Vissente Bacallar Sanna

Ufitziale, istòrigu e linguista sardu


Articulu in logudoresu

Vissente Bacallar Sanna (in ispagnolu Vicente Bacallar y Sanna, in cadelanu Vicenç Bacallar i Sanna, in italianu Vincenzo Bacallar Sanna) marchesu de Santu Filippu e visconte de Fuentehermosa, est istadu un'ufitziale, istoricu e linguista sardu, missu pro s'Imperju Ispagnolu, e unu de sos fundadores de sa Real Academia Española[1][2]. Fit naschidu in Casteddu, in sa die de su 6 febrarju de su 1669, e mortu in s'Aia in sa die de su 11 de làmpadas de su 1726.

Vissente Bacallar Sanna

Bida modìfica

Bacallar fit naschidu ind una familia aristocratica sarda de erentzia valentziana, cando su Regnu de Sardigna fit parte de sa corona ispagnola. Sende zovanu, si nch'est andadu in Ispagna, in ube at tentu una formatzione militare e politica. Caralu II de Ispagna lu aìat postu a cumandu de su Capu de Casteddu e Gallura, e guvernadore militare de sa Sardigna. In sa gherra de sutzessione ispagnola, cando s'aristocratzia sarda si fit truncada a duas partes, tra Filippu de Angiò (Borbone) e Caralu VI de Asburgu, Bacallar fit abbarradu fidele a s'erede chi aìat seperadu Caralu II, Filippu de Angiò, chi fit bennidu re cun su nòmine de Filippu V. Pro sa fide sua, su re lu at premiadu dandeli sos titulos de Marchesu de Santu Filippu (Marqués de San Felipe: un'omaju a su santu patronu de su re, prus chi unu titulu feudale) e visconte de Fuentehermosa (Fuente Hermosa de Miranda, terra in su Regnu de Navarra).

Cando Caralu 'e Austria at conchistadu sa Sardigna, Bacallar si nch'est tuccadu in Ispagna, chene renuntziare a su bisu de si torrare a picare s'isula. Isse e su duca de Uzeda pro contu de Filippu V bi an tentadu, ma de badas. In sos negotziados chi an juttu a su trattadu de Utrecht (1714), in ube si naraìat chi sa Sardigna depiat facher parte de s'Austria, Bacallar fachiat parte de sa delegatzione ispagnola. In su 1713 collaborat cun Louis d'Albert, mandadu a Madrid dae su printzipe elettore de Baviera Massimilianu II Manueli, a unu pianu pro conchistare sa Sardigna cun sa punna de ponner sa corona sarda a su printzipe elettore bavaresu (Projet sur la Sardaigne)[3][4]. Su pianu no est andadu a locu, però, ca Luisu XIV at renuntziadu a amparare su printzipe elettore bavaresu in custa proa. A pustis, lu aìan nominadu plenipotentziarju mandandelu a sa Republica de Genova, in ube at amparadu su tentativu ispagnolu de torrare a conchistare sa Sardigna. S'isula si la aìan torrada a picare effettivamente in su 1717 ma, sicomente s'Ispagna aìat perdidu sa gherra contra s'Alliantzia chi ghiaìan Inghilterra, Austria, Frantza e Paisos Bassos, sa Sardigna la aìan dada a sos Savoia.

In su mentres, Vissente fit totu dedicadu a s'attividade 'e s'intellettu: in su 1713 aìat fundadu, cun ateros intellettuales, sa Real Academia Española e aìat traballadu pro iscrìer su primu ditzionariu de s'Academia, publicadu in su 1726. At iscritu su poema Las Tobias (1709), un'ateru intituladu El Palacio de Momo (1714), su trattadu Monarchia Hebrea (1719) e calicuna opera de istoria, comente La Sardaigne Paranymphe de la Paix (1714).

In pitzus de sa gherra de sutzessione ispagnola at iscritu sos Commentarios de la guerra de España y historia de su Rey Phelipe V el Animoso desde el principio de su regnado hasta la paz generale del año 1725 (1726). In custu traballu, chi li at pedidu su re, su marchesu bolìat mustrare sa gherra in sos fattos reales, in fora e in sas intragnas. S'obiettividade sua la mustrat su fattu chi portat respetu a totus sas partes. S'opera no piachìat meda a su rei e sa prima editzione sua, publicada in Genova, nche la aìan bocada dae su mercadu.

In su 1724 fit nominadu ambassadore in sa Republica de sas Sete Provintzias Unidas (sos Paisos Bassos modernos) cun sa punna de cumbincher sa natzione a abarrare neutrale. Si nche fit mortu duos annos a pustis, pro neghe de un'ictus. At lassadu una biblioteca de unos 16.000 volumines.

Libros modìfica

  • Giuseppe Manno, Storia di Sardegna, Alliana e Paravia, Torinu, 1825–1827, vol. III, pp. 497–501.
  • Pasquale Tola, Dizionario biografico degli uomini illustri di Sardegna, Chirio e Mina, Torínu, 1837-38, vol. I, pp. 109-114.
  • Eduardo Toda y Güell, Bibliografía española de Cerdeña, Huérfanos, Madrid, 1890, pp. 204-205, nn. 585-587.
  • Carlos Seco Serrano, El reinado de Felipe V en los Comentarios del marqués de San Felipe (estudio preliminar), Atlas, Madrid, 1957, pp. V–LXXIX.
  • Joaquín Arce, España en Cerdeña: aportación cultural y testimonios de su influjo, Consejo superior de investigaciones científicas, Instituto Jeronimo Zurita, Madrid, 1960, p. 305.
  • Marisa Cocco–Angioy, Vicente Bacallar: la poesia del diplomatico sardo-ispanico del secolo XVIII, Pisano, Cagliari, 1983.
  • Enrico Bogliolo, Tradizione e innovazione nel pensiero politico di Vincenzo Bacallar, Angeli, Milanu, 1989.
  • Alessandra Pasolini, Un coleccionista sardo en la Europa del siglo XVIII: el marqués Vicente Bacallar Sanna, plenipotenciario y embajador de Felipe V en Holanda, Artegraf, Madrid, 2008 (extracto de "Boletin de la real academia de la historia", tomo 205, cuaderno 2, pp. 251–282).
  • Sabine Enders, "Il regno di Sardegna, il duca di Baviera e Vincenzo Bacallar Sanna. Storia di un libro", in: Vincenzo Bacallar Sanna, La Sardegna paraninfa della pace e un piano segreto per la sovranità 1712-1714, Istuccarda (Stuttgart), curadu de Sabine Enders; Giovanni Masala Masala, 2011, pp. 11–73.
  • (IT) Omar Onnis e Manuelle Mureddu, Illustres. Vita, morte e miracoli di quaranta personalità sarde, Sestu, Domus de Janas, 2019, ISBN 978-88-97084-90-7, OCLC 1124656644. URL consultadu su 6 nadale 2019.

Referentzias modìfica

  1. (CA) Grup Enciclopèdia Catalana, Vicenç Bacallar i Sanna (XML), in www.enciclopedia.cat. URL consultadu su 7 freàrgiu 2020.
  2. (IT) La storia della Sardegna? «In Baviera e a Vienna», in La Nuova Sardegna, 8 maju 2013. URL consultadu su 7 freàrgiu 2020.
  3. (IT) Vincenzo Bacallar Sanna, La Sardegna paraninfa della pace e un piano segreto per la sovranità 1712-1714, a incuru de Sabine Enders, (Collana Sardìnnia, volume 10), Stuttgart, Giovanni Masala Verlag, 2011, p. 240, ISBN 978-3-941851-03-0, OCLC 766069190. URL consultadu su 7 freàrgiu 2020.
  4. (IT) Giovanni Masala Dessì, Vincenzo Bacallar Sanna, La Sardegna paraninfa della pace e un piano segreto per la sovranità 1712–1714., in Horizonte — Neue Serie, nº 1, 2016. URL consultadu su 7 freàrgiu 2020 (archiviadu dae s'url originale su 30 trìulas 2021).

Ligàmenes esternos modìfica

Controllu de autoridadeVIAF (EN17308053 · ISNI (EN0000 0003 5412 8328 · CIRIS (IT450 · BNE (ESXX1215675 (data) · BNF (FRcb12400004h (data) · CANTIC (CAa1019065x · CERL (ITcnp01341441 · CiNii (JAENDA17689505 · GND (DE124698387 · LCCN (ENn95085013 · NKC (ENCSmzk2003195859 · NTA (EN087871718 · OL OL4475335A · RERO 02-A000015067 · SBN (ITMILV199060 · SUDOC (FR033099219 · WorldCat Identities (ENn95-085013