Unione Europea: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
Lìnia 3:
[[File:Global European Union.svg|thumbnail|300px|sinistra|Is treminis de foras de s'Unioni europea.]]
[[File:Belgique - Bruxelles - Schuman - Berlaymont - 01.jpg|thumb|right|Commissioni europea]]
S''''Unioni europea''' (in curtzu '''UE''' o '''Ue''') est una entitadi politica subranatzionali e intergovernativa ca incluit 28 [[Paisus de s'Unioni europea|paisus membrus]] indipendentis e democraticus. Sa sua istitutzioni cun su nomini de immoa benit de su [[trattau de Maastricht]] de su [[7 de freargiu]] de su [[1992]] (e i at pigau su balori su [[1u de ognassantu]] de su [[1993]]), a custu is stadus ca ddis pigant parti, ddis funtifunt lompius a pustis de su tretu mannu de is [[Comunidadis europeas]] ca esistiant primu. De su [[1u de argiolas]] de su [[2013]] est imbuccada in s'Unioni peri sa [[Croatzia]].
 
S'Unioni consistit immoa in ddunu logu de liberu mercau, ca nantanant [[mercau unicu|mercau comunu]], e ca tenit, tra is atras cosas, de una moneda unica, s'[[euro]], regulada de sa [[Banca centrale europea]] e immoa adottada de 17 de is 27 staus membrus; issa in prus tenit una [[unioni doganali]] nascia giai cun su [[Trattaus de Roma|trattau de Roma]] de su 1957 ma cumpletada intr'e is paisus ca pigant parti a is [[Acòrdiu de Schengen|accordius de Schengen]], ca faint fianza a is cittadinus insoru de sa [[Libertade|libertadi]] de si movviri, traballu e investimentu a intru de is staus membrus. S'Unioni presentat, in prus, una [[politica agricola comuna]], una politica commerciali comuna e una [[politica comuna de sa pisca]].
 
S'Unioni europea nonno est una semplici organizatzioni intergovernativa (comenti s'[[ONU]]) né una federatzioni de Staus (comenti is [[Istados Unidos de America|Staus Unius]]), ma unu organismu ''[[sui generis]]'', a is suas istitutzionis is staus membrus donant parti de sa propria [[soberanidadi]] natzionali. Is suas competenzias andant de is [[politica estera|affaris esterus]] a sa [[defensa]], a is [[politica economica|politicas economicas]], a s'[[agricultura]], a su [[commerciu]] e a sa [[protetzioni de s'ambienti]]. In calincunu de custus campus is funtzionis de s'Unioni europea dda faint simili a una [[Stau federali|federatzioni]] de staus (pon'esempiu, po is [[politica monetaria|affaris monetarius]] o is [[politica ambientali|politicas po s'ambienti]]); in atrus settoris, invecis, s'Unioni est accanta a essiri una [[confederatzioni]] (pon'esempiu, po is affaris de intru) o a una organizatzioni internatzionali (comenti po sa [[politica estera|politica de foras]]).
 
Is organus prus importantis de s'Unioni ponint paris su [[Consixu de s'Unioni europea|Consixu]] (nomini ca at remplasau ''Consixu de is Ministrus'' de su [[Trattau de Maastricht]]), sa [[Commissioni europea|Commissioni]], sa [[Corti de giustissia de s'Unioni europea|Corti de Giustissia]], su [[Parlamentu europeu|Parlamentu]], su [[Consixu europeu]] e sa [[Banca centrale europea]]. S'istitutzioni de s'Europarlamentu benit de su [[1950]] e de su [[1979]] is eurodeputaus (is parlamentaris europeus) funtifunt elixus in manera democratica, in totus is territorius de s'Unioni, a [[suffragiu universali]], po unu tempus in carriga de cincu annus. Oi s'UE benitest cunsiderada una potenziapotentzia leader inind ddunuunu mundu multipolari.
 
== Status po sa lei ==