Ànghelu Caria: diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Lìnia 1:
{{Variant|NUG}}
'''Ànghelu Caria''' est naschidu in [[Nùgoro]] su 19 de Maju de su 1947 e est istadu unu [[Indipendentismu sardu|indipendentista sardu]].
==Biografia==
Est crèschiu in [[Roma]], inube sa famillia sua fit emigrada in sos annos baranta. Su babbu, Efisiu, fit militante de su [[Partito Comunista Italiano]], fit istau in su [[Partito Comunista di Sardegna]], in su [[C.L.N]]. sardu e fit istau pissichiu dae su regime fascista.
Fortzis pro more de s’imparu de su babbu, Anzelu s’est iscrittu cando fit galu meda zovanu a sa [[F.G.C.I.]], ma nd’est essiu a pustis de pacos annos ca fit contrariu a sa politica revisionista de su P.C.I.
At istudiau literadura in s’Universidade “La Sapienza” e est istau unu de sos militantes prus attivos de su movimentu de sos istudentes de Roma.
Line 8 ⟶ 9:
In su 1968 at fundau paris chin ateros s’organizzatzione marxista-leninista [[Stella Rossa]] e su giornale chi si muttiat a sa mantessi manera. Custu gruppu fit connotu pro su chi est capitau in Roma in cuss’annu e mascamente pro sa gherra contr’a sa zustissia a curtzu a sa facoltade de Architettura.
 
In su 1972, cando s’est laureau, si ch’est andau dae s’Italia e dae s’organizzatzione inubein ube fit militande pro torrare in [[Sardigna]] e at cumintzau a traballare comente insegnante prima in [[Thiniscole]] e a pustis ind un iscola de Nugoro. Giae cando fit in Italia aiat istudiau meda s’istoria e sos problemas de sa Sardigna e si fit interessau a sos gruppos indipendentistas chi bi fin in cust’ isola in sos annos sessanta. At cumpresu chi sos traballadores sardos sun isfruttaos duas bortas, comente ''traballadores'' e comente ''sardos'', e pro custu at uniu sas ideas [[comunistas]] suas chin cussas [[indipendentistas]] e [[anticolonialistas]] e at cumintzau a traballare politicamente paris chin sos chi gherraban in Sardigna contr’a su [[colonialismu]] italianu.
 
In su 1973 est naschiu su giornale marxista e anticolonialista [[Su Populu Sardu]] e a pustis de pacu tempus su movimentu.
Sas gherras prus importantes chi at cumintzau in cussos annos e at sichiu pro tottu sa bida sua naschin pro su bisonzu de [[autodeterminatzione]] de su popolu sardu.
Partinde dae cust’idea at picau unu caminu chi l’at battiu a pessare sa lotta politica comente una lotta de liberatzione natzionale dae s’istadu italianu; solu cumprendende custa manera de pessare sa politica e sa Sardigna si poden cumprendere tottus sas peleas chi an cumintzau issu e sos atteros indipendentistas in cussos annos: contr’a su colonialismu ''linguisticu'', ''economicu'' e ''sotziale''; contr’a s’occupatziones’''occupatzione militare''; contr’a su modellu de “isviluppo”"''isviluppu" industriale'' chi at battiu s’istadu italianu ‘sende azudau dae sa Borghesia Compradora, sa classe sotziale chi, in Sardigna comente in tottucantas sas colonias, servit a s’istadu pro mediare su potere coloniale.
Anzelu, paris chin atteros militantes, in cussos annos an fattu un iscola politica de Su Populu Sardu, chi b’est istada in Nugoro paritzos annos, e in sos cursos de cuss’iscola chi faveddaban de marxismu e mascamente de s’analisi marxista de sa “Questione Nazionale” si sun formaos politicamente medas zovanos nugoresos.
 
Line 21 ⟶ 22:
In cuss’ annu mantessi Su Populu Sardu, paris chin sos giornales [[Natzione Sarda]], [[Sa Sardigna]], S[[a Republica Sarda]] e [[Sardegna Europa]], at cumintzau a cullire sas firmas pro sa “''[[proposta di legge d’iniziativa popolare per la tutela della lingua sarda e per il bilinguismo]]''”.
Bell’’e tottus sos partidos italianos de destra e de manca fin contrarios a custa pelea, calicunu fintzas chin documentos ufitziales comente su P.C.I. cando “su segretariu de sa federatzione de Nugoro l’at mandau una circolare a tottus sos segretarios de sas setziones nandeli de traballare contr’a custa pelea”.(cit. ''Gianfranco Contu, La questione nazionale sarda,. Quartu Sant’Elena, Alfa Editrice,1990'' )
Sas firmas chi bisonzaban sun istadas cullias e sa proposta de leze est arribada a su cussizu regionale, ma no est istadal'ana mai approvada. Oje, fintzas si su cussizu regionale at approvau in su 1997 sa lezze 26 pro sa tutela de sa limba sarda, su sardu no est impreau bell’’e nudda in sas iscolas, in sos ufitzios publicos e in sos media e pro custu sos chi faveddan sardu, chi sun galu sa parte prus manna de sos sardos, sichin a esserènessere discriminaos (bies [[Limba sarda#Difusione, situatzione a die de oe e perigulu de estintzione|limba sarda]]).
Su Populu Sardu in cussos annos est crèschiu meda, diventande su movimentu prus importante de sa manca anticolonialista e indipendentista sarda, e in s’acabbu de sos annos settanta teniat militantes meda e fit presente in tottu sa Sardigna e in sas tzitades inube bi fin medas [[emigraos sardos]] in Italia e in atteros istados.
 
Anzelu Caria colabat sa bida sua traballande pro sa passione prode sa politica o chin sa famillia sua, o zirande tottu custa terra in macchina, a pedes o in barca pro connoschere sa natura e s’istoria de Sardigna e sos probleamas, sas contraditziones e sa bellesa de custu popolu.
 
In su 1979 Su Popolu Sardu s’est candidau a sas eletziones regionales paris chin su [[Partidu Sardu]]. in sa lista [[Libertade Socialismu]].
In cuss’annu mantessi su movimentu est acabbau ca bi fin brigas intr’’e sos chi cherian organizzare Su Popolu Sardu comente unu partidu e sos chi fin contrarios e ca calicunu dirigente si ch’est essiu pro intrare in su P.S.d’Az.
 
In su 1982 ind unu cungressu in Nugoro, in sa Biblioteca Satta, inube si fin addobiaos sos chi fin de Su Popolu Sardu e atteros movimentos comente Sa Republica Sarda, [[Sardigna Emigrada]], [[Ajò]] e su gruppu [[Sardenya y llibertat]] de [[S’Alighera]], est istau fundau su partidu [[Sardigna e Libertade]] chi in cussos annos at gherrau fintzas contr’a sa repressione, dande solidariedade a sos [[presoneris politicos indipendentistas]] chi fin accusaos de eversione contr’a s’istadu.
 
In su 1984 est naschiu su [[Partidu Sardu Indipendentista]] chi at sichiu sas gherras de sos movimentos chi bi fin istaos prima comente sa gherra pro sa limba sarda ufitziale, contr’a s’occupatzione militare de sa Sardigna e pro difendere s’ambiente contr’a sos chi cherian prenare sas costas de tzimentu e contr’a sas petrolieras chi colaban in s’istrettos’istrettu de Bonifacio.
Custa pelea l’an fatta impare chin sos indipendentistas corsos, chin manifestatziones in Lungoni e in Bonifacio e manifestatziones in mare chin sas barcas.
 
Line 39 ⟶ 40:
In su 1994 at fundau, paris chin atteros, su movimentu indipendentista [[Sardigna Natzione]], pessande chi pro irmanniare sa gherra de liberazione natzionale bisonzabat de fravicare unu movimentu indipendentista mannu chi aret mòghiu tottus sas fortzas organicas a sa nazione sarda.
Sa paragula chi podet menzus riassumere sas gherras politicas de cussos annos est autoguvernu:
S’autoguvernu fiscale diat azudare sos cumpartos economicos traditzionales, mascamente su pastoriu e su massariu e facher naschire un industria chi diat trasformare sas risorsas chi bi sun in Sardigna. Est istau issu su primu a narrere chi s’istadu italianu furabat a sa Sardigna su dinare de sas tassas chi depiat essere de sa Regione Autonoma comente est iscrittu in s’istatuto regionale, sa pelea chi a pustis an muttiu sa “vertenza“''vertenza entrate”entrate''”.
S’autoguvernu de su territoriu diat difendere sos benes culturales e ambientales de Sardigna isseperande unu turismu chi aret rispettau s’ambiente e chi non ‘seret istau in manos a sos ispeculadores istranzos.
S’autoguvernu de sos trasportos diat isviluppare su commercio e sos rapportos chin sos atteros populos de su Mediterraneu.
Line 46 ⟶ 47:
Issu aìat progettau de fachere sa ''Domo de Cumone de sos Sardos'' chi depiat essere unu fronte de sos partidos sardos contr’a sos partidos italianistas.
 
A pustis de una bida de gherras pro difendere sos dirittos de su populu sardu, chene si pasare mancari fit semper prus maladiu, Anzelu Caria est mortuispirau in su 24 de Frevarju de su 1996. Teniat 48 annos.
 
== Su ch'at iscrittu ==
AngeloAnghelu Caria at iscrittu poesias medamedas.
Las at iscrittas in italianu, francu una paja in sardu, e faveddan de sa chi fit sa manera sua de pessare sa bida, sa politica e sa Sardigna chind un istile craru e meda evocativu.
Sa muzere las at cullias e sa famillia at imprentau sa raccolta ''Poesie'' in su mese de Aprile de su 2010.
 
Medas còntan de sa repressione de s'esercitu e de sa politzia italiana in Sardigna, e s'isperu de poder una die bier una Sardigna libera:
 
«{{quote|Scendevano come lupi / dai camion verdi / fermi su strade antiche /
ringhianti come cani / si sguinzagliavano / per le vie del paese /
affamati.
Line 70 ⟶ 71:
Com’ eravamo insieme / io e il mio sudore.
Ed è inutile correre / per spaccasi la testa sulle rocce / si deve aspettare l’apertura /
e preparare / il rumore secco / del piombo per cinghiali.»|}}
«{{quote|Io ti sogno / Sardegna mia / libera e rossa.
 
e de su sònniu de una Sardigna libera
 
«Io ti sogno / Sardegna mia / libera e rossa.
E so che dai monti / nasceranno i fucili / del nostro sangue.
Nasce l’agnello sulle rocce / e cosi nasce il sudore / del mio popolo che muore di sete.
Line 86 ⟶ 84:
e tu mi capisci / con gli occhi dei mufloni / pochi rimasti sulla mia terra.
Come fiamma vola la vendetta / ed io so cosa posso fare / per voi /
miei cari sotto terra.»|}}
 
At iscrittu fintzas su romanzu istoricu ''Ardaolè'' chi contat de de un'insurretzione indipendentista in Sardigna in sos annos a pustis chi sa rivolutzione sarda at pèrdiu e [[Giovanni Maria Angioy|Angioy]] si ch'est andau in esiliu in Frantza, e est ispirau a s'isbarcu de sos patriotas [[Frantziscu Cilocco]] e [[Sanna corda]] in [[Gallura|Gaddura]] in su 1802. Galu non che l'an publicaupubricau.
 
[[Categoria:Biografias]]