J. R. R. Tolkien: diferèntzias tra is versiones

 

==== Batalla de su Somme ====

Tolkien est arribadu a su [[Batalla de su Somme|Somme]] a s'incumintzu de trìulas de su 1916. Intre sos perìodos de firmada in palas de sas lìnias de su fronte, in [[Bouzincourt]], at pigadu parte a sos assaltos de sa [[Catura de sa ridotta de Schwaben|rocaforte de Schwaben]] e de sa bessida a pìgiu de Leipzig. Dae sas memòrias de su reverendu Mervyn S. Evers, prèide anglicanu de sos [[Lancashire Fusiliers]]:

{{Tzitatzione|In un'ocasione apo coladu sa note cun s'ufitziale de sa mitralliadora de brigata e s'ufitziale de sos signales in una de sas banchitas tedescas caturadas ... Nos semus firmados pro sa note in s'isperu de dormire unu pagu, ma non depiat èssere gasi. No in pessu chi nos nche semus istèrridos, si sunt artadas ordas de peugros. Tando semus andados dae s'ufitziale mèigu, chi fiat fintzas issu in banchita cun s'atretzadura sua, e nos at dadu un'unguentu chi nos at asseguradu chi diat àere tentu a largu cussos miseràbiles minores. Nos semus untos in totue cun cussa roba e nos semus istèrridos torra cun isperos mannos, ma non fiat gasi, ca imbetzes de los iscoragiare pariat agire che a un'antipastu e sos pedulianos minores andaiant a sa festa issoro cun vigore rinnovadu.|Tzitadu in Garth (2003), p. 200|On one occasion I spent the night with the Brigade Machine Gun Officer and the Signals Officer in one of the captured German dugouts ... We dossed down for the night in the hopes of getting some sleep, but it was not to be. We no sooner lay down than hordes of lice got up. So we went round to the Medical Officer, who was also in the dugout with his equipment, and he gave us some ointment which he assured us would keep the little brutes away. We anointed ourselves all over with the stuff and again lay down in great hopes, but it was not to be, because instead of discouraging them it seemed to act like a kind of hors d'oeuvre and the little beggars went at their feast with renewed vigour.|limba=en}}

 

In su 27 de santugaine de su 1916, in su mentres chi su batallione suo atacaiat sa [[Catura de sa trintzera Regina|trintzera Regina]], Tolkien s'est ammalaidadu de [[calentura de sas trintzeras]], una maladia trasmìtida dae sos [[Phthiraptera|preuguos]], comunos meda in sos amparos. Tolkien est istadu decraradu no adatu e tramudadu a s'Inghilterra in su 8 de santandria de su 1916.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 93.</ref> Sa parte manna de sos cumpàngios suos amados de iscola sunt mortos durante sa gherra. Intre sos àteros, aiat pèrdidu sa vida Rob Gilson, de su Club de Te e Sotziedade Barroviana (T.C.B.S. in inglesu), chi fiat mortu in sa [[prima die de su Somme]], in su mentras chi ghiaiat a sos òmines suos in s'assaltu de [[Beaumont-Hamel]]. Un'àteru membru de su T.C.B.S., Geoffrey Smith, fiat mortu in sa matessi batalla cando una balla de artillieria tedesca at còrfidu in unu puntu de primu agiudu mèigu. Su batallione de Tolkien est istadu in pràtica ispèrdiu pagu a pustis chi issu torraret a s'Inghilterra.

Tolkien diat pòdere èssere mortu fintzas issu, ma aiat patidu problemas de salude chi l'aiant obrigadu a si retirare dae sa cumbata in ocasiones medas.<ref>{{Tzita|Biography}} (2000 paperback edition), pp. 93, 103, 105.</ref>

 

 

=== Carriera acadèmica e artìstica ===

In su 3 de santandria de su 1920 Tolkien l'ant ismobilitadu, e issu at abbandonadu s'esèrtzitu mantenende su gradu de tenente.<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/32110/supplement/10711|tìtulu=No. 32110|situ=The London Gazette|data=1920-11-02|limba=en}}</ref> Su primu traballu suo che a tzivile, a pustis de sa Prima Guerra Mundiale, est istadu in s'''Oxford English Dictionary'', in ue at traballadu mescamente pro s'istòria e s'etimologia de paràulas de orìgine germànica cun sa lìtera ''W''.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Peter|sambenadu=Gilliver|nùmene2=Jeremy|sambenadu2=Marshall|nùmene3=Edmund S. C|sambenadu3=Weiner|tìtulu=The ring of words: Tolkien and the Oxford English dictionary|data=2009|editore=Oxford University Press|limba=en|OCLC=681532166|ISBN=978-0-19-956836-9}}</ref> In su [[1920]] at ocupadu una positzione de professore suplente (''reader'') de limba inglesa in s'Universidade de Leeds, divenende su professore prus giòvanu de s'entidade.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Daniel|sambenadu=Grotta|tìtulu=J.R.R. Tolkien: architect of Middle Earth : a biography|data=1976|editore=Running Press|limba=en|p=64|OCLC=1991974|ISBN=978-0-914294-29-0}}</ref> In su mentres chi fiat in Leeds at iscritu s'òpera ''A Middle English Vocabulary'' (''Vocabulàriu de s'inglesu mesanu'') e sa versione definitiva de ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]'', in paris cun E. V. Gordon. Ambas duas sunt divènnidas òperas acadèmicas impreadas pro medas annos. At fintzas bortadu in inglesu ''Sir Gawain'', ''[[Pearl (poema)|Pearl]]'' e ''[[Sir Orfeo]]''. In su 1925 est torradu a su [[Pembroke College (Oxford)|Pembroke College]] che a [[professore Rawlinson and Bosworth de anglosàssone]] pro more de una bursa de istùdiu.

 

 

==== Segunda Gherra Mundiale ====

In antis de s'incumintzu de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Guerra Mundiale]], Tolkien fiat cunsideradu unu detzifradore de còdighes.<ref name="spy1">{{Tzita|Letters}}, no. 35</ref><ref name="spy3">{{Tzita libru|nùmene=Christina|tìtulu=The J.R.R. Tolkien companion & guide|annu=2006|editore=Houghton Mifflin Co|limba=en|OCLC=70803518|ISBN=978-0-618-39113-4}}</ref> In su ghennàrgiu de su 1939 l'ant preguntadu si diat èssere istadu dispostu a prestare servìtzu in su dipartimentu [[Criptografia|critogràficu]] de su Ministeru de sos Èsteros in casu de un'eventu de emergèntzia natzionale.<ref name="spy1" /><ref name="spy3" /> Tolkien at rispostu de eja e, partinde dae su 27 de martzu, at pigadu parte a unu cursu de istrutzione, in Londra, ghiadu dae sa [[Government Code and Cypher School]].<ref name="spy1" /><ref name="spy3" /> Est istadu agatadu unu raportu in subra de sa formatzione sua, in ue nch'aparessiat sa nota "''keen''" (agudu/abbistu) a curtzu de su nùmene suo, fintzas si s'alunnu de Tolkien Anders Stenström dat unu parre chi "fortzis custa nota no est un'indicatzione de s'interessu de Tolkien, ma prus a prestu de comente pronuntziare su nùmene suo."<ref name="spy2">{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/6197169/JRR-Tolkien-trained-as-British-spy.html|tìtulu=JRR Tolkien trained as British spy|publicatzione=The Telegraph|data=16 cabudanni 2009}}</ref><ref>Mythsoc Yahoo Groups list, 20 de cabudanni de su 2009</ref> In su mese de santugaine est istadu informadu chi sos servìtzios suos non diant èssere dimandados.<ref name="spy1" /><ref name="spy3" />

 

 

=== Pensione e ùrtimos annos ===

Durante sa vida sua in pensione, intre su [[1959]] e sa morte sua in su [[1973]], Tolkien at retzidu semper prus atentzione pùblica e fama literària. Sas bèndidas de sos libros suos fiant gasi mannas chi si lamentaiat de non si ch'esseret andadu in pensione in antis.<ref name="DoughanBio2">{{Tzita web|url=http://www.tolkiensociety.org/tolkien/biography.html|tìtulu=JRR Tolkien Biography|sambenadu=Doughan|nùmene=David|situ=Life of Tolkien|limba=en|atzessu=12 martzu 2006}}</ref> In una lìtera de su [[1972]] deploraiat de èssere divenidu una figura de cultu, ma ammitiat chi "fintzas su nare de un'ìdolu modestu meda ... non podet abarrare indiferente de su totu a su nuscu durche de s'intzensu!"<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 336.</ref>

 

 

A parre de [[Humphrey Carpenter]]:{{Tzitatzione|Cussos amigos e unos àteros chi ant connotu Ronald e Edith Tolkien in su cursu de sos annos no ant mai duritadu chi b'aeret un'afetu profundu intre issos. Fiat visìbile siat in sas cosas minores, in su gradu belle assurdu cun su cale cadaunu s'apensamentaiat de sa salude de s'àteru, siat in sa cura cun cale si seberaiant e cunfetzionaiant sos donos de cumpleannu; e in sas chistiones mannas, sa manera cun sa cale Ronald aiat abbandonadu in manera voluntària una parte gasi manna de sa bida sua, in pensione, pro dare a Edith sos ùrtimos annos in Bournemouth chi intendiat chi issa meritaiat, e su gradu cun su cale issa at ammustradu altivesa pro sa fama de autore de issu. Una de sas fontes printzipales de cuntentesas pro issos fiat s'amore cumpartzidu issoro pro sa famìlia issoro. Custu los at tentos paris finas sa fine de sa bida issoro, e est istada baddu sa fortza prus forte in su matrimòniu. S'ispassiaiant a discutire e a pensare in subra de cada minuja de sa bida de sos fìgios issoro e, a pustis, de sos nebodes issoro.|{{limbas|en}}Humphrey Carpenter, "Tolkien: The Authorized Biography", page 158|Those friends and others who knew Ronald and Edith Tolkien over the years never doubted that there was deep affection between them. It was visible both in the small things, the almost absurd degree to which each worried about the other's health, and the care with which they chose and wrapped each other's birthday presents; and in the large matters, the way in which Ronald willingly abandoned such a large part of his life in retirement to give Edith the last years at Bournemouth that he felt she deserved, and the degree to which she showed pride in his fame as an author. A principal source of happiness to them was their shared love for their family. This bound them together until the end of their lives, and it was perhaps the strongest force in the marriage. They delighted to discuss and mull over every detail of the lives of their children, and later of their grandchildren.|limba=en}}Edith Tolkien est morta su 29 de [[santandria]] de su [[1971]], a s'edade de 82 annos. [[Simon Tolkien]] at iscritu:

{{Tzitatzione|Mannai mea est morta duos annos in antis de mannoi meu e issu est torradu a istare in Oxford. Su Merton College l'at dadu unos cantos aposentos a curtzu a High Street. Nch'andaia fatu-fatu e mi pigaiat a pràngiu in s'Eastgate Hotel. Cussos pràngios fiant masaprestu meravigiosos pro unu pitzocu de 12 annos chi colaiat tempus cun mannoi suo, ma a bortas pariat tristu. B'est istada una bìsita durante sa cale m'at naradu cantu li mancaiat mannai mea. Depet èssere istadu istranu meda pro issu abarrare solu a pustis chi fiant istados cojuados pro prus de 50 annos.|{{Tzita web|url=http://www.simontolkien.com/mygrandfather|nùmene=Simon|sambenadu=Tolkien|tìtulu=My Grandfather JRR Tolkien|annu=2003|limba=en}}|My grandmother died two years before My Grandfather and he came back to live in Oxford. Merton College gave him rooms just off the High Street. I went there frequently and he'd take me to lunch in the Eastgate Hotel. Those lunches were rather wonderful for a 12-year-old boy spending time with his grandfather, but sometimes he seemed sad. There was one visit when he told me how much he missed my grandmother. It must have been very strange for him being alone after they had been married for more than 50 years. |limba=en}}

Tolkien est istadu numenadu, dae sa [[Elisabeta II de su Regnu Unidu|reina Elisabeta II]], cumandante de s'Òrdine de s'Impèriu Britànnicu, in su [[1972]], retzinde s'insigna de s'Òrdine in su [[palatzu de Buckingham]] in su 28 de [[martzu]] de cuss'annu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/45554/supplement/9|tìtulu=No. 45554|editore=The London Gazette|data=1972-01-01|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita|Letters}}, no. 334 (nota editoriale).</ref> Semper in su 1972 s'Universidade de Oxford l'at cuntzèdidu unu [[Dotore in Lìteras|Dotoradu in Lìteras]] onoràriu.<ref name="RoyalMail2">{{Tzita libru|nùmene=Wayne G.|sambenadu=Hammond|tìtulu=The Lord of the Rings JRR Tolkien Author and Illustrator|data=26 freàrgiu 2004|editore=[[Royal Mail]] Group plc (commemorative postage stamp pack)|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www3.shropshire-cc.gov.uk/tolkien.htm|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Literary Heritage, West Midlands|limba=en}}</ref>

 

== Pensamentu ==

Tolkien fiat unu catòlicu devotu, e su pensamentu religiosu e polìticu suo fiat mescamente traditzionalista moderadu, cun influèntzias [[Libertarismu|libertàrias]], [[Distributisme|distribuistas]] e [[Monarquisme|monàrchicas]], in su sensu de favorire sas cunventziones e ortodossias istabilidas, in contrariedade a s'innovatzione e sa modernizatzione, e castighende sa burocratzia guvernativa; in su 1943 at iscritu chi sas opiniones personales suas "s'incrinint semper prus prus cara a s'anarchismu, [[Anarchismu filosòficu|in su sensu filosòficu]], su de abolire su controllu, no ochende persones cun bombas, o cara a sa monarchia 'non costitutzionale'."<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 52, a Christopher Tolkien, 29 santandria 1943</ref>

 

 

==== ''Su Hobbit'' ====

Tolkien mai si diat àere immaginadu chi sas istòrias suas diant èssere divènnidas populares, ma pro casualidade unu libru numenadu ''[[Su Hobbit]]'' (''The Hobbit'', in inglesu), chi aiat iscritu unos annos in antis pro fìgios suos, est arribadu in su [[1936]] in sas manos de Susan Dagnall, impiegada de sa domo editora londinesa George Allen & Unwin, chie at cumbintu Tolkien chi l'intregaret pro sa publicatzione sua.<ref name="NYTimes obit2">{{Tzita noas|limba=en|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-obit.html|tìtulu=J. R. R. Tolkien Dead at 81; Wrote 'The Lord of the Rings'|publicatzione=The New York Times|data=3 cabudanni 1973}}</ref> Sende gasi, cando est istada publicada, un'annu prus tardu, su libru at atràidu s'atentzione tantu de mannos comente de sos pitzinnos, divenende un'òpera bastante populare pro chi sos editores pregontarent a Tolkien chi nde publicaret un'àtera.

 

 

==== ''Su Silmarillion'' ====

Tolkien at iscritu unu resumu breve de sa mitologia sua, chi incluet sos contos de Beren e Lúthien e su de Turin; cussa produtzione curtza est acabada disvilupende·si in su ''Quenta Silmarillion'', un'istòria de su tempus chi Tolkien at incumintzadu a iscrìere tres bortas ma chi no at mai publicadu. Tolkien teniat s'intentzione de la publicare in paris cun ''Su Sennore de sos Aneddos'', ma sos editores suos (siat Allen & Unwin siat [[HarperCollins|Collins]]) si fiant refudados. In cussu momentu, in sa dècada de su 1950, sos prejos de imprenta fiant artziados meda in su Regnu Unidu, motivu pro su cale ant dèpidu publicare ''Su Sennore de sos Aneddos'' in tres volùmenes.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Wayne G.|sambenadu=Hammond|tìtulu=J.R.R. Tolkien: a descriptive bibliography|annu=1993|editore=Saint Paul's Biographies|tzitade=Londra|limba=en|OCLC=27013976|ISBN=1-873040-11-3}}</ref> S'istòria de cussu protzessu de torrare a fàghere su libru s'ispiegat in s'òpera sua ''[[S'Istòria de sa Terra Mesana]]'', publicada a pustis de sa morte sua e curada dae Christopher Tolkien, unu de sos fìgios suos. Dae su 1936, pagu prus o mancu, Tolkien at incumintzadu a ismanniare custu cuadru pro inclùdere s'istòria de ''Sa ruta de'' ''[[Nùmenor]]'', ispirada in subra de sa contàntzia de Atlàntide.

 

 

=== Fraigadura de limbas ===

In parallelu a s'òpera acadèmica sua, Tolkien s'est dedicadu a sa passione sua de fràigu de limbas, chi at descritu in su sàgiu suo ''Su vìtziu segretu'' (''A Secret Vice'', publicadu in sa regorta ''S'edade de mesu e su fantàsticu''). Sas prus disvilupadas de custas sunt istadas su [[quenya]] e su [[síndarin]], sa connessione etimològica de sas cales at formadu su coro de una parte manna de su ''legendarium'' de s'autore inglesu.

 

 

=== Placas ammentadoras ===

B'ant sete [[Placa biaita|placas biaitas]] in Inghilterra chi ammentant logos assòtziados cun Tolkien: una in Oxford, una in Bournemouth, bator in Birmingham e una in Leeds. Una de sas placas de Birmingham ammentat su logu de ispiratzione de Sarehole Mill, a curtzu de ue Tolkien est istadu intre sos bator e sos oto annos, e duas de sas placas indicant sas domos in ue est istadu in antis de tzucare a s'Universidade de Oxford; s'ùrtima s'agatat in s'albergu in ue s'est istabilidu in antis de tzucare a Frantza pro cumbàtere in sa Prima Guerra Mundiale. Sa placa situada in West Park, Leeds, ammentat sos chimbe annos in sos cales Tolkien est istadu primu leghidore e a pustis professore de limba inglesa in s'universidade. Sa placa de Oxford ammentat sa residèntzia in ue Tolkien at iscritu ''Su Hobbit'' e una parte manna de ''Su Sennore de sos Aneddos''.

{| class="wikitable" style="text-align:center;"

* {{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Roberto|sambenadu=Campisi|annu=2017|tìtulu=Tolkien signore della fantasia e uomo di fede|rivista=Il Nuovo Aeropago|volume=|nùmeru=1-2|pp=83-90|limba=it}}

* {{Tzita libru|nùmene=Gianfranco|sambenadu=De Turris|tìtulu="Albero" di Tolkien: come il Signore degli anelli ha segnato la cultura del nostro tempo|data=2007|editore=Bompiani|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=470734018|ISBN=978-88-452-5916-6}}

 

== Artìculos ligados ==