Rivolutzione de is gravellos

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Sa Rivolutzione de is Gravellos (Revolução dos Cravos in portughesu) est istada un'abolotu militare chi at tentu logu in Portugallu sa die 25 de abrile de su 1974 e chi at acabadu cun su règimene polìticu connotu che a Istadu Nou, in vigore dae su 1926. S'abolotu est istadu acumpridu dae sos ufitziales intermèdios de sa gerarchia militare (su MFA), sa majoria de is cales fiant capitanos chi aiant partetzipadu a sa gherra coloniale.

Murale remmonativu de sa Rivolutzione de is Gravellos

Pretzedentes

A cunsighèntzia de su corpu militare de su 28 de maju de su 1926, fiat istadu instauradu in Portugallu unu règimene autoritàriu de ispiratzione fascista. In su 1933, su règimene, chi si fiat autodenùmenadu Estado Novo, aiat aprovadu una costitutzione noa e António de Oliveira Salazar fiat passadu a cuntrollare su paisu. Salazar aiat mantentu su pòdere fintzas a s'annu 1968, cando li fiat istadu retiradu a cunsighidu de un'emorragia tzerebrale. Su sustitutu fiat istadu Marcelo Caetano chi aiat ghiadu su paisu fintzas a cando fiat istadu depostu su 25 de abrile de su 1974.

Suta su guvernu de s'Estado Novo, su Portugallu fiat istadu cunsideradu semper una ditadura dae s'opositzione, dae is osservadores istràngios e fintzas dae is dirigentes de su règimene matessi. Formalmente esistiant eletziones, ma sa balidesa issoro fiat sèmpiri cuntestada dae s'opositzione chi acusaiat su guvernu de frau eletorale e de non respetare su dovere de impartzialidade.

Retratu de su ditadore António de Oliveira Salazar

S'Estado Novo possediat una politzia polìtica, sa PVDE (Polícia de Vigilancia e Defesa do Estado), torrada a numenare a partire dae su 1945 PIDE (Polícia internacional e de Defesa do Estado) e a coa dae su 1969 DGS (Direcção-Geral de Segurança; in sardu, Diretzione-Generale de Seguresa) chi persighiat a sos oposidores de su règimene. Sa polìtica coloniale de su paisu fiat istada de mantènnere is colònias fintzas a pustis sa dècada 1960, a s'imbesse de sa majoria de sos àteros paisos europeos, sende chi su mantinementu de un'impèriu coloniale faghiat parte de sa bisione de s'istòria de sos ideòlogos de su règimene. Mancari cuntestadu in is fòrums mundiales, comente s'ONU, su Portugallu aiat mantentu una polìtica de fortza e fiat istadu obligadu, partende dae su cumintzu de sos annos 1960, a difendere militarmente is colònias contra de is grupos indipendentistas in Angola, in Guinea Bissau e in su Mozambicu.

Economicamente, su règimene aiat mantentu una polìtica de cunditzionamentu industriale chi cunsistiat in assingiare su mercadu portughesu a pagos grupos industriales. Su paisu fiat abarradu pòberu fintzas a sos annos 1960 e custu aiat istimuladu s'emigratzione cara a paisos comente Frantza e Isvìtzera ma, partende dae sos annos 1960 fiat inghitzadu, paris comente in sa bighina Ispagna (issa puru suta ditadura) unu tzertu isvilupu econòmicu.

Preparatzione

Sordados portughesos in Angola

Sa prima reunione clandestina de capitanos aiat tentu logu in Bissau, su 21 de austu de su 1973. Una reunione noa, su 9 de cabudanni de su 1973 in su Monte Sobral (Alcáçovas) aiat criadu su Movimento das Forças Armadas. Su 5 de martzu de su 1974 fiat aprovadu su primu documentu de su movimentu : "Is Militares, is Fortzas Armadas e sa Natzione", chi aiat tzirculadu in clandestinidade. Su 14 de martzu su guvernu aiat destituidu is generales António de Spínola e Francisco da Costera Gomes de is càrrigas issoro a pustis de àere refudadu dae partetzipare a una tzerimònia de apògiu a su règimene. Su 24 de martzu s'ùrtima reunione clandestina aiat detzìdidu su derrocamentu de su règimene pro mèdiu de sa fortza.

Movimentos militares durante sa Rivolutzione

Su 24 de abrile de su 1974, unu grupu de militares cumandados dae Otelo Saraiva de Carvalho aiat installadu a fura su logu de cumandu de su movimentu golpista in sa caserma de Pontinha, in Lisbona.

A is 22:55 oras fiat istada torrada a trasmìtere sa cantzone E depois do Adeus, de Paulo de Carvalho, dae is Emissores Assotziados de Lisbona. Custu fiat istadu una de is sìngias acordadas prèviu dae is golpistas chi annuntziaiat sa pigada de positziones de sa prima fase de su corpu de istadu.

Sa segunda sìngia si fiat prodùida a is 00:20 oras, cando fiat istada torrada a trsmìtere sa cantzone Grândola Vila Morena de José Afonso, dae su programma Lìmite de sa Rádio Renascença, chi cunfirmaiat su golpe e marcaiat su cumintzu de sas operatziones. Su telecronista de s'emitidora fiat Leite de Vasconcelos, giornalista e poeta mozambiganu.

Retratu de Marcello Caetano

Su corpu militare de su 25 de abrile aiat tentu sa collaboratzione de regimentos militares vàrios chi aiant isvilupadu un'atzione cuntzertada.

In su norte de su paisu, una fortza de su CICA 1 cumandada dae su Tenente Coronellu Carlos Azeredo aiat pigadu su Cuarteri Generale de sa Regione Militare de Porto. Custa fortza fiat afortigada dae àteras bènnidas de Lamego. Fortzas de su BC9 de Viana do Castelo aiant ocupadu s'Aeroportu de Pedras Rubras e fortzas de su CIOE aiant ocupadu sa RTP e su RCP de Porto. Su règimene aiat tando reagidu e su ministru de sa defensa aiat ordinadu a is tropas de Braga chi avantzarent conca a Porto ma is fortzas de Braga aiant giai aderidu a su corpu militare.

S'Escola Pràctica de Cavalleria de Santarém aiat tentu su rolu prus importante cun s'ocupatzione de su Terreiro do Paço, chi est sa pratza de Lisbona in ue s'agatat sa sede de bona parte de is ministèrios. Is fortzas de s'Escola Pràctica de Cavalleria fiant cumandadas dae su capitanu Salgueiro Maia. Su Terreiro do Paço fiat istadu ocupadu in is primas oras de su mangianu. Salgueiro Maia aiat tramudadu prus tardu parte de is fortzas suas conca a su Quartel do Carmo in ue fiat su cabu de su guvernu, Marcello Caetano, chi si fiat rèndidu a sa fine de sa die, integrende su pòdere a su Generale António de Spínola. Marcello Caetano a coa si nche fiat fuidu a Madèira, dae in ue fiat mòvidu in esìliu a Brasile.

Su 25 de abrile de su 1974 fiant ochidas batru persones, cando unos membros de sa politzia polìtica aiant isparadu subra is persones chi fiant manifestende in fache de sa sede.

Sa polìtica de is Tres D

Manifestatzione de su 25 de abrile in Porto (1983)

S'incràs, Spínola aiat annuntziadu sa formatzione de un'assemblea de salude natzionale e aiat letu sa proclamatzione redatada dae su MFA. Custa proclamatzi

one afirmaiat ca su pòdere diat èssere torradu a is tziviles a pustis de sa tzelebratzione de eletziones lìberas e insistiat in sa boluntade de una polìtica de is Tres D : «Democratizar, Descolonizar, Desenvolver» (Democratizare, Deconolizare, Isvilupare).

Cunsighèntzias

A pustis de su 25 de abrile fiant lìberados is presoneris polìticos dae sa Presone de Caxias. Is cabos polìticos de s'opositzione in esìliu fiant torrados a Portugallu in is dies a fatu. Una chida prus tardu, su 1 de maju fiat istadu tzelebradu legalemente in is istradas pro sa prima borta dae annos medas. In Lisbona si fiant riunidas unas 500.000 persones.

Su Portugallu aiiat passadu a pustis unu perìodu trumbulladu chi fiat duradu tzirca 2 annos, marcados dae perricas intre sa manca e sa dereta. Is aziendas mannas fiant natzionalizadas. In su 1976 si fiant tzelebradas eletziones lìberas e fiat istada istabilida una democratzia parlamentare comente is de Europa Otzidentale. Sa gherra coloniale fiat parada e is colònias africanas si fiant indipendentizadas in antis de acabare su 1975.