Ollollai: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
Pàgina creada cun '{{Bidda|nòmene comune=Ollollai|populamentu=1.579|die patronu=29 cabudanni|nòmene patronu=|nòmene bividores=Ollolaesos|fiscale=G044|istat=091056|prefissu=0784|cap=08020|comunes lacanantes=Gavoi, Mamujada, Ortzai, Ovodda, Sarule, Teti|apendìtzios=Punta Aschisòrgiu (1127m.)|densidade=57,75|tirada=27,34|imàzine=Ollolai-Stemma.png|artiore=970|longhiore=9°11′0″|ladiore=40°10′0″|sigla provìntzia=NU|nòmene provìntzia=Nùgoro|s-…'
 
Testu de Sara Nieddu dae "Biddas de sa Provìntzia de Nùgoro" de s'ULS de sa Provìntzia de Nùgoro. Autorizatzione: Ticket#2021111610004451
Lìnia 4:
 
{{Variant|LSC}}
 
== Su nùmene ==
Pro su prof. [[Massimo Pittau]] Ollollai est unu topònimu [[Limba nuraghesa|paleosardu]] o nuràgicu, pro sa desinèntzia -ai, de sa matessi genia de su latinu “aula, aulla, olla” diminutivu “aulula, ollula”.
 
Su linguista Giovanni Alessio aiat cullegadu su topònimu Ollollai a sa raighina latina lilium, ca in tempos antigos su territòriu fiat ricu meda de “lozu” chi in latinu est lilium, lollium.
 
In àteros documentos prus antigos, sa bidda est numenada che a Lola, Lolai, Ololay: galu oe in àteras biddas a Ollollai li narant Illolai.
 
== Su sartu ==
Ollollai, bidda posta in su tzentru de s’ìsula, est a s’artària de 700-900 m. dae su livellu de su mare. S'isterret pro 27, 34 km cuadrados. Est una comuna de sa Provìntzia de Nùgoro, a làcana cun Sarule, Mamujada, Gavoi, Ovodda, Teti, Ortzai.
 
Ollollai tenet unu sartu mannu meda. Sa zona de Sant’Istianu est sa prus manna. In pees de sa bidda s’agatat su terrinu prus mannu: dae ''Causeli'' a sos ''Gadones'', pagu prus o mancu 100 ètaros.
 
De importu mannu est sa Punta manna e sa Punta de s’Asisorju, su nodu Izu e Nolia.
 
Prus a curtzu a Sarule a 1038 m. est sa Punta ’e sant’Istianu e sa Punta ’e su Asprinu.
 
Ollollai est rica meda de abba, de rios: de importe mannu sunt su “Robhu Tortu”, su “Ribhu Puzòne”, sos “Bussos”, “Su Ribhu ’e sos Mulinos”.
 
Sa bidda fiat prena de putzos e funtanas. Sos primos sunt iscumpartos, mentres sas funtanas nono, che sa funtana manna, sa prus manna de sa bidda, connota comente “Regina Fontium”, nùmene chi “La Marmora” at chertu dare a custa funtana.
 
== Sa cultura e sas festas ==
De mentovare in bidda su ''Candhelargiu'', Sant'Antoni de su fogu, su carrasegare. Sa die de su "candhelargiu" in su mese de [[ghennàrgiu]], fiat pro sos pitzinnos una die isetada. Sos pitzinnos a s'arbèschida essiant cun sa bèrtula o unu mucadore e pediant donos. Andaiant a primu a sas domos de sos/as baghianos/anas e intrende a sa domos naraiant: "''Primu Candhelargiu soe, ancu bos bèngiat una baca o unu boe''", cun s'augùriu de agatare maridu o mugere intro de s'annu. Sos donos chi sa gente daiat a sos pitzinnos fiant mela, pira, castàngia, nughe, su pistiddu, mela granada e carchi istrina. Cun sos annos e cun sa modernidade finas su Candhelargiu oe est un'ammentu indedda.
 
Nòdida sa festa de Santu Giuanne, ligada a sas istajones. Sas pitzinnas in edade de àere maridu a pustis de su vèsperu andaiant a mudare sa "troddha", fundu agreste, cun fògias largas, cugugiadas de lanedda, artos 1 metru. A Santu Giuanne parent àrbores cugugiados de frores grogos. Isseberaiant sa prus bella, e la mudaiant de rosas e frores, e in sas fògias poniant pane, casu e tzùcaru, a manera chi sos bobborrotis aerent pòdidu pònnere pee in sas fògias. Mentres andaiant pediant a su cucu: "''Cucu meu sole, cantos annos a pònnere su hoddhitu 'e listone? Cucu meulinu, cantos annos a pònnere su bardellinu? Cucu meu negale, cantos annos a m'isposare?''"
 
Onni cucu fiat un'annu, e si sos annos fiant medas sas pitzinnas irrocaiant narende "''sa limba mutza''". Sa die imbeniente si in sa troddha b'aiat una maria pesa bola, su maridu fiat istadu butegheri, formigas pastore, pedrupischeddu porcàrgiu. Dae sa die de santu Giuanne òmines e fèminas fiant pro totu sa vida "compares de santu Giuanne".
 
Nòdidas sas festas de Santu Pedru, Santu Bàrtulu (festa de sa leva), Santu Basili, Santu Micheli. In cabudanni sa festa de Santa rughe.
 
Pro more de su grupu folk "Balladores" Ollollai at sa caratza de Su Turcu (dae su nùmene de su bonete "alla turca"). Est sa bida e sa morte, cun su lentzolu chi cugùgiat su corpus, e una caretedda "su capiale a fronzas", impreada pro su batijare. Nòdidas finas sas caratza de su becu e de su crabàrgiu.
 
== Persones nòdidas ==
Ollollai est una bidda chi at traditziones e cultura, gràtzias a persones de importu che a Micheli Columbu (1914-2012), esponente de su [[Partidu Sardu - Partito Sardo d'Azione|Partidu Sardu]], su preìderu Sarvadore Bussu, chi at iscritu unu libru numenadu “''Ollolai cuore della Sardegna''”, chi at dadu sa possibilidade a sos ollollaesos de connòschere s’istòria de sa bidda issoro. [[Frantziscu Casula]] chi, cun sos libros e sos artìculos chi at iscritu in [[limba sarda]], at dadu sa possibilidade de connòschere s'[[Istoria de Sardinnia|istòria de sa Sardigna]].
 
== Bibliografia ==
 
* {{Tzita libru|nùmene=Sara|sambenadu=Nieddu|tìtulu=Biddas de sa provìntzia de Nùgoro|annu=2014|editore=Ufìtziu Limba Sarda de sa Provìntzia de Nùgoro|pp=62-63|capìtulu=Ollollai}}