Itàlia: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
Est un nomene |
No edit summary |
||
Lìnia 111:
Sa '''Repubrica Italiana''', nada puru ''Italia'' est un'istadu de s'[[Europa]] meridionale.
S’Itàlia, tzerriada ufitzialmente sa repùblica italiana (in [[limba italiana|Italianu]]: Repubblica Italiana), est una repùblica parlamentare de su sud de s’Europa. Alindat cun sa [[Frantza]] ,s'[[Isvìtzera]], s’[[Àustria]] e s'[[Islovènia]] addae de sas Alpes a su nord. Atinat fintzas a totu sa penìsola italiana a su sud, in prus de sas ìsulas de [[Sardigna]] e de [[Sitzìlia]] , sas prus mannas de su
Sa cussorza italiana carrargiat unos 301,338 km2 in sos chi bivènt unos 60 milliones de abitantes . Est su de chimbe paisu prus populadu de s’Europa e su de bintitrès de su mundu. Sos oros de su mare sighint pro 8.000 km a sa grussera.
[[Roma]] est sa capitale e sigomente fiat sa capitale de s’[[imperu romanu]],
A pustis chi s’imperu est rutu, meda popolatziones istràngias s’aposentaiant a intro sas làcanas italianas, mescamente [[germanicos]], ma áteros puru.
In sos sèculos imbenientes sa penìsola fiat partzidu in paritzos tzidade-istados e istados regionales, chi fiant a s’ispissu controlladu pro istràngios governos. A pustis de carchi sèculos s’Itàlia torrat a èssere su bratzolu de sa cultura otzidentale a caddu de su [[risorgimentu]] in su sèculo XV. In fines s’Itàlia arreneschet in su 1861 s’unidade a segudare, gratzias a su [[rennu de Sardigna]], chi aunit su rennu a suta de sa corona de [[Savoia]], e gratzias a sa voluntade de su pòpulu italianu a sa unidade e a nde isterisare sa dominatzione istràngias.
In su de XX
In sa segunda mitade de su
S’Itàlia giogat unu ruolu meda importante pertocat s’aspetu militare, culturale e diplomaticu in su cuntestu internatzionale.
== Geografia ==
A nord alindat cun sa [[Frantza]], s'[[Isvìtzera]], s'[[Austria]], sa [[Islovènia]]. Est inghiriada dae su Mare Mediterraneu: s'Adriaticu, su Ioniu, su Tirrenu. A s'Italia apartennent duas isulas mannas, [[Sitzilia]] e [[Sardigna]], e àteras minores. A nord de s'Italia b'est sa cadena de sas Alpes, e in longaria, in sa peninsula, sos Apenninos. Su frùmene prus mannu de s'Italia est su Po, chi naschet dae su Monviso, e atraessat sa Pianura Padana, e si nche ghetat a mare in s'Adriaticu, a cutzu de [[Venezia]].
Sas Alpes ant un'isterrida de 1200 km. Calchi monte: su [[Monte Biancu]] (4800m.), su Cervinu (4400m.), su Monte Rosa (4600m.), Su Bernina (4050m.), su Monviso (3800m.), Adamello, Ortles, Cevedale e ateros. Sos ghiacciaios de sas Alpes alimentant frùmenes mannos (in Italia): su Po, su Ticinu,
In Italia peninsulare bi sunt sos Apenninos, chi tenent una longaria de 1200 km., dae su passu de Cadibona a su
Sos Apenninos tzentrales, cun sos Apenninos Marchigianos e Abrutzesos, cun su Gran Sasso d'
Sos Apenninos Meridionales, cun sos Apenninos de sa Campania e de sa Calabria e sos Montes La Sila e s'Aspromonte (1955m). Unu riu importante: su
Dèvemus annànghere s'Apenninu Sitzilianu, cun sos Montes Nebrodi e Le Madonie e su riu Simeto. In Sardigna sa cadena de su Gennargentu, cun sa Punta La Marmora (1834m).
In Italia bi sunt lagos: a nord
A su tzentru: Lagu de Bolsena, e Lagu Trasimeno. In Sardigna bi est su lagu artificiale prus mannu d'Europa, su lagu Omodeo, formadu dae su Tirso.
|