Articulu in logudoresu

Alessandria (in limba sarda:Lisàndria) est una comuna italiana de su Piemonte, cabitale de sa provìntzia numenale e ada 95.350 abitadores.

Est sa de tres comunas de sa rezione pro pobuladura e sa prima pro superfìtzie. Sa bidda abarrat pretzisamente in su tzentru de su triàngulu Turinu-Milanu-Zènova, custituende duncas unu nudu de intertràmunu importante a beru pro sas tres tzitades e sas reziones chi nde formant parte.

S’agatat in su paris disariale formadu dae sos rios Tànaru e Bòrmida, a probe de su puntu de cropadura issoro. Gràssias a sa posissione sua in su tzentru de su triàngulu Turinu-Milanu-Zènova susunaradu, sa bidda custituit unu nudu autocaminale e ferruviàriu importante cun transitadorzu de ischerriamentu de conca, situadu in sa zona suddu-uestu de s’istassione de biazadores. Est servida dae sos autocaminos A21 e A26. Est una bidda caraterizada dae zirones ampros e longos cun curridorzos mùrtipros e dae pratzas mannas e aerosas.

Lisàndria est caraterizada dae unu crima tipigamente padanu, cun ierros fritos e neulosos e istios caentes e afogosos. Sas proinas non sunt meda bundantziosas (unos 600 mm.) e nche falant su prus a s’atonzu e a su beranu.

Lisàndria tenet unu crima prus continentale a petus de s’abarru de su Peemonte. Sos ierros, pro neghe de su nùmeru prus mannu de dies neulosas, tirant a esser prus rìzidos (mèdia de +0,4 grados in ghennarzu), cando chi sos istios sunt afogosos, peroe meda prus solianos e sicos: su mese prus caente, triulas, tenet una temperadura mèdia de +24 grados e est finas su prus sicannosu, cun 32 mm. de proina cuntzentrados fitianu in una o duas temporadas (in su cùcuru de s’istiu, sas perturbaduras atràntigas tirant a currer meda prus a su nordu).

Su tzentru de sa tzitade est caraterizadu dae sa bastidade de pratza de sa Libertade, antigamente Platea Maior. Sa pratza de armas cherta dae Napolione fiat istada lograda a mèdiu de sa demolidura, acontèssida in su 1803, de sa catedrale antiga de su de XIII sègulos, realizada dae Ruffino Bottino s’architetu. A su cumintzu de sos annos 2.000, sunt istados batidos a lughe sos abarros de sos fundòrios pro istùdios de profundizadura, a pustis cuguzados. In sa mesania de issa s’agatat s’istàtua de Urbano Rattazzi, realizada dae Ferruccio Pozzato, chi sustituit sa fundidura prus antiga de Giulio Monteverde, demolida pro nde lograre metallu in su 1943, in tempus de sa segunda gherra mundiale.

In su santandria de 1994, su disàriu causadu dae sa biradura de ambos rios de sa bidda aiat fatu deghinas de bìtimas e dannu mannu in Lisàndria e a fùrriu, e medas pessones fiant abarradas sena domo.

Intre sas pessonalidades relassionadas cun Lisàndria, podimus amentare Umberto Eco, sas sorres Cristina e Benedetta Parodi.