Atentados de s'11 de cabudanni

Custu artìculu est iscritu in sa grafia logudoresa. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · LSC · nugoresu

Sos atentados de s’11 de cabudanni fiant istados una filera de bator atacos terroristas coordinados lantzados dae su grupu terrorista isràmigu al-Qaeda contra a sos Istados Aunidos in sas zonas de Noa Iorcu e Washington s’11 de cabudanni de su 2001.

Fila 1: sas Turres Cròbinas brùsiant in Manhattan
Fila 2: sa setzione ruta de su Pentàgonu (manu manca); sa tzacarràda de su Bolu United Airlines 175 subra de sa Turre Sud (manu dereta)
Fila 3: unu pompieri manovrat sos sucursos in Ground Zero (manu manca); agatada de unu motore de su Bolu United Airlines 93 (manu dereta)
Fila 4: su Bolu American Airlines 77 registradu dae una telecàmera de seguridade mentras si tzacarrat subra de su Pentàgonu

Sos atacos modìfica

In cussu martis a manzanu, 19 terroristas de al-Qaeda aiant desviadu bator aparèchios de passizeris, cun s’intentu de los aderetare chirru a fraigos antisapostivigados in atacos suitzidales.

Duos de sos bolarzos narados, currespondedores a su bolu 11 de American Airlines[1] e a su bolu 175 de United Airlines[2], si fiant tzacarrados contra a sas turres nordu e suddu respetivamente de su cumparis de su World Trade Center in Noa Iorcu. Ambas turres si fiant istrampadas in intro de duas oras e sas muridinas ruende, cumbinadas cun fogos zenerados dae sas muridinas in diferentes fragos inghiriadores, nch’aiat zutu a s’istrampada totale o partiale de totu sos àteros fraigos de su cumparis de su World Trade Center, faghende dannu manu finas a àteras deghe istruturas de dimensiones mannas chi s’agataiant in sas imediaturas de su cumparis[3].

Unu tertzu aparèchiu, currespondedore a su bolu 77 de American Airlines, fiat istadu fatu tzacarrare contra a su Pentàgonu (sa sea tzentrale de su Departamentu Ameriganu de sa Defesa), zughende a un’istrampada partiale de s’ala sua otzidentale[3].

Su de bator bolarzos, currespondedore a su bolu 93 de United Airlines[4], fiat aderetadu forsis contra a su Cabitòliu de Washington o sa Domo Arba[5], peroe si fiat tzacarradu contra a unu campu a curtzu de Shankville in Pennsylvania, a pustis chi sos passizeris aiant chircadu de cavacare sos desviadores[3].

Belle 3.000 pessones fiant mortas in sos atentados, incrùdidos totu sos 246 tziviles e sos 19 desviadores a bordu de sos bator aparèchios[3]. Unas 200 persones fiant mortas in antis de sa ruta de sas torres ghetende·si·nde dae sas bentanas pro fuire dae su fogu[6], comente ammustradu dae sa fotografia "The Falling Man".

Imbìstigos e cosseguèntzias modìfica

Sas suspetas nche fiant rutas luego a subra de al-Qaeda, e in su 2004 Osama bin Laden su lìderu de su grupu terrorista, chi a sa prima aiat denegadu s’imboligamentu[7], aiat rebindigadu sos atacos[8]. al-Qaeda e bin Laden aiant tzitadu s’arrimu de sos IAA pro Israele, sa presèntzia de tropas istadunidesas in s’Aràbia Saudita e sas santziones contra a s’Iracu comente motivos iscadenadores de sos atentados[9][10].

Sos Istados Aunidos aiant respòndidu a sos atacos lantzende sa gherra contra a su terrore e intervenende a s’Afganistanu pro bortulare sos talebanos, chi aiant dadu refuzu a al-Qaeda[11]. Medas paìsos aiant afortidu sa lezisradura issoro e aiant ispàndidu sos poderes de aprigadura de sas lezes[12].

A pustis de evitare s’atzapamentu pro annos, bin Laden fiat istadu logalizadu e ochìidu dae fortzas ameriganas in su maju de 2.011[13].

Sa destruidura de sas Turres Cròbinas e de àteras propiedades aiat causadu dannos graes a s’economia de Manhattan de zosso e aiat infruìdu in manera sinnifigativa a pitzos de sos mercados grobales[14].

Fràigu nou e memoriales modìfica

 
Sa Turre One World Trade Center noa

Sa reinnetadura de su logu in ue s’agataiat su World Trade Center fiat istada cumpretada in su maju de 2002[15], e su Pentàgonu fiat istadu acontzadu in intro de un’annu[16].

Numerosos memoriales sunt istados fraigados, incrùdidu su Memoriale e Museu Nassionale de s’11 de Cabudanni in Noa Iorcu[17][18], su Memoriale de su Pentàgonu[19][20], e su Memoriale Nassionale de su Bolu 93 in Pennsylvania[21].

A pustis de un’atardamentu longu, s'One Work Trade Center nou, artu 541 m., in su matessi logu in ue fiant postas sas turres destruìdas, est istadu cumpretadu in su 2013[22][23] e abertu su 3 santandria 2014[24][25].

Riferimentos modìfica

  1. (EN) National Transportation Safety Board, Fligh Path Study - American Airlines Flight 11 (PDF).
  2. (EN) National Transportation Safety Board, Fligh Path Study - United Airlines Flight 175 (PDF).
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 (IT) 11 settembre 2001, l'attentato alle Torri Gemelle che cambiò la Storia, in www.ilmessaggero.it. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  4. CNN.com - Flight 93 Transcript - Apr 12, 2006, in web.archive.org, 13 abrile 2006. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 13 abrile 2006).
  5. (EN) National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, in govinfo.library.unt.edu. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  6. (EN) "Desperation forced a horrific decision, in usatoday30.usatoday.com. URL consultadu su 18 ghennàrgiu 2018.
  7. (EN) Bin Laden says he wasn't behind attacks - CNN, in archive.is, 19 ghennàrgiu 2013. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  8. (EN) Bin Laden claims responsibility for 9/11, in CBC, 29 santugaine 2004.
  9. (IT) Al Qaeda: dichiarazioni, ammissioni e rivendicazioni sull'11/9, in undicisettembre, 10 abrile 2007. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  10. (EN) Guardian Staff, Full text: bin Laden's 'letter to America', in the Guardian, 24 santandria 2002. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  11. (IT) La risposta statunitense agli attentati dell'11 settembre in "Atlante Geopolitico", in www.treccani.it. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  12. (EN) G8 counter-terrorism cooperation since September 11th backgrounder, in web.archive.org, 27 cabudanni 2011. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 27 cabudanni 2011).
  13. (EN) Osama bin Laden is dead, Obama announces, in the Guardian, 2 maju 2011. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  14. (EN) Gail Makinen, The Economic Effects of 9/11: A Retrospective Assessment (PDF), 27 cabudanni 2002.
  15. (EN) Silent Tribute Marks End of Ground Zero Search | Fox News, in web.archive.org, 22 santugaine 2012. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 22 santugaine 2012).
  16. (EN) Phoenix rises: Pentagon honors 'hard-hat patriots' - September 11, 2002, in web.archive.org, 18 nadale 2004. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 18 nadale 2004).
  17. (IT) New York inaugura il memorial 9/11, in Dove Viaggi, 4 nadale 2013. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  18. (IT) 11/9, inaugura il museo di Ground Zero. Obama: "Sia luogo di pace e riconciliazione", in la Repubblica, 15 maju 2014. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  19. (IT) Tregua Obama-McCain per l'11/9 L'America ricorda i suoi morti - esteri - Repubblica.it, in www.repubblica.it. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  20. (EN) DefenseLINK News Photos, in web.archive.org, 30 santandria 2009. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 30 santandria 2009).
  21. (EN) Mailing Address: P. O. Box 911 Shanksville, PA 15560 Phone:893-6322 Contact Us, Flight 93 National Memorial (U.S. National Park Service), in www.nps.gov. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  22. (EN) Andy Newman, Crowning 1 World Trade Center, in City Room, 2 maju 2013. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  23. (EN) History - Timeline || World Trade Center, in www.wtc.com. URL consultadu su 3 abrile 2021.
  24. (EN) World Trade Center Re-opens as Tallest Building in America - One World Trade Center, in web.archive.org, 4 cabudanni 2015. URL consultadu su 3 abrile 2021 (archiviadu dae s'url originale su 4 cabudanni 2015).
  25. (EN) Aaron Smith, One World Trade Center opens today, in CNNMoney, 3 santandria 2014. URL consultadu su 3 abrile 2021.