Lenardu de Alagon

nòbile sardu


Artìculu in LSC

Lenardu de Alagòn (in catalanu Lleonard II d'Alagó i Arbaree) (Aristanis, 1436 – Xàtiva, 1494) est istadu s'ùrtimu marchesu de Aristanis.

Lenardu de Alagòn
Retratu
Nùmene intreuLenardu de Alagòn i Luna
Nàschida1436
Aristanis
Morte1494
Xàtiva
Natzionalidadesarda; aragonesu
GenitoresMama: Beneita Cubeddu de Arbarea
Babbu: Artaldo de Alagòn i Luna
CòjubeMaria Linan de Morillo
TìtuluMarchesu de Aristanis
Conte de Costera, Sennore de Pina de Ebtro e Sàstago

Istemma
ReligioneCatolitzèsimu
Contributos de importuÙrtimu marchesu de Aristanis, aiat ghiadu sa gherra contra de sos aragonesos pro torrare sa Sardigna indipendente

Biografia modìfica

Lenardu de Alagòn fiat su primu de oto fìgios, nàschidos de Beneita Cubeddu de Arbaree sorre de su marchesu de Aristanis Sarbadore Cubeddu (chi fiat de s'iscratza de su giuighe Ugone II de Arbaree) e de su nòbile Artaldo Alagòn i Luna, sennore de Pina de Ebro, Sástago e àteras biddas.

Artaldo, chi fiat de iscratza de is primos ricos hombres aragonesos, si fiat rebelladu a sa Corona: in su 1410, a cumandu de 4 naves impare a Cassiano Doria, aiat cunchistadu Lungoni, chi fiat difèndida de is aragonesos.

Lenardu de Alagòn aiat cojiadu Maria Linan de Morillo, chi ddi aiat dadu bator fìgios mascros e duas fèminas. Fiat nominadu marchesu de Aristanis in su 1469, a sa morte de su tziu Sarbadore.[1]

Marchesu de Aristanis e conte de sa Costera modìfica

 
S'istema de su Marchesadu de Aristanis

Sa nominadura a marchesu, sende chi giai su babbu aiat tentu cumportamentu rebellu, non fiat castiada de ogru bonu, e aiat agatadu luegus s'opositzione militare de su visurrè de Sardigna Nicolau Carròs (o Carroz in castellanu) de Arbaree, sennore de Mandas e de Terranoa Pausània. Issu punnaiat a su possessu de su territòriu de su marchesadu, afirmende chi su testamentu de su tziu non podiat tènnere bàlida peruna, sende chi su re aiat detzìdidu in tempus pretzedente ca a sa morte de Cubeddu, su marchesadu e sa contea de Costera diant èssere acorpados a sa Corona de Aragona.

Su primu iscontròriu aiat tentu acuntèssida su 14 de abrile 1470, in intòrrios de Uras, in ue Alagon aiat prevalèssidu, antimes de Carròs chi si fiat dèpidu retirare a Casteddu.[2]

In su 1474, cun su tratadu de paghe de Urgell, su re Giuanne II de Aragona (naradu Su Mannu), aiat reconnotu a Lenardu de Alagòn su deretu de sutzessione, ma sa conduta intzulladora de Carròs aiat torradu a pesare sa gherra. Su visurrè custa borta no si fiat atrìvidu a acarare Alagòn in logu abertu cun cumbatimentos, ma fiat andadu a Bartzellona e aiat cumbìntu su soberanu a sighire contra de su marchesu, cun s'imputu de lesiada magestade, fellonia, cussighente cufiscadura de is fèudos e cundenna a morte.

Cun decretu de su 1477 su re aiat istèrridu duncas sa cundenna a sa famìllia Alagòn intrea.[3]

Sa gherra si fiat ispaniada fintzas a is zonas setentrionales, de in ue a Alagòn is genovesos e su duca de Milano aiant promìtidu agiudos, chi però non fiant mai arribados, contrassemper a Carròs chi aiat otentu tropas armadas bene de Sitzìlia e Nàpoli.[4]

Sa batalla de Macumere modìfica

Su 19 de maju 1478 s'esèrtzitu aristanesu fiat derrotadu definitivamente in sa batalla de Macumere. In antis de sa derrota, Lenardu aiat abbandonadu su campu e, cun frades, fìgios e su visconte de Seddori si nche fiat fuidu a Bosa dae in ue si fiat imbarcadu cun iscopu de lòmpere a Còrsica (chi fiat a su tempus poderiu de Genova).

A causa de una traitoria sa nave aiat però invèrtidu banda a manu de Sitzìlia, in ue fiant intregados a s'ammirallu Villamarin chi, antimes de ddos dare a su visurrè de Sitzìlia ddos aiat giùghidos a Bartzellona.[5]

 
Foto de su casteddu de Xàtiva

Presonia e morte de su marchesu modìfica

In tempus afatante fiant postos in presone in su casteddu de Xàtiva, in ue Lenardu e Giuanne de Sena, visconte de Seddori, diant mòrrere in su 1494. Segundu s'iscritore Pietro Carboni, sa morte issoro fiat causada de s'amargura e de s'addolimentu morale mannu pro is acontèssidas bìvidas: fiant interrados in su campu santu suterràneu de sa fortilesa de Xàtiva.[6]

Is parentes de su marchesu fiant imbetzes liberados pro òrdine de su re, ma non podiant torrare a Sardigna. Dae su 1481 su marchesadu fiat passadu a sa Corona e fiat guvernadu de unu funtzionàriu règiu.

Unu de is fìgios de Lenardu, Sarbadore, fiat resissidu nointames a torrare a s'ìsula e pro mèdiu de sa coja cun Isabella Bejora Sivilleri, a balangiare rangu de conte de Biddesorris: s'arèntzia de pesada sua at a tènnere tìtulu de marchesos. Sa domo-fortilesa de is Alagon, sighit a èssere in die de oe su monumentu de interèssiu prus mannu in Biddesorris.[7] De su frade de Lenardu, Frantziscu, ant a sighire medas inzènneros.

Cusseguèntzias de sa derrota modìfica

Sa sutzessione sua rapresentaiat unu elementu de continuidade cun su giuigadu de Arbaree, cosa chi no agradaiat a sa corona de Aragona. Segundu su cronista cadalanu Geronimo Zurita difatis, su re aragonesu no aprovaiat ca a sa morte de su marchesu Sarbadore Cubeddu, chentza de erederis, ddi sutzediat su nebode, cunsideradu duncas responsàbile de is gherras chi fiant cussighidas.

Sa derrota de su marchesu Lenardu est cunsiderada che fallimentu definitivu e ùrtimu tentativu de torrare a pesare in Sardigna una entidade istatale indipendente.

Su tìtulu de marchesu de Aristanis fiat assumidu dae is res de Aragona e in fatu a issos dae is de Ispagna (chi sighint a ddu mantènnere).[8]

Notas modìfica

  1. AA. VV., p. 102
  2. Carta Raspi, p. 220
  3. Cioppi, p. 68
  4. Cioppi, p. 69
  5. Carboni, La battaglia..., p. 39
  6. Carboni, Leonardo.., p. 80
  7. Serra, p. 35
  8. Scarpa Senes, p. 91

Bibliografia modìfica

  • AA. VV., Giudicato d'Arborea e Marchesato di Oristano: proiezioni mediterranee e aspetti di storia locale, Aristanis 2000.
  • Proto Arca Sardo, De bello et interitu Marchionis Oristanei, a.c. di M.T. Laneri, Casteddu 2003.
  • Giovanni Boassa, Due battaglie che cambiarono il destino della Sardegna, Mògoru 2012.
  • Pietro Carboni, La battaglia di Macomer, romanzu istòricu, Tàtari 2013.
  • Id., Leonardo Alagon, 2 vol., romanzu istòricu, Tàtari 2013.
  • Raimondo Carta Raspi, Storia della Sardegna, Milanu 1974, pp. 1004.
  • Go Casalis, Vittorio Angius, Dizionario Geografico Storico, Statistico, Commerciale Degli Stati Di S.M. il Re Di Sardegna, Kessinger Publishing, ISBN 978-11-682-6643-9, 2010, pp. 584.
  • Alessandra Cioppi, Battaglie e protagonisti della Sardegna medioevale, Casteddu 2008.
  • Franco Cuccu, La città dei Giudici, vol. I, Aristanis 1996.
  • Francesco Floris, Storia della Sardegna, 2002, p. 720, ISBN 978-88-828-9263-0.
  • Carlos Sarthou Carreres, El castillo de Jàtiva y sus històricos prisioneros, Valencia 1951.
  • Arnaldo Satta-Branca, La Sardegna attraverso i secoli, Casteddu 1966.
  • Mirella Scarpa Senes, La guerra e la disfatta del Marchese di Oristano dal manoscritto di G. Proto Arca, Casteddu 1997.
  • Giovanni Serra, Villasor, <Parte Ippis>, Patiolla 1995.

Artìculos ligados modìfica