Malta: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lìnia 1:
[[File:Flag of Malta.svg|thumb|261x261px|Bandera]]
[[File:Location Malta EU Europe.png|thumb|259x259px|Posidura geogràfica]]
'''Malta''' est'una isola e Istadu a 90 km a sud de sa [[Sitzìlia]]. Abitada dae tempos antigos meda, comente testimoniat su tempiu preistoricu de [[Hagar Qim]] ( chi significat Pedra eretta o pedra de su cultu) e de su quartu quintu millenniu prima de [[Gesùs|Cristos]].
Est una republica parlamentare (in [[limba maltesa|maltesu]] '''Repubblika ta' Malta''', in [[limba inglesa|inglesu]] '''Republic of Malta''') chi de su 1 de maju 2004 faghet parte de s'[[Unione Europea]] de 315 km2 de isterrida e popolatzione unos 400 mizas. Formada de tres isoleddas: [[Malta]], [[Gozo]] e [[Comino]]. Sa capitale est [[Valletta]] sas limbas uffitziales su [[limba maltesa|maltesu]] e s'[[limba inglesa|inglesu]].
== Geografia ==
S'istadu tenet istèrrida de 316 km2 e popolatzione de unos 416.500 bividores. Est cumpustu de tres isuleddas: [[Malta]], [[Gozo]] e [[Comino]].
== Istòria ==
Colonizzadas dae sos [[fenicios]], e a poi dae sos [[grèghia antiga|gregos]] e a poi dae sos [[romanos]] (218 a.C.)
Sos [[Impèriu bizantinu|bizantinos]] ant dominadu dae su IV a su IX sec. In su 870 l'ant conchistada sos [[Arabos]] e l'ant tenta po duos seculos, cando est istada conchistada dae sos normannos e diventat parte de su [[Regnu de Sicilia]].
Est passada a poi suta sos [[Angioinos]], sos [[Aragonesos]], e sos [[Ispagna|Ispagnolos]]. In su 1530 [[Carolu V d'Habsburgu|Carlo V]] l'at tzedida a sos [[Ordine de Santu Giuanne de Gerusalemme|Cavalieri Ospitalieri]] o Cavalieri de Rodi. Chi dae sos [[Impèriu otomanu|Turcos]] funt catzados dae [[Rodi]] sea issoro. Dae tando sunt connoschidos comente Cavalieri di Malta. A Malta ant depidu sustennere un assediu de sos Turcos po battoro meses fintzas a s'arrivu de sa flotta ispagnola. Tando ant fortificadu s'isola e fundadu [[Valletta|La Valletta]], nomene dadu in onore de [[Jean de la Valette]] Gran Maestro de sos Cavalieris, chi aiat guidadu su fraigu, cun su progettu disegnadu dae s'architettu Fratziscu Laparelli inbiadu dae su paba [[Pio V]].
Su 1798 s'isola fut occupada dae [[Napoleone Bonaparte|Napoleone]] chi andaiat in [[Egittu]]. Sa popolatzione no fut cuntenta e bi est istada una insurretzione, e cun s'agiudu de sa [[Rennu Auniadu|Gran Bretagna]] e de su re de [[Rènniu de Napoli|Nàpoli]] , ant catzadu sos [[Frantza|frantzesos]]( 1800). S'[[Inghilterra]] aiat postu pe in s'Isola detzisa a si la tennere, non ostante sas protestas de su Re de [[Nàpoli]] e de Sitzìlia. In sa [[segunda gherra mundiale|segunda gherra mondiale]] Malta est istada una importante base navale inglesa in su [[Mare de Mesu|Mediterraneu]]. In su 1964 Malta diventat indipendente, ma faghinde parte de su [[Commonwealth de sas Natziones|Commonwealth]].
== Economia ==
Malta vivet de pisca, de commerciu e su portu de [[Valletta|la Valletta]] est unu de sos pius importantes, po sos cantieris navales, e de turismu. A Malta est iscarsa s'abba, e gai s' abba pioana est pretziosa e cantu si podet benidi pijada in cisternas. Calchi cuntierra cun s'[[Italia]], po sos immigrados clandestinos chi arrivant dae s'[[Africa]] cun barcas, e chi devent essere succurridos in mare.
== Àteros progetos ==
{{commons|Category:Malta}}
[[Categoria:Natziones de s'Europa]]
|