Pirri

Pirri est s'ùnica munitzipalidade de Casteddu. S'agatat in sa portzione nord-otzidentale de su territòriu de Casteddu e tenet sa lacana cun sa comuna de Pauli e de Ceraxus.

Contat 30.037 abitantes (a su 31/12/2011), ca sunt unu cuintu de sa populatzione totale de Casteddu. Si fossas unu comunu autònomu diat èssere su de oto in Sardigna pro nùmeru de abitantes.

Stòria

Pirri, de orìgine medievale, faiat parte de su giudicadu de Casteddu.In su 1258 beniat  conchistada de Pisa, pro dappoi intrare a fàer parte pustis de sa conchista de is catalanos, in su Regnu de Sardigna. Fuit cuntzèdida in feu a Gulliermu Sorell in su 1326. Durante is annos imbenientes aiat passadu de manu prus bortas fintzas a su 1437, cando fuit istetia regalada a sa tzitade de Casteddu.Pro su fatu de no podet amministrare su feu de Pirri fuit torrada de propiedade de su fiscu, incumentzende de aici unu longu perìodu de tribuliada autonomia. Aiat subidu difatis numerosas epidèmias de peste, in su 1539, in su 1636 e in su 1652.  fintzas atacada prus furriadas de sos corsari e aiat sufridu in su 1603 un' invasione de cavallette mentras in su 1613 aiat subidu unu terremotu. Durante custos annos sos pirresi fiant dediti a su traballu in sas bighinas salinas de Molentargius. Pirri aiat dèpidu abetare su 1838 in antis de si liberare de sa dipendèntzia feudale.

Est bènnida integrada in sa Comuna de Casteddu comente a fratzione in su 1927.

In is primos annos de su duamìgia aiant pigadu boxe numerosas domandas de autonomia chi culminarono in su 2006 cun s'achirimentu de su status de Munitzipalidade.

Sìmbulos

Su Gonfalone resurtat comente a unu “fogu alluadu subra campu biancu e una figura de axina cun cuator P a significare Pirri – Progressu -Prosperidade – Paxe, cun iscrita in pitzu Pirri”.

Monumentos e logos de interessu

• Crèsia de San Pedru Apostolo

Àreas birdes e de interessu culturale

• Parcu de Terramaini

Situadu in bia Vesalio tenet una superfìtzie totale de 127.000 m², est dotadu de àreas pro giogare, àrea pro canes, atretzaduras sportivas e ristorante cun intru piola-tzilleri.

• Parcu Giardinu Ex Vetreria

Situada in sa bia Itàlia, est unu fràigu a curtas chi a s'incunmentzu beniat impreadu comente a stabilimentu enològicu e distilleria.A pustis de calincunu annu diant a cambiare in d'una bidreria, de cale est ancora possìbile bier is antigos forros de cotura de su bidru in ladires rubios refratàrios. Is muros fiant originària in terra crua e pedra cun un torre chi presentat istilu Liberty e puru una intzisione de su nomine de su primu proprietàriu. De is annos '60 s'istabilimentu est bènnidu abbandonadu e lassadu a su degradu finas sa realizatzione de unu tzentru culturale polivalente. De su 1990 a intru s'agatat su Teatru Sa Vetreria de sa cumpangia teatrale "Ruat Die Teatru"..Sa superfìtzie totale, chi cumprendet su parcu acnta, est de 25.000 m², e sunt presentes giogos pro pipios, diversos atretzos sportivos e una zona pro animales.

Cultura

Costùmenes traditzionales de Pirri

Festas

Una de is festas prus mannas est in onore de Santa Maria Clara, sa devotzione incumentza in su medioevu, cando in s'atuale parcu de Monte Claro, situadu in s'omònimu pranu, est istetia agatada una stàtua de sa Santa ca si creiat miragulosa.Su merí de Pasca su bultu de sa Vìrgine benit portadu in processione de sa Crèsia de Santu Pedru Apostolo fintzas a una capella de su Monte Claro, pro dappoi èsser torradu agoa su martis imbeniente.

Geografia antropica

Bixinados de Pirri

Sa Munitzipalidade de Pirri cumprendet is sighentes sete bixinados de sa tzitade de Casteddu:

Is pòrticos de Arruga de Itàlia, caminu printzipale in su tzentru istòricu de Pirri

• Monteleone - Santa Rosalia

Su bixinadu s'agatat in su tzentru stòricu de Pirri chi s'est andadu a si svilupare acanta de sa Crèsia de San Pietro Apostolo.

• Santu Giusepi - Santa Teresa - Parteolla

Bixinadu acanta a su tzentru stòricu, s'est  svilupadu mescamente pustis sa segunda gherra mundiale.

• Barracca Manna o Su Cùcuru

Naschidu de manera abusiva, sa comuna de Casteddu l'at sanadu dotendi·ddu de arrugas e una retza fognaria e de unu servìtziu de trasportu pùblicu urbanu gestidu de su CTM cun sa lìnia 15. Bi bivent belle de 6000 abitantes de su territòriu pirresu e su nùmene suo derivat de sa presèntzia in su 1400 de barracas pro controlare is sartus, perou sa comuna de Casteddu at fatu unu referendum cun sa gana de stabilire una noa denominatzione de su bixinadu. Sa prus botada est istetia "Su Cùcuru".

• Is Campus

Naschidu comente a bixinadu abusivu, ancora oe no tenet niscunu servìtziu. Sa retza fognaria mancat in su bixinadu de Is Campus.

• Villa Doloretta

S'est svilupadu in is sartus acanta de Villa Pollini, nòdida fintzas comente sa Doloretta, fiat unu nùcleu abitadu de massajos. Oe sa zona est acanta de a is prus mannos ospidalis de Casteddu.

• Monreale

Est istetia una de is ùrtimas zonas de su territòriu de Pirri chi est istetia urbanitzada, est sa seu de un' assòtziu de fùbalu, de palatzos residentziales e de numerosas palatzinas de ufìtzios; su progetu no est mai istetiu acabadu, e tres de is palatzinas prevìdidas resurtant abbandonadas a s'incuria.

• Is Bingias - Terramaini

De pagu urbanitzadu, s'est svilupadu comente a bixinadu residentziale. In mesu a custu bixinadu est istetiu realizadu unu tzentru cumertziale mannu meda cun una piscina olimpiònica e duos parcos; bi nci passat a intru su canale de Mamarranca ue est possìbile fàer canottaggiu.

Infrastruturas e trasportos

Sa munitzipalidade de Pirri est serbida dae sa metrotranvia de Casteddu e de is pulman de s'azienda cagliaritana CTM.

De su 1893 a su 1971 in Pirri passait sa tranvia urbana Casteddu-Pauli-Cuartu Sant'Aleni, prima cun motores a pampore e dappoi achirida in sa retze tranviaria de Casteddu, cun tram eletricus.

Amministratzione

Sa Munitzipalidade de Pirri tenet comente a sede su Palatzu Tzìvicu situadu in Arruga de Riva Villasanta.

Òrganos munitzipales sunt su Presidente, elègidu a suffragio universale a turnu ùnicu, su Cussìgiu de sa Munitzipalidade, chi contat cun 19 membros prus su Presidente, su Cussìgiu de Presidèntzia, òrganu de su pretzedente, e s'Ufìtziu de Presidèntzia, nominadu dae su Presidente de cale retzit is dèlegas amministrativas. Su Presidente e su Cussìgiu de sa Munitzipalidade sunt ligados dae votu de aficu, tzerriende is eletziones antitzipadas candu custu si truncat. Is òrganos munitzipales sunt comente si siat de onnia manera rinnovados cando custu sutzedat pro is òrganos comunales casteddaius. Su Cussìgiu de sa Munitzipalidade est elègidu cun prèmiu de majoria de a su mancu 11 cunsigeris a praxere de sa lista cullegada a su Presidente.

Bibliografia

• Francesco Floris - Sa manna entziclopedia de sa Sardigna - 2007.

Boxes curreladas

• Istatzione de Casteddu-Pirri
• Crèsia de San Pietro Apostolo a Pirri (Casteddu)

Collegamentos esternos

• Centro culturale polivalente La Vetreria, in lavetreria.net. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale s'11 ghennàrgiu 2016)., Centro culturale polivalente La Vetreria, in lavetreria.net. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale s'11 ghennàrgiu 2016)..
• Regolamento Municipalità di Pirri (PDF), in comune.cagliari.it. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale su 17 làmpadas 2009). ( Regolamento Municipalità di Pirri (PDF), in comune.cagliari.it. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale su 17 làmpadas 2009).), Regolamento Municipalità di Pirri (PDF), in comune.cagliari.it. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale su 17 làmpadas 2009)..
• Informazioni e orari sui parchi, in comune.cagliari.it. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale su 24 martzu 2009)., Informazioni e orari sui parchi, in comune.cagliari.it. URL consultadu su 1º freàrgiu 2017 (archiviadu dae s'url originale su 24 martzu 2009)..