Sardu nugoresu: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 1:
{{variant|NUG}}
[[File:Sardinia Language Map.png|thumb|200px|right|Sos limbazos de sa Sardinna]]
Su '''nugoresu''' est su limbazu de sa [[limba sarda]] chi si faveddat in sa tzitade de [[Nùgoro]].
Su '''nugoresu''' est su limbazu de sa [[limba sarda]] chi si faveddat in sa bidda de [[Nùgoro]]. Ischirriande su sardu in duas macrovariantes su nugoresu diat resurtare unu limbazu [[Sardu logudoresu|logudoresu]], mancari chi b'apat fenòmenos morfolòzicos e fonèticos chi l'acùrtzian fintzas a su [[Sardu campidanesu|campidanesu]], e in su lèssicu nugoresu b'at paràgulas medas chi bi sun in campidanesu puru. Mancari chi Nùgoro siat in Barbàgia, su nugoresu no est unu limbazu barbaritzinu, comente sun imbetzes sos limbazos de sas biddas chi sun a làcana a Sud: su ''mamujadinu'', s' ''uljanesu'' e s' ''orgolesu''.
 
Su '''nugoresu''' est su limbazu de sa [[limba sarda]] chi si faveddat in sa bidda de [[Nùgoro]]. Ischirriande su sardu in duas macrovariantes, su nugoresu diat resurtarea essere unu limbazu [[Sardu logudoresu|logudoresu]], mancari chi b'apat fenòmenos morfolòzicos e fonèticos chi l'acùrtzianacùrtziant fintzas a su [[Sardu campidanesu|campidanesu]], e in su lèssicu nugoresu b'at paràgulas medas chi bi sunsunt in campidanesu puru. Mancari chi Nùgoro siat in Barbàgia, su nugoresu no est unu limbazu barbaritzinu, comente sunsunt imbetzes sos limbazos de sas biddas chi sunsunt a làcana a Sud: su ''[[Mamujada|mamujadinu'']], s' ''[[Uliana|uljanesu'']] e s' ''[[Orgosolo|orgolesu'']].
Sos limbazos chi s'assimizan de prus sun sos de sas biddas chi bi sun a Ponente: [[Oroteddi]], [[Onieri|Onjeri]], [[Orane]] e [[Sarule]], sas diferèntzias de pronùntzia chin custos limbazos sun pacas. In sas biddas chi bi sun a Nord-Ovest, [[Benetuti]], [[Nule]] e gai sichinde si faveddat su ''costerinu'', chi est a midade tra su nugoresu e su logudoresu. A nord b'est [[Orune]] chi tenet unu limbazu suo chin una pronùntzia diversa dae sas àteras biddas chi tenet a curtzu, ma b'at cosas chi s'assimizan a su nugoresu, a su costerinu e a su bitichesu.
 
Sos limbazos chi s'assimizanassimizant de prus sunsunt sos de sas biddas chi bi sun a Ponente: [[Oroteddi]], [[Onieri|Onjeri]], [[Orane]] e [[Sarule]], sas diferèntzias de pronùntzia chin custos limbazos sunsunt pacas. In sas biddas chi bi sun a Nord-Ovest, [[Benetuti]], [[Nule]] e gai sichinde si faveddat su ''"costerinu''", chi est a midade tra suintra nugoresu e su logudoresu. A nord b'est [[Orune]], chi tenet unu limbazu totu suo chin una pronùntzia diversa dae sas àteras biddas chi tenet a curtzu, ma b'at cosas chi s'assimizanassimizant a su nugoresu, a su costerinu e a su bitichesu.
Sas àteras biddas chi bi sun a nord e a nord-est tenen limbazos chi s'assimizan intro de issos: su ''bitichesu'', su ''luvulesu'', s' ''onaniesu'', su "ludinu" e poi sos limbazos ''baroniesos''.
 
Sas àteras biddas chi bi sunsunt a nord e a nord-est tenentenent limbazos chi s'assimizanassimizant introintra de issos: su ''[[Bitzi|bitichesu'']], su ''[[Luvula|luvulesu'']], s' ''[[Onanie|onaniesu'']], su "ludinu" e poi sos limbazos ''[[Baronia|baroniesos'']].
A oriente b'est su ''durgalesu'' chi tenet cosas chi s'assimizan a su baroniesu, a su nugoresu e a su barbaritzinu.
 
A oriente b'est su ''[[Durgale|durgalesu'']] chi tenet cosas chi s'assimizanassimizant a su baroniesu, a su nugoresu e a su barbaritzinu.
Carchi linguista cussiderat custos limbazos comente chi sian un'ùnica macrovariante, chi mutin "nugoresu".
 
Carchi linguista cussiderat custos limbazos comente chi siansiant un'ùnica macrovariante, chi mutinmutint "nugoresu".
 
==Carchi regula de fonosintassi==
In totu sos limbazos sardos sunsunt importantes meda sos fenòmenos fonosintàticos. Est a nàrrere, totu cussas règulas chi fachenfachent mudare su sonu in s'incomintzu e in s'acabbuacabu de una paràgula a secunda de cale sonu b'est in sa paràgula prima e in sa chi b'est a pustis.
 
Est de importu meda a ammentare chi custas sun règulas chi azudant a faveddare e leghere benem ma non balent cando semus iscrivende!
EST IMPORTANTE A AMMENTARE CHI CUSTAS SUN RÈGULAS CHI AZUDAN A FAVEDDARE E LEGHERE BENE, MA NON BALEN CANDO SEMUS ISCRIENDE.
 
Pro custas règulas, sa paràgula EST"est" (sa pessone de tres de su presente (indicativu) de su verbu "èssere"), in Nùgoro si podet nàrrere in bator maneras diversas a sicunda de inubein ube s'acatat ind una frasefrasia:
 
EST + vocale* = EST; esèmpju: est issu (si leghet '''est issu''')
Line 26 ⟶ 28:
EST ( prima de una pausa, o acabbande un'arrèjonu)= ESTE; es: issu est, ( si leghet '''issu este''')
 
Pro sa mantessi resone, sas paragulas chi acabbant chin S, cando a pustis atzapanatzapant una consonante (francu C, T, P, S) mudanmudant sa S in R:
*S <> B = R <> B ; es. sos benes (pron. so'''r''' benes<small>e</small>)
*S <> D = R <> D ; es. sos durches (pron. so'''r''' durches<small>e</small>)
Line 40 ⟶ 42:
*S <> S = abbarrat uguale ; es. sas seddas (si leghet sa'''s''' seddas<small>a</small>)
*S <> A = abbarrat uguale ; es. sos arbores (si leghet so'''s''' arbores<small>e</small>)
e gai sichinde...
 
eE gai sichinde...
In sas paràgulas chi acabban chin R, cando a pustis atzapan una de sas cunsonantes P, T, C, S, sa R si leghet S: (es. narrer cosa si leghet narre'''s''' cosa; cando a pustis b'at una paràgula chi comintzat chind un'àtera cunsonante o chind una vocale sa R abbarrat R.
 
In sas paràgulas chi acabbanacabbant chin TR, cando a pustis atzapanatzapant una cunsonantede (calesisiatsas cunsonante)cunsonantes P, sa T, nonC, S, sa R si leghet; S: (es. "narrer cosa" si leghet petzinarre'''s''' cosa; cando a pustis b'at una paràgula chi comintzat chind un'àtera cunsonante o chind una vocale sa R abbarrat R.
 
CandoIn unasas paràgulaparàgulas acabbatchi chindacabant unachin cunsonanteT, sicando a pustis b'atatzapant una pausacunsonante o finit s'arrèjonucalesisiat, sisa natT unanon vocalesi inleghet; prussi chileghet estpetzi ugualecando a spustis b'urtimaat una vocale de sa paràgula.
 
Cando una paràgula acabat chind una cunsonante, si a pustis b'at una pausa o finit s'arrèjonu, si nat una vocale in prus chi est uguale a s'urtima vocale de sa paràgula.
In sos ateros limbazos sardos, campidanesos e logudoresos, cando una cunsonante serrada surda addòbiat una vocale, mudat ind una cunsonante aprossimante sonora. In custa manera: C>G; T>D P>B. es. in campidanesu su pani si narat su '''b'''ani ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. is '''p'''anisi). es. in logudoresu su cane si nat su '''g'''ane ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sos '''c'''anese) es in campidanesu e in logudoresu sa terra si leghet sa '''d'''erra ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sas '''t'''errasa o is '''t'''errasa) es. in logudoresu "cras torrat" si leghet "cras torra'''d'''a".
 
In sos ateros limbazos sardos, campidanesos e logudoresos, cando una cunsonante serrada surda addòbiatadòbiat una vocale, mudat ind una cunsonante aprossimante sonora. In custa manera: C>G; T>D P>B. es. in campidanesu "su pani" si narat su '''b'''ani ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. is '''p'''anisi). es. in logudoresu "su cane" si nat su '''g'''ane ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sos '''c'''anese) es in campidanesu e in logudoresu "sa terra" si leghet sa '''d'''erra ( ma abbarrat uguale a pustis de cunsonante es. sas '''t'''errasa o is '''t'''errasa) es. in logudoresu "cras torrat" si leghet "cras torra'''d'''a".
IN NUGORO E IN SAS BIDDAS ACURTZU, c, p, t SI LEGHEN SEMPER COMENTE SUNT ISCRITAS.
 
Infinis, tocat a ammentare chi in Nugoro e in sas biddas a curtzu, C, P, e T si leghent semper comente sunt iscritas.
 
==Boches curreladas==
Line 56 ⟶ 59:
* [[Sardu campidanesu]]
* [[Limba sarda]]
 
 
 
[[Categoria:Limba sarda]]