Judicadu de Càlaris: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 60:
[[File:Giudicessa di cagliari - 2013.jpg|thumb|left|[[Beneita de Càlaris]]|alt=]]
[[File:Agnese di Massa.jpg|thumb|upright=0.8|[[Agnese de Càlaris|Agnesa de Càlaris]] (1233-1238)]]
Barisone fiat mortu in su [[1217]] lassende su fìgiu [[Gulliermu II Salùsiu V|Gulliermu]], a penas nàschidu. Sa [[Corona de Logu]], duncas, aiat eleghidu a s'iscannu giuigale Gulliermu, cun nùmene de [[Gulliermu II Salùsiu V|Gulliermu II Salusi V]], noantimes sende chi issu fiat unu pipiu, s'apòmpiu de su rènniu fiat assinniadu a sa mamma<ref name="Cas8" /> fintzas a cando non diat a cumprire s'edade de mannu. Suta sa soberania dìbile de Beneita, Pisa, e in particulare sa famìllia de sos [[Visconti de Pisa|Viscontis]] aiat acrèschidu enormemente s'influèntzia sua subra su giuigadu<ref name="Fadda" />. Difatis du podestade [[Ubaldo I Visconti]], fiat andadu cun in armas a Càlaris, usurpende su giuigadu<ref>{{Cita|Gian Giacomo Ortu|p.166|Ortu}}</ref>, e Beneita aiat dèpidu cojare a Lamberto Visconti de CadduraGaddura, frade de Ublado, chi fiat pero mortu in su [[1223]]<ref>{{Tzita|Gian Giacomo Ortu|p.167|Ortu}}</ref>. Beneita si fiat torrada a cojare pro sa de tres bortas cun su [[Lucca|luchesu]] Erricu de Ceola e fintzas una de bator bortas cun su [[marchesu]] Rinaldo Galandi <ref>{{Cita|Gian Giacomo Ortu|p.168|Ortu}}</ref>. In su [[1228]] Ubaldo aiat torradu a invàdere su giuigadu de Càlaris pro assegurare sa sighidura de sa famìllia subra s'amministratzione<ref>{{Tzita|Gian Giacomo Ortu|p.169|Ortu}}</ref>.[[File:Cavallo del Giudicato di Cagliari.svg|thumb|right|No si connoschet a beru s'istemma de su Giuigadu de Càralis. Diat podere èssere unu caddu.|271x271px]]In s'intertantu a sa morte de Beneita, in su [[1233]], ddi fiat sighidu in manera cumprida su fìgiu Gulliermu II, giai eleghidu a sa morte de su babbu Barisone. Issu fiat però galu tropu pitzocheddu pro rennare e duncas fiat suportadu dae sa tziedda [[Agnese de Càlaris|Agnesa]] (mamma de [[Adelàsia de Torres]])<ref name=C9>{{Cita|Francesco Cesare Casùla|p.209|Casula}}</ref> e da su segundu maridu Ranieri della Gherardescha de Bolgheri chi aiat dèpidu acarare sos atacos de [[Ubaldo Visconti de Caddura|Ubaldo Visconti de Gaddura]] {{Tzita|Gian Giacomo Ortu|p.176|Ortu}}</ref>. In su [[1235]], fatu mannu, Gulliemru II aiat sutamìtidu voluntariamente su giuigadu a sos pisanos. Custu atrèmenu aiat afiantzadu a Gulliermu unu rènniu chne gherras essende totalmente manobaradu dae Pisa. Su territòriu fiat ''de facto'' guvernadu dae sas famìllias pisanas de sos [[Visconti]]s, de sos [[Della Gherardesca]], e de sos contes de Capraja. Gulliermu II fiat mortu in bàsciu de su [[1250]].
 
Erederi de Gulliermu fiat su fìgiu [[Giuanne Torchitor V]] naradu ''Chianu''<ref name=C9/>. Su rènniu suo fiat istadu curtzu ma de importu sende chi aiat imprentadu unu fùrriu sustantziale in s'istòria giuigale. Disamoradu dae s'intrusida creschente de [[Repùblica de Pisa|Pisa]] subra sos affàrios interiores, Chianu aiat pedidu agiudu a sa [[repùblica de Gènova]]. In su freàrgiu [[1256]], aiat imbiadu duos ''procuratores'' a Gènovapro firmare unu patu, chi fiat serradu su 20 de abrile e ratificadu su 25 de maju<ref name=Chi/>. Cun custu tratadu su giuigadu de Càlaris si fiat fatu alliadu de Gènova chi si impinnaiat a dare assistimentu militare in totu is gherras mentras ca Chianu fiat fatu tzitadinu genovesu. Issu aiat cuntzèdidu a Gènova s'esportatzione de su [[sale]] chene tassas e pro fintzas aiat donadu Casteddu de Castro a sos genovesos<ref name="Chi">{{Tzita web|url=http://www.treccani.it//enciclopedia/chiano_(Dizionario-Biografico)|tìtulu=CHIANO in "Dizionario Biografico"|nùmene=Evandro Putzulu|situ=www.treccani.it|limba=it-IT|atzessu=2019-06-24}}</ref><ref name=C10>{{Tzita|Francesco Cesare Casùla|p.210|Casula}}</ref>. Pisa aiat rispostu cun [[Gherardu della Gherardesca|Gherardu]]] e [[Ugolinu della Gherardesca|Ugolinu Della Gherardesca]], a chie fiant imbiados afòrtios in oto naves<ref name=Ge>Georg Caro, Genova e la supremazia sul Mediterraneo (1257-1311), 1975, p.29-30-31-32-33-34-35</ref>, chi fiant is primos a pigare istrùssia<ref name=Ge/>. Dae Gènova, fiant partidos a manu de Sardigna bintibator galeras<ref name=Ge/>. A longu a longu de su caminu sa flota lìgure aiat tenturadu unas naves pisanas a manu de [[Porto Pisano]]<ref name=Ge/>, ma aiat istentadu tropu a imbàtere a Sardigna e Chianu fiat derrotadu e tenturadu. A pustis fiat assassinadu dae unu pisanu in Santa Igia intre su 17 de trìulas e su 15 de santuaine de su 1256<ref name=Chi/>.
 
Su sighidore de Chianu fiat Gulliermu, chi aiat pigadu su nùmene de [[Gulliermu III Salùsiu VI|Gulliermu III Salusi VI]] (nodiu fintzas che Gulliermu de ''Cepola'') e fiat s'ùrtimu giuighe de Càlaris<ref name=C10/>. Issu fiat fradile de Chianu e totu (fortzis fìgiu de Mària, sa segunda fìgia de Beneita) e fiat istadu inditadu dae cust'ùrtimu che erederi suo<ref name=C10/>. Gulliermu aiat sighidu s'antepassadu suo in una polìtica in favore de sa repùblica de Gènova, boghende totu sos pisanos dae Casteddu de Càlaris<ref name=C10/>.