Etruscos

pòpulu de s'Itàlia antiga
Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu


Is Etruscos (in etruscu: Ràsenna, 𐌀𐌍𐌍𐌄𐌔𐌀𐌓, o Rasna, 𐌀𐌍𐌔𐌀𐌓) sunt istados unu pòpulu de s'Itàlia antiga bìvidu intre su de 9 sèculos a.C. e su 1° sèculu a.C. in un' àrea denùmenada Etrùria, chi currispondet a prossimai a sa Toscana, a s'Ùmbria otzidentale e a su Làtziu setentrionale e tzentrale, cun probàinas fintzas a norte in sa zona padana, in is atuales Emìlia-Romagna, Lombardia sud-orientale e Vènetu meridionale, a s'ìsula de sa Còrsica, e a sud, in carchi àrea de sa Campània.

Àrea de ispaniadura de is Etruscos
Part of "School of Athens" by Raphael (Raffaelo Sanzio, 1483-1520)
Preistòria
Paleolìticu - Neolìticu
Edade de su ràmene - Edade de su brunzu
Edade de su ferru
Edade antiga
Mesopotàmia - Egitu Antigu
Tziviltade de sa badde de s'Indus
Tziviltade nuraghesa
Fenìtzios - Etruscos - Cartaginesos
Antighidade clàssica
(Gregos, Romanos)

Tzina antiga - Ìndia antiga

Edade mèdia
Edade Mèdia Arta
Edade Mèdia Tzentrale
Edade Mèdia Bàscia
Impèriu Romanu de Oriente
Edade moderna
Edade de sas esploratziones
Rinaschimentu
Barocu - Illuminismu
Rivolutzione frantzesa
Rivolutzione industriale
Edade cuntemporànea
Prima Gherra Mundiale
Segunda Gherra Mundiale
Gherra frida

Istòria de su tempus presente


v  d  e

Sa fase prus antiga de sa tziviltade etrusca est sa cultura villanoviana, atestada partende dae su de 9 sèculos a.C.,[1][2][3][4][5] chi derivat, issu matessi, dae sa cultura proto-villanoviana (su de 12 - su de 10 sèculos a.C.). Sa tziviltade etrusca at tentu una influèntzia profunda subra sa tziviltade romana, fundende·si a pustis cun issa a sa fine de su 1° sèculu a.C. Custu protzessu longu de assimilatzione culturale at tentu cumintzu cun sa data traditzionale de sa conchista de sa tzitade etrusca de Veio a banda de is Romanos in su 396 a.C.[6] e est acabadu in su 27 a.C., primu annu de su printzipadu de Otavianu, cun su cunferimentu de su tìtulu de Augustu.

Notas modìfica

  1. (IT) Diana Neri, 1.1 Il periodo villanoviano nell’Emilia occidentale, in Gli etruschi tra VIII e VII secolo a.C. nel territorio di Castelfranco Emilia (MO), Firenze, All'Insegna del Giglio, 2012, p. 9, ISBN 978-88-7814-533-7.
  2. (IT) Gilda Bartoloni, La cultura villanoviana. All'inizio della storia etrusca, Roma, Carocci editore, 2012.
  3. (IT) Giovanni Colonna, I caratteri originali della civiltà Etrusca, in Mario Torelli (a incuru de), Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 25-41.
  4. (IT) Dominique Briquel, Gli Etruschi, a incuru de Mario Torelli, Bompiani, p. 43-51.
  5. (IT) Gilda Bartoloni, Le origini e la diffusione della cultura villanoviana, in Gli Etruschi, Milano, Bompiani, 2000, p. 53-71.
  6. Roberto Bosi, Il libro degli Etruschi, Bompiani, Milanu 1983, p. 55.

Àteros progetos modìfica