatu, su Senegàl at biu s'incontru de populatzionespopulatzionis nieddas aproliadas de sud-estu o de estu cun populatzionis biancas bènnias de is regionesregionis nordafricanas. [[Islam|Islamizau]] a partiri de su [[su de 11 sèculos|su de 11 sèculus]], su territòriu senegalesu est stadu interessau de domìniu coloniali europeu perlongau (francesu, [[Paisos Bàscios|olandesu]], [[Inglesos|inglesu]] e [[Portughesos|portughesu]]), incuminciau in su [[su de 15 sèculos|su de 15 sèculus]] e chi si fiat fatu prus forti in su [[su de 19 sèculos|de 19]] candu at cumintzau a interessai fintzas is zonas internas de su Paisu. Sa Repùblica de Senegàl s'est fata indipendenteindipendenti de sa [[Frantza|Frància]] in su [[1960]], a primu in unioni cun su [[Mali]], a pustis a Stadu indipendenti.
De su puntu de bista [[Economia|econòmicu]], su Senegàl cumparit che a una de is natzionis africanas prus pagu fràgilis, cun unu discretu livellu de isvilupu de su setori [[Indùstria|indùstriali]] ([[Fainas manifaturiera|indùstria manifaturiera]] e [[Indùstria minerària|estrativa]]) e de is [[Setore tertziàriu|serbìtzius]] (in Senegàl tenint sedi istitutzionis finantziàrias africanas medas). Sa messaria, chi òcupat sa prus parti de sa populatzioni ativa, est bastanti diversificada e efficienti fintzas chi s'osservat ancora una dipendèntzia esagerada de sa coltura de su [[Arachide (sèmene)|pistàciu de terra]], eredadi de su passau coloniali.
 
De su puntu de bista [[Economia|econòmicu]], su Senegàl cumparit che a una de is natzionis africanas prus pagu fràgilis, cun unu discretu livellu de isvilupu de su setori [[Indùstria|indùstriali]] ([[Fainas manifaturiera|indùstria manifaturiera]] e [[Indùstria minerària|estrativa]]) e de is [[Setore tertziàriu|serbìtzius]] (in Senegàl tenint sedi istitutzionis finantziàrias africanas medas). Sa messaria, chi òcupat sa prus parti de sa populatzioni ativa, est bastanti diversificada e efficientieficienti fintzas chi s'osservat ancora una dipendèntzia esagerada de sa coltura de su [[Arachide (sèmene)|pistàciu de terra]], eredadi de su passau coloniali.
 
De su puntu de bista de s'ordinamentu de su stadu, su Senegàl est (de su 2019) una [[repùblica semipresidentziale|repùblica presidentziali]] (càstia [[Movimentos liberales in s'islam|democratzia islàmica]]).