Apartheid

Articulu in logudoresu

Apartheid (pronuntziadu ɐˈpartɦɛit in afrikaans) cheret narrer separatzione in sa limba Afrikaans e fit unu sistema legale de segregatzione ratziale mantentu in pè dae su guvernu de su National Party in Sudàfrica, dae su 1948 a su 1994.

Cartellu de segregatzione ratziale durante s'Apartheid

Localizatzione de sos Bantustans

Su primu atzinnu chi s'at de sa paràula est in unu discursu de Jan Smuts de su 1917, su tando primu ministru. Su tèrmine est istadu adotadu dae medas àteras limbas, creschende·nde su significadu pro isplicare situatziones de discriminatzione ratziale, e reclamadu cun pius o pius pagu sutzessu dae pòpulos o grupos oprìmidos vàrios. Sa segregatzione ratziale in Sudàfrica fiat comintzada durante su colonialismu, ma s'ufitzializatzione de s'apartheid fit comintzada pois de sas eletziones zenerales de su 1948. Sa lezislatzione noa classificaiat sos abitantes in grupos ratziales (biancos, nieddos, coloured e indianos) e sas zonas residentziales fint inserradas pro mèdiu de tramudaduras fortzadas. Sos abitantes nieddos fint ispozados dae sa tzitadinàntzia e tramudados a unos 10 territòrios autònomos tribales o bantustans de su paisu, bator de sos cales diant divènnere istados indipendentes. Su guvernu aiat segregadu s'educatzione, sa sanidade e àteros servìtzios pùblicos, e aiat reservadu pro sos biancos cussos de calidade mezus e pro sos nieddos cussos peus.

S'apartheid aiat contadu subra una resistèntzia interna de cunsideru. Su guvernu aiat rispostu a sas protestas e abolotos faghende illegale s'opositzione, promovende una reprimida forte e impresonende a sos cabos pius significativos de anti-apartheid, comente Nelson Mandela. Sas riformas promòvidas in sos annos '80 non fint resèssidas a suffogare s'opositzione, e in su 1990 su presidente Frederik Willem de Klerk aiat comintzadu sas negotziatziones pro pònnere fine a su sistema. In su 1994 fint tzelebradas eletziones multiratziales a sufràzu universale chi aiat bintu su Cungressu Natzionale Africanu de Nelson Mandela.