Ligùria: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Lìnia 1:
{{coord|format=dms|display=title}}{{Variant|LSC}}
[[
[[File:Liguria in Italy.svg|thumb|309x309px|Posidura in Itàlia]]
Sa '''Ligùria''' ([[Alfabetu fonèticu internatzionale|AFI]]: /liˈɡurja/; ''Ligûria'' in [[limba lìgure|lìgure]]) est una [[Regiones de s'Itàlia|regione italiana a istatutu ordinàriu]] de s'[[Itàlia nord-otzidentale]] chi contat unos 1.550.640 bividores, cun [[cabulogu]] [[Gènova]].
Est infùndida a sud dae su [[Mare Lìgure]], a ovest allacanat cun sa [[Frantza]] ([[regiones de Frantza|regione]] [[Proventza-Alpes-Costa Asula]]), a norte cun su [[Piemonte]] e cun s'[[Emìlia-Romagna]] e a sud-estu cun sa [[Toscana]]. Sa regione faghet parte de s'[[Euroregione Alpes-Mediterràneu]].
Su nùmene derivat de s'antiga populatzione de sos [[Lìgures]], fintzas chi in realidade sas làcanas de sa Ligùria antiga fiant prus istèrridas de sas de s'atuale regione e incluiant totu sa pranura piemontesa a sud de su [[Po]], s'atuale [[Lombardia]] sud-otzidentale de su [[Ultres-Po de Pavia]] fintzas sa sa bènnida a pare de su [[Ticino (riu)|Ticino]] in su Po, is zonas de motigru e montosas de sa [[Provìntzia de Piacenza]], s'atuale [[Lunigiana]] e su [[Nitza]]rdu fintzas a su [[Varo (riu)|riu Varo]]; is atuales làcanas amministrativas, definidas petzi in su [[1923]]<ref>Is làcanas amministrativas de sa regione sunt istadas definidas definitivamente cun s'istitutzione de sa [[provìntzia de La Spèzia]] su 28 santandria de su [[1923]]}}</ref>, cumbinant in manna mesura cun is de s'istòrica [[Repùblica de Gènova]].
<br>Fintzas a su [[1860]] sa tzircuscritzione amministrativa de sa Ligùria, chi partenet dae su [[1815]] de su [[Regnu de Sardigna]], cumprendiat fintzas sa [[Contea de Nitza|Provìntzia de Nitza Marìtima]]<ref>Ermanno Amicucci, ''Nizza e l'Italia'', Mondadori, Milanu 1939.</ref>, tzèdida a pustis a sa [[Frantza]] a cunsighidu de su [[Tratadu de Torinu (1860)|Tratadu de Torinu]] de su 24 martzu 1860 cun s'etzetzione de su [[tzircundàriu de Sanremo]] e de [[Tzircundàriu de Porto Maurizio|su de Porto Maurizio]], intrados a fàghere parte de su [[Rennu de Itàlia|Regnu de Itàlia]].
Segundu unu logu comunu, sa Ligùria diat èssere istrinta intre su mare e sas cadenas montosas de sos [[Alpes]] e de sos [[Apenninos]]: de cunsighèntzia sa regione diat pòdere èssere reduida a duos fasches costerinos, a estu e a ovest de [[Gènova]]: sa [[Ribera de Potente]] e sa [[Ribera de Levante]]. In realidade, sa Ligùria cumprendet fintzas mannas portziones de territòriu tributàrias de su lutone de su [[Po]] a norte de sa serra de monte [[Alpes|alpi]]nu-[[apenninos|apennìni]]ca (unu 28% de sa superfìtzie regionale partenet a su lutone padanu) e agiomai totu su retroterra marìtimu, su longu tretu de litorale cumprèndidu intre sas istòricas làcanas cun sa Frantza (Rio San Luigi acanta de [[Grimaldi (fratzione)|Grimaldi]] de [[Ventimiglia]]) e sa bàscia [[badde de su Magra]] in is intòrrios de [[Sarzana]] e [[Aulla]] ([[Provìntzia de Massa Carrara]]): custa làcana orientale aparesset nointames prus pagu definida, ca cumbinat petzi in parte cun su cursu bàsciu de su [[riu Magra]] e incluet parte de sa prana litorànea de [[Luni]].
A unu critèriu amministrativu (segundu su cale diat èssere de cunsiderare in amministrativamente lìgure a su nessi totu su chi est postu a sud de sa serra alpinu-apennìnica in su tretu [[Grimaldi (Ventimiglia)|Grimaldi]]-Mortola/[[Passu del Bracco]]) si sutraet carchi àrea marghinale de su territòriu de sa Ligùria "fìsica", chi pro resones istòricu-polìticas partenent a unas àteras amministratziones regionales o istatales; est su casu de sa mèdia e arta [[Badde Roia]] (a longu perricada intre Repùblica de Gènova, [[Ducadu de Proventza]] e [[Ducadu de Savoja]] e oe in die amministrativamente frantzesa, a pustis de èssere istada lìgure<ref>{{Tzita libru
|tìtulu = Vedere la Storia
|autore =G. Gentile
|autore2=L. Ronga
|autore3=A. Rossi
|editore = Editora La Scuola
|tzitade =
|annu =
}}</ref> e piemontesu) e de sas artas baddes de sos [[Arriare|arriares]] Pennavaira e Neva (cun is burgos de [[Alto (Itàlia)|Alto]], [[Caprauna]] e Cerisola chi, puru abarrende in su ròdiu de influèntzia econòmicu-cumertziale de sa tzitade de [[Albenga]], sunt istados pro tempus longu compidados dae su Ducadu de Savoja e a fatu inclùidos in sa [[Provìntzia de Cuneo]]).
A sa Ligùria est acapiadu istoricamente e linguisticamente su [[Oltregiogo]] in [[provìntzia de Alessàndria]] cun [[Novi Lìgure]], [[Ovada]], [[Arquata Scrivia]] chi cumprendet parte de sas baddes [[Orba (arriale)|Orba]], [[Lemme]], [[Scrivia]], [[Borbera]] e [[Spinti]]. S'Oltregiogo est istadu parte de sa [[Repùblica de Gènova]] fintzas a su [[1797]], a fatu de sa [[Repùblica Lìgure]] fintzas a su [[1805]] e a pustis de sa restauratzione de sa [[Provìntzia de Novi]], parte de sa Partzidura de Gènova. Est istadu annessionadu a su [[Piemonte]] a pustis de su [[decretu Rattazzi]] de su [[1859]]. S'[[Capraia Ìsula|ìsula de Capraia]] est istada parte de sa Ligùria fintzas a su [[1925]] e de s'[[Artzidiòtzesi de Gènova]] fintzas a su [[1977]].
Sa Ligùria est una regione de atraida turìstica manna pro more de sas bellesas antròpicas e naturales, intre cales si distinghe[nt - a ponente - sa [[Ribera de sos Frores]] e - a levante - [[Portofino]], [[Cinque Terre]] e [[Porto Vènere]].
==Riferimentos==
<references/>
==Àteros progetos==
{{commons|Category:Liguria|Ligùria}}
[[Categoria:Regiones de s'Itàlia]]
| |||