Sa die de sa Sardigna/LSC
Artìculu in LSC
Sa die de sa Sardigna l'at istituida sa RAS (Regione Autònoma de Sardigna) su 14 de cabudanni de su 1993 comente festa de su pòpulu sardu.
Sa festa serbit a ammentare sa rebellia de su 28 de abrile de su 1794. In cussa die su visurè Balbiano, impare a is àteros amministradores continentales, si nche fiat dèpidu fuire dae Casteddu e sa Sardigna, ca su guvernu sabàudu aiat refudadu de reconnòschere is deretos chi is sardos possediant dae sèculos. Is sardos boliant puru unu Cussìgiu de Istadu issoro, sa sede de su visurè e unu ministeru pro is afares de sa Sardigna in Torinu. Is piemontesos no aiant atzetadu nudda de totu custu e pro cussu b'aiat àpidu sa rebellia populare chi fiat acabada cun sa bogada de su visurè.
Istòria
modìficaCun sa crèschida de su discuntentu in is cunfrontos de s'amministratzione piemontesa, in is ùrtimas dècadas de su setighentos si nde aiat pesadu unu movimentu de rebellia, chi traessaiat totu s'ìsula, sìmile ais eventos rivolutzionàrios frantzesos e a is avolotos nàschidos in diferentes partes de Europa (Irlanda, Polònia, Bèlgiu, Ungheria, Tirolo). In su 1793 una flota frantzesa aiat intentadu de si nde apoderare de s'ìsula isbarchende in duos logos: in territòriu de Casteddu e a canta de s'artzipèlagu de Sa Madalena, ghiada dae su giòvanu ufitziale Napoleone Bonaparte, chi istaiat in Frantza continentale a pustis de sa rebellia in Còrsica (Custituzione di a Corsica) agiudada dae is inglesos. Is Sardos aiant però paradu fronte e fatu faddire custu pianu. Aiat incumintzadu duncas a crèschere in s'opinione pùblica unu sentimentu de fele in is cunfrontos de sa Corona sabàuda.
Is Sardos aiant pedidu, pro mèdiu de Is Istamentos e cun 5 rechestas iscritas a su Re, chi esseret riservada a issos una parte manna de is impreos tziviles e militares e chi ddis esseret assignada un'autonomia prus manna respetu a is detzisiones de sa classe dirigente locale. A su refudu netu de su guvernu piemontesu a acollire cale chi esseret rechesta, sa burghesia tzitadina aiat organizadu, cun s'agiudu de sa populatzione, sa rebellia.
S'episòdiu finale chi aiat giutu a sa cuntestatzione fiat istadu s'arrestu ordinadu dae su visurè de duos capos de su "Partidu Patriòticu", is abogados casteddajos Bissente Crabas e Efis Pintor. Su 28 abrile de su 1794 (data nòdida comente sa dì de s'aciapa) sa populatzione arrabiada nche aiat istesiadu dae sa tzitade a totu is 514 funtzionàrios continentales, a su visurè Balbiano puru, e in su mese de maju imbeniente los aiant fatos imbarcare ammarolla cara a continente. Animadas dae is eventos de Casteddu, is populatziones de S'Alighera e Tàtari aiant fatu ateretantu. Is rebellias antifeudales las aiat posca ghiadas pro àteros duos annos Giuanne Maria Angioy, magistradu artu de su Regnu de Sardigna, fintzas a cando los aiant firmados is fortzas lealistas, essidas prus mannas a pustis de su tratadu de paghe sutascritu dae Napoleone e Vittorio Amedeo III. S'esperimentu rivolutzionàriu sardu lompiat gasi a sa fine e s'ìsula abarraiat suta a sa giurisditzione sabàuda. A cussu fiat sighidu unu perìodu de restauratzione aristocràtica e monàrchica, acabadu cun sa Fusione perfeta de su 1847, chi no aiat resèssidu a nde istudare unos àteros incumentzos ispontàneos de rebellia acontèssidos tra su 1802 e su 1821 e ammentados comente sa "rebellia de Palabanda" de Casteddu de su 1812 e s'Avolotu aligheresu de su 1821.
Bibliografia
modìfica- (IT) Girolamo Sotgiu, Storia della Sardegna sabauda, Roma-Bari, Laterza, 1984
- (IT) Leopoldo Ortu, Storia della Sardegna. Dal Medioevo all’Età contemporanea, Cagliari, CUEC, 2011
- (IT) Adriana Valenti Sabouret, Rivoluzionari sardi in Francia. Personaggi e documenti, Arcadia 2024