Coordinadas: 46°34′41″N 8°36′54″E / 46.578056°N 8.615°E46.578056; 8.615


Artìculu in LSC

Sos Alpes sunt sa cadena montosa prus importante de Europa, posta a caddu de sas làcanas de Itàlia, Frantza, Isvìtzera, Liechtenstein, Germània, Àustria, Islovènia e Ungheria. Partzint s'Europa tzentrale de sa meridionale e allindant sa regione geogràfica italiana, cumprendende in sinu issoro sos pitzos prus artos de su continente europeu, intre chi su Monte Biancu, chi cun sos suos 4.810 m de artària est su monte prus artu de sa cadena, de Itàlia, de Frantza e in generale de su continente.

Bista satellitare de sos Alpes
Panorama subra su Monte Biancu

In s'àmbitu europeu custa cadena montosa assumet importu notàbile, suta numerosos aspetos: geogràficos, istòricos, culturales e naturalìsticos; in piessignu sa natura alpina est contraddistìnghidu dae medas ambientes incontaminados, pro ite amparados dae cunditziones geogràficas peculiares e de una atentzione primadia a sa cunservatzione issoro; no est unu casu difatis chi su primu parcu natzionale de Europa siat istadu istituidu in sas Alpes Isvìtzeras in su 1914 e chi Frantza e Itàlia tèngiant sos parcos natzionales prus antigos pròpiu in sos Alpes (respetivamente su Parcu Natzionale de su Gran Paradiso e su Parcu Natzionale de sa Vanoise); significativu annotamala est su fatu chi bene deghessete sitos alpinos pertenent a su Patrimòniu de s'umanidade, bator pro critèrios naturalìsticos e trèighi pro critèrios culturales.

Sa regione alpina tenet una populatzione de 14 milliones de persones in s'intrea àrea[1] e possedit una forte identidade culturale, chi a s'ispissu superat sas làcanas natzionales; si podet difatis faeddare de "tziviltade alpina"[2], de "cultura alpina" e de "folclore alpinu"[3]. Fintzas a livellu econòmicu sos Alpes presentant medas elementos de omogeneidade; difatis in sas biddas alpinas de ogni natzione est frorente sa cultura traditzionale de s'agricultura de monte, de sa produtzione de late e casu e de sa traballadura de sa linna[4], cando s'indùstria turìstica, chi at cumintzadu a s'isvilupare a su cumintzu de su de 20 sèculos, s'est ispaniada notabilmente a pustis de sa segunda gherra mundiale, finas a i fàghere oe sa faina econòmica dominante in manna parte de su territòriu alpinu. Sas bellesas naturales notàbiles de sos Alpes sunt difatis logu de cunsideràbile flussu turìsticu: cada annu bi imbatent unos 120 milliones de visitatores.[5]

Fintzas pro su chi pertocat sos isportes de ierru, sos Alpes ammuntant un'importu notàbile; a cumprou de custu, deghe editziones de sos giogos olìmpicos de ierru, in sas bintitrès in totu disputadas, sunt istadas acasagiadas in sos Alpes isvìtzeros, frantzesos, italianos, austrìacos e tedescos[6].

Notas modìfica

  1. Ferlaino, Rota, La montagna italiana. Confini, identità e politiche, edizioni FrancoAngeliª ed., 2013, ISBN 9788820440800.
  2. Alex Cittadella, Breve storia delle Alpi tra clima e meteorologia, Franco Angeliª ed., ISBN 9788891781956.
  3. Maria Anna Bertolino e Federica Corrado, Cultura alpina contemporanea e sviluppo del territorio, Franco Angeliª ed., ISBN 9788891753984.
  4. Edoardo Martinengo, Le Alpi per l'Europa, Editoriale Jaca Bookª ed., 1988, ISBN 9788816950498..
  5. F. Bartalletti, Prospettive turistiche nelle Alpi, in Politiche per lo sviluppo sostenibile della montagna (curatore Antonio Massarutto), Franco Angeliª ed., 2013, ISBN 9788846494405.
  6. Letteratura e sport: per una storia delle Olimpiadi..., edizioni Interlineaª ed., 2006, ISBN 9788882125608.

Àteros progetos modìfica