Mercùriu (praneta): diferèntzias tra is versiones

Content deleted Content added
No edit summary
Sarvende 3 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9
Lìnia 3:
'''Mercùriu''' (simbulu: [[File:Mercury symbol (fixed width).svg|16px|☿]]) est su [[praneta]] prus piticu e prus acanta a su [[Sole|Soli]] de su [[Sistema Solari]]. Est unu [[praneta terrestri]] con un periodu orbitali de 88 dies terrestras. Tenit s'[[ecentricidadi]] de s'orbita prus manna intra is pranetas de su Sistema Solari: s'afèliu de s'òrbita sua est a 0.466 [[Unidadi astronòmica|UA]] e su perièliu a 0.307 [[Unidadi astronòmica|UA]]. Sa rodatzioni de cosa sua est parallela a sa rivolutzioni a ingiru de su Soli, e est in resonàntzia cun issa 3:2, est a nai chi Mercùriu fait tres girus apetus is isteddus fissus donnia tres òrbitas a ingìriu a su Soli.
 
Tenit unu volumi de 0.056 de su volumi terrestri e una massa chi est su su 5,5% de sa de sa [[Terra]]. Tenit unu campu magnèticu. Atmosfera praticamenti non ndi tenit. Est su praneta a innui sa [[temperadura]] de sa superfitzi càmbiat de prus, passendi dae is -173°C de su noti a is 427°C de sa die.<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20110728044444/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|tìtulu=Space Topics: Compare the Planets
The Terrestrial Planets:
Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-08-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110821222253/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|urlmortu=eja}}</ref>
 
Cummenti Vènere est prus acanta a su Soli de sa [[Terra]], duncas podit essi bidu sceti a s'obrèsciu o a su scurigadroxu. Est su praneta terrestri prus pagu studiau poita is manovras orbitalis po ndi mandai una sonda funt dificilis meda.
Lìnia 20:
=== Superfitzi e Geografia ===
[[File:Mercury global map 2013-05-14 bright.png|thumb|330x330px|Mapa de Mercùriu fata is fotos de sa sonda MESSENGER]]
Sa superfitzi de Mercùriu est prena de crateris, e sa cosa fait pensai chi siat bècia meda, agiumai catru miliardus de [[Annu|annus]], e chi Mercùriu no tengat atividadi geologica. Est simili meda a sa de sa [[Luna]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.planetary.org/explore/topics/mercury/|tìtulu=Mercury|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-07-28|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110728043839/http://www.planetary.org/explore/topics/mercury/|tìtuluurlmortu=Mercuryeja}}</ref> Tenit pagus [[Vulcanu|vulcanus]] dormius, mascimamenti a ingìriu o a intru de is crateris. Su createri '''Caloris Planitia''' est su prus mannu de su Sistema Solari.
 
Me in su Polu Nord ddoi funt crateris aundi no arribat mai sa luxi de su Soli. Ingudei is [[Scièntzia|scientziaus]] de sa [[NASA]] ant agatau ghiàciu de [[Aba|àcua]], chi si pensat siat stètiu portau a pitzu de su praneta dae [[Coudu|coudus]] o si siat formau dae is gas chi bessint dae s'internu.
Lìnia 30:
S'òrbita de Mercùriu tenit ecentricidadi manna, e po mori de custu is fortzas de marea de su Soli funt mannas meda<ref>{{Tzita web|url=https://sciencetrends.com/the-tides-of-mercury/|tìtulu=The Tides Of Mercury}}</ref>. Custu fatu podit spiegai s'esistèntzia de ferru lìcuidu e duncas de unu campu magnèticu in su praneta.
 
Sa resonàntzia de sa rodatzioni sua est sa càusa de fenòmenus particolaris: ddoi funt partis de su praneta chi funt allughiadas dae su Soli sceti candu su praneta est prus acanta a s'isteddu, atras sceti candu est prus atesu. Su fatu chi Mercùriu girit una borta e mesu in unu annu no bolit nai chi sa tempus intra duus obrescidas de su Soli siat de ddus de tres partis de s'annu: custu iat essi beru po is stellas fissas, ma Mercùriu in su mentris andat a ingìriu de su Soli: custus duus movimentus, impari, donant una die solari de duus annus mercurianus<ref>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20110728044444/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|tìtulu=Space Topics: Compare the Planets
The Terrestrial Planets:
Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-08-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110821222253/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|urlmortu=eja}}</ref> (in su schema a dereta, su 1 est su mesudì de su castiadori ipotèticu. Su praneta at fatu unu giru cumpletu a sa positzioni 5, ca sa frècia puntat in sa matessi diretzioni, ma apetus a su Soli su mesudì at a torrare sceti cun sa positzioni 1, a pustis de duus girus).
[[File:Apsidendrehung.png|thumb|330x330px|Schema esagerau de sa precessioni de su perièliu de s'òrbita de Mercùriu]]
Su perièliu de Mercùriu tenit una precessioni, est a nai chi cambiat positzioni, mancai in tempus longus. Custu fatu est stètiu spiegau dae sa [[Teoria de sa Relatividade Generale|Teoria de sa Relatividadi Generali]] de [[Albert Einstein|Einstein]], e est causau dae sa curvadura de su spatziu-tempu causada dae sa gravidadi de su Soli<ref>{{Tzita web|url=http://www.math.toronto.edu/~colliand/426_03/Papers03/C_Pollock.pdf|tìtulu=Mercury’s Perihelion}}</ref>.