Mercùriu (praneta): diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
Sarvende 3 fonte(es) e etichetende·nde 0 comente morta(as).) #IABot (v2.0.9 |
||
Lìnia 3:
'''Mercùriu''' (simbulu: [[File:Mercury symbol (fixed width).svg|16px|☿]]) est su [[praneta]] prus piticu e prus acanta a su [[Sole|Soli]] de su [[Sistema Solari]]. Est unu [[praneta terrestri]] con un periodu orbitali de 88 dies terrestras. Tenit s'[[ecentricidadi]] de s'orbita prus manna intra is pranetas de su Sistema Solari: s'afèliu de s'òrbita sua est a 0.466 [[Unidadi astronòmica|UA]] e su perièliu a 0.307 [[Unidadi astronòmica|UA]]. Sa rodatzioni de cosa sua est parallela a sa rivolutzioni a ingiru de su Soli, e est in resonàntzia cun issa 3:2, est a nai chi Mercùriu fait tres girus apetus is isteddus fissus donnia tres òrbitas a ingìriu a su Soli.
Tenit unu volumi de 0.056 de su volumi terrestri e una massa chi est su su 5,5% de sa de sa [[Terra]]. Tenit unu campu magnèticu. Atmosfera praticamenti non ndi tenit. Est su praneta a innui sa [[temperadura]] de sa superfitzi càmbiat de prus, passendi dae is -173°C de su noti a is 427°C de sa die.<ref>{{Tzita web|url=
The Terrestrial Planets:
Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-08-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110821222253/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|urlmortu=eja}}</ref>
Cummenti Vènere est prus acanta a su Soli de sa [[Terra]], duncas podit essi bidu sceti a s'obrèsciu o a su scurigadroxu. Est su praneta terrestri prus pagu studiau poita is manovras orbitalis po ndi mandai una sonda funt dificilis meda.
Lìnia 20:
=== Superfitzi e Geografia ===
[[File:Mercury global map 2013-05-14 bright.png|thumb|330x330px|Mapa de Mercùriu fata is fotos de sa sonda MESSENGER]]
Sa superfitzi de Mercùriu est prena de crateris, e sa cosa fait pensai chi siat bècia meda, agiumai catru miliardus de [[Annu|annus]], e chi Mercùriu no tengat atividadi geologica. Est simili meda a sa de sa [[Luna]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.planetary.org/explore/topics/mercury/|tìtulu=Mercury|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-07-28|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110728043839/http://www.planetary.org/explore/topics/mercury/|
Me in su Polu Nord ddoi funt crateris aundi no arribat mai sa luxi de su Soli. Ingudei is [[Scièntzia|scientziaus]] de sa [[NASA]] ant agatau ghiàciu de [[Aba|àcua]], chi si pensat siat stètiu portau a pitzu de su praneta dae [[Coudu|coudus]] o si siat formau dae is gas chi bessint dae s'internu.
Lìnia 30:
S'òrbita de Mercùriu tenit ecentricidadi manna, e po mori de custu is fortzas de marea de su Soli funt mannas meda<ref>{{Tzita web|url=https://sciencetrends.com/the-tides-of-mercury/|tìtulu=The Tides Of Mercury}}</ref>. Custu fatu podit spiegai s'esistèntzia de ferru lìcuidu e duncas de unu campu magnèticu in su praneta.
Sa resonàntzia de sa rodatzioni sua est sa càusa de fenòmenus particolaris: ddoi funt partis de su praneta chi funt allughiadas dae su Soli sceti candu su praneta est prus acanta a s'isteddu, atras sceti candu est prus atesu. Su fatu chi Mercùriu girit una borta e mesu in unu annu no bolit nai chi sa tempus intra duus obrescidas de su Soli siat de ddus de tres partis de s'annu: custu iat essi beru po is stellas fissas, ma Mercùriu in su mentris andat a ingìriu de su Soli: custus duus movimentus, impari, donant una die solari de duus annus mercurianus<ref>{{Tzita web|url=
The Terrestrial Planets:
Mercury, Venus, Earth, The Moon, and Mars|atzessu=2019-09-01|dataarchìviu=2011-08-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110821222253/http://www.planetary.org/explore/topics/compare_the_planets/terrestrial.html|urlmortu=eja}}</ref> (in su schema a dereta, su 1 est su mesudì de su castiadori ipotèticu. Su praneta at fatu unu giru cumpletu a sa positzioni 5, ca sa frècia puntat in sa matessi diretzioni, ma apetus a su Soli su mesudì at a torrare sceti cun sa positzioni 1, a pustis de duus girus).
[[File:Apsidendrehung.png|thumb|330x330px|Schema esagerau de sa precessioni de su perièliu de s'òrbita de Mercùriu]]
Su perièliu de Mercùriu tenit una precessioni, est a nai chi cambiat positzioni, mancai in tempus longus. Custu fatu est stètiu spiegau dae sa [[Teoria de sa Relatividade Generale|Teoria de sa Relatividadi Generali]] de [[Albert Einstein|Einstein]], e est causau dae sa curvadura de su spatziu-tempu causada dae sa gravidadi de su Soli<ref>{{Tzita web|url=http://www.math.toronto.edu/~colliand/426_03/Papers03/C_Pollock.pdf|tìtulu=Mercury’s Perihelion}}</ref>.
|