Fusione perfetta de su 1847


Articulu in nugoresu

Sa fusione perfetta de su 1847 si riferit a s'aunimentu politicu e amministrativu de totus sas terras chi fachiant parte de su Regnu de Sardigna, est a narrer s'isula de Sardigna e sa Terramanna chi fint su Piemonte, sa Savoia, Nitza, sa chi fit una borta Repubrica de Genova e tàmben sos chi una borta fint sos feudos imperiales de s'Appenninu Ligurinu (chi cumprendiant Liguria, Capraia, su Novese e s'Ovadese), ind una manera chi si assimizat a su chi sa corona inglesa aiat fattu chimbant'annos prima chin su Regnu de Irlanda, servìndesi de s'Attu de Unione.

Su Rennu de Sardinna a pustis de su 1847

Sa fattìa modìfica

Càralu Albertu de Savoia aiat cuntzèdiu riformas a sos Istados de Terramanna; tando sas castas de Casteddu e Tattari, pro facher intender sa boche issoro, aiant promòviu un'atropada[1] pro pedire sa fusione chin sos domìnios chi issu teniat in continente, de manera chi sas riformas si podiant allargare puru a s'isula. Caralu aiat cuntzediu sa fusione in su 29 de Sant'Andria de su 1847, chin tantu de annuntziu de s'urtimu viceré Claudio Gabriele de Launay nande cantu sichit: "...(Su re) at isseperau de facher una familia ebìa de sos sudditos a perfetta paridade de trattamentu".

Cunseguentzias modìfica

S'aunimentu at batìu una longa seria de cusseguentzias, comente s'iscumparta de s'anticu Parlamentu Sardu, de sa Real Udientzia e de s'autonomia sarda etotu (mancari fit petzi abbarrada a libellu de nomine). Chin custa fusione sa corona est colada a un'istadu unitariu dae su chi fit a primu (pluralista e compositu), chin sa pretesa de àer unu populu ebìa, unu potere pubricu ebìa e unu territoriu ebìa[2], in summas chircande de si omologare a su modellu frantzesu.

S'allargamentu de sas riformas lu cheriant e disizabant sos nobiles sennores e sos cusìnos (burghesos) sardos, chi lu bidiant che un'istrada de picare secura pro liberalitzare s'esportassione de sas mercantzias de sartu e s'importassione de cuddas continentales, ma fintzas pro si annangher issos puru a s'isfrutamentu de sas risorsas de s'isula[3] chi ja fint fachende dae tempus meda chenza perunu grabu sos continentales: un'interessu chi si assimizat meda a su de sa borghesìa compradora de istampu sudamericanu.

Non b'aiat àpiu farta de boches criticas, mancari chi in intro de sos cusinos e sennores fint in minorìa, comente a cussa de Federico Fenu in su libru La Sardegna e la fusione con il Sardo continentale[4] in ube nabat chi fit mal'a facher a cunvivere tra piemontesos e sardos, ca fint tropu a diversu pro "...stirpe, costumi, indole, persino più che gli irlandesi dagli inglesi". A sa fine b'aiat apiu puru zente pentìa propriu tra cussas chi prus s'unione l'aiant cherfia, comente a Siotto Pintor chi aìat narau tristamente "errammo tutti".

S'istadu sardu-piemontesu dìat aer annantu, batordichi annos a pustis, sa Lombardia austriaca e prus a tardu sa Toscana, sa Romagna, Parma e Modena e, pro more de sas fatìas de Garibaldi, su Regnu de sas Duas Sitzilias e sos terrinos de Marche e Umbria. Su parlamentu de su Rennu sabaudu, chind una leze de su 17 de marzu de su 1861, aiat mutìu s'istadu "Regnu de Italia".

Naschimentu de sa Chistione Sarda modìfica

Chin sa fusione perfetta e s'aunimentu politicu italianu, naschiat sa "chistione sarda" (questione sarda, in italianu)[5], est a nàrrer su pensamentu de cussos sardos chi creìant a s'autogubernu pro sòrver sos problemas de sa Sardigna[6], e cussu de una ala de zente ischìda chi, a sa fusione, a s'isula non fit reconnotu prus su titulu de natzione[7].

Referèntzias modìfica

  1. Storia Civile, Giovanni Siotto Pintor
  2. Francesco Cesare Casula, Breve Storia di Sardegna, p. 244
  3. Guida d'Italia, Sardegna, p.74
  4. La Sardegna e la fusione del suo regime col sardo continentale, Cagliari, 1848
  5. Glossario di autonomia Sardo-Italiana, Francesco Cesare Casùla, Presentazione del 2007 di Francesco Cossiga
  6. Francesco Cesare Casula, Breve Storia di Sardegna, p. 245
  7. Il Sardismo Ieri e Oggi, Italo Ortu. Prefazione di Francesco Casula

Bibliografia modìfica

  • (IT) Pietro Martini, Sull'unione civile della Sardegna colla Liguria, col Piemonte e colla Savoia : discorso popolare, Casteddu, Tipografia di A. Timon, 1847.
  • (IT) Federico Fenu, La Sardegna e la fusione col sardo continentale, Torinu, Giuseppe Cassone, 1848.
  • (IT) Carlo Baudi di Vesme, Considerazioni politiche ed economiche sulla Sardegna, Torinu, Stamperia reale, 1848.
  • (IT) Giovanni Siotto Pintòr, Storia civile dei popoli sardi dal 1798 al 1848, Torinu, F. Casanova successore L. Beuf, 1877.
  • (IT) Giancarlo Sorgia, La Sardegna nel 1848: la polemica sulla fusione, Casteddu, Editrice sarda Fossataro, 1968.
  • (IT) Girolamo Girolamo Sotgiu, Storia della Sardegna sabauda, Roma-Bari, Editore Laterza, 1984.
  • (IT) Francesco Cesare Casula, La storia di Sardegna, Tàtari, Delfino, 1994, ISBN 88-7138-063-0.
  • (IT) Luciano Marroccu, La perdita del Regno, Tàtari, Editori Riuniti, 1995, ISBN 88-359-3917-8.
  • (IT) Attilio Mastino, Manlio Brigaglia e Gian Giacomo Ortu, Storia della Sardegna. 2.Dal Settecento a oggi, Roma, Laterza, 2006, ISBN 88-420-7838-7.
  • (IT) Gianfranco Contu e Francesco Casula, Storia dell'autonomia in Sardegna : dall'ottocento allo Statuto Sardo, Casteddu, Ufficio Studi G.M. Angioy della CSS, 2008.
  • Frantziscu Tzèsare Casula, Sìntesi de Istòria Sardu-Italiana, Tàtari, Delfino, 2011, ISBN 978-88-7138-606-5.
  • (ITSC) Circolo culturale sardo Logudoro, Regione autonoma della Sardegna, Federazione Associazioni sarde in Italia, Dalla cacciata dei piemontesi (1794) alla "perfetta fusione" (1847) e all'autonomia regionale (1948) : Convegno in occasione della celebrazione de Sa die de sa Sardigna, Circolo culturale sardo Logudoro, 2012.
  • (IT) Omar Onnis, La Sardegna e i sardi nel tempo, Casteddu, Arkadia, 2015.
  • (IT) Francesco Casula, Carlo Felice e i tiranni sabaudi, 1ª ed., Grafica del Parteolla, 2016, ISBN 978-88-6791-124-0, OCLC 980297209.