In antis de su 1974 Crabas fadiat pati de sa [[provìntzia de Casteddu]].
Is testimongius de sa presentzia de s'omini in su territoriu funtis meda antigus e numerosus, a comentzai de su situ pre-nuragicu de '[[Cucuru de is Arrius]]' e s'ipogeu a suta de sa cresiedda de [[Santu Srabadoi]], po sighì cun 37 uarchis (pagus meda intrenus in di de oi). Duas iscrobetas parint essi rivolutzionarias po s'istoria no scetis de sa bidda, ma de sa Sardigna e de su [[MediterraneuMare de Mesu|Mari de Mesu]] intrenu: sa prima est rapresentada de is [[Zigantes de Mont'e Prama|Gigantis de Mont'e Prama]] cantus de corànta istatuas atas fentzas a dus metrus e mesu agatadas in su 1974, chi funt iscurturas a 'totu tundu' datadas intra is seculus VII e XI i.C.; sa segunda est una tauledda funeraria in bronzu de su XIV-XII seculu i.C., aciapàda in su 1996, manna 6,5 cm in ui du ant iscrituras in carateris cuneiformis. S'importantzia printzipalli de custa tauledda istat in su fatu ca est su prus antigu testimongiu de usu de s'iscritura in s'isua, e iat a probai ca is abitantis de sa Sardigna scidiant iscrì, iat pois a avalorai is ipotesis a susu de su populu [[Shardana]]. Is istudiosus sadrus abarrant meda atentziosus chistionendindi, sa tauledda funeraria est istetia cunsiderada comenti possibili artifatu.
Is fenitziu-punicus, fundadoris de [[Tharros]], is romanus, is bizantinus, ant ghetau is tratus sustàntziallis in sa limba e sa sotzièdadi de is crabarissus.
