Wikipedia

Template:Printzipale:Artìculu mese: diferèntzias tra is versiones

Browse history interactively
← Càmbiu in segusCàmbiu in antis →
Content deleted Content added
VisualeWikitext
mNo edit summary
Artìculu de austu 2020
Lìnia 1:
<div style="float:right"><small>[{{fullurl:MariannaSardigna Bussalaie Còrsica|action=edit}} càmbia]</span></div><span style="font-size:16pt">MariannaSardigna e BussalaiCòrsica</span>
 
[[File:MariannaCorsica Bussalaiet Sardinia SPQR.jpegpng|thumb|right|FotografiaPosidura de Mariannasa provìntzia in sa mapa de Bussalais'Impèriu|248x248px]]
'''Sardigna e Còrsica''' (in [[limba latina|latinu]]: ''Sardinia et Corsica'') est istada una [[provìntzia romana]] de edade [[Repùblica romana|republicana]] e [[Impèriu romanu|imperiale]]. Sa Sardigna fiat intrada in su ròdiu de influèntzia romana dae su [[238 a.C.]] Sa Còrsica duos annos prus a tardu e ambas bi fiant abarradas fintzas a s'invasione de sos [[Vàndalos]] de su [[456]]. Roma aiat ocupadu sa Sardigna in su s'iscuta de tempus intre sa [[prima gherra pùnica|prima]] e sa [[segunda gherra pùnica]]. Giai in sos primos annos de su cunflitu mannu, pretzisamente in su [[259 a.C.]], s'esèrtzitu romanu aiat intentadu sa conchista de s'ìsula, lompende·nche dae [[Còssiga|Còrsica]], ma su cònsule [[Lùtziu Cornèliu Iscipione (cònsole 259 a.C.)|Lùtziu Cornèliu Iscipione]], a pustis de àere pigadu possessu de [[Terranoa]], si fiat dèpidu retirare.
'''Marianna Bussalai''' ([[Orane]], [[1904]]-[[1947]]), connota fintzas comente '''Mariannedda de sos bator moros''', est istada un'intelletuale, [[Iscritore|iscritora]] e [[Poete|poetissa]] [[Populu sardu|sarda]], [[Indipendentismu sardu|indipendentista]] e ativista de su [[Partidu Sardu - Partito Sardo d'Azione|Partidu Sardu de Atzione]].
 
== BiografìaIstatutu==
[[Sardigna]] (in [[limba grega antiga|gregu]] Σαρδώ, ''Sardò'') e [[Còrsica]] (Κύρνος, ''Kýrnos''),[[Istrabone]], ''[[Geografia (Istrabone)|Geografia]]'', V, 2,7.</ref> fiant istadas annessionadas in su [[238 a.C.|238]] e in su [[237 a.C.|237]], sutraende·ddas a sa dominatzione [[tziviltade cartaginesa|pùnica]]. Sos relatos bonos chi intercurriant intre sas populatziones locales e sos Cartaginesos, contrapostos a unu regìmene de conchista intradu dae sos Romanos, aiant determinadu una sèrie de avolotos (in Sardigna in sos annos [[236 a.C.|236]]-[[231 a.C.]], [[216 a.C.]], [[187 a.C.|187]]-[[177 a.C.]], [[126 a.C.]] e [[122 a.C.]]; in Còrsica in sos annos [[234 a.C.|234]]-[[231 a.C.]], [[201 a.C.]], [[172 a.C.]], [[163 a.C.]], [[111 a.C.]]) e unu apaghiamentu incumpletu in piessignu de sas tribùs de s'internu, cun atziones sighidas, cunsideradas brigantàgiu dae sos Romanos.
Marianna Bussalai est nàschida in [[Orane]] in su [[1904]], sa prima de sas duas fìgias de Sarvadore Bussalai, chi si fiat cojuende pro sa de duas bortas, e de Antonietta Angioy. Sa mama li fiat morta in su 1909, e issa e sa sorre, Innàtzia, fiant istadas afidadas a sa tzia Gratziedda Angioy. Su babu, difatis, aiat dèpidu tramudare a [[Nùgoro]], pro traballare a sas postas, e a pustis a [[Portu Turre]], in ue aiat addobiadu a Peppinedda Quesada, cun sa cale si fiat cojuadu e fiat abarradu.
 
Sa provìntzia intrea fiat guvernada dae unu [[Pretore (istòria romana)|pretore]] (atestadu partende dae su [[227 a.C.]]), cun cabulogu a primìtziu in ''[[Nora]]'' e a sighire in ''Càrales'' ([[Casteddu]]), in Sardigna.
Marianna aiat pòdidu fàghere sas iscolas elementares ebbia, ca sa salude sua fiat divènnida mala a beru dae cando fiat minore e custu non li permitiat de tzucare cada die a [[Nùgoro]]. Non s'ischit galu cun seguresa ite problemas teniat, ma Innàtzia, sa sorre, naraiat chi fiat rùida a terra in manera mala, una die, e dae tanto aiat tentu una tzumba in petorras chi non li permitiat de respirare bene. Aiat chircadu de si sanare impreende una meighina, sa Sirolina, ma no aiat tentu sutzessu. In prus, b'at chie narat chi teniat fintzas su Morbu de Pott. Totu custas maladias li causaiant dolores articulares, frebas reumàticas e, prus che totus, una debilesa chi limitaiat totu sas atividades suas, oblighende·la a abarrare in domo.
 
Cun probabilidade totu su territòriu de Sardigna fiat istadu cunsideradu ''[[ager publicus]] populi Romanos'' e sutapostu a s'esatzione de una [[decenia]], a chi si podiant agiùnghere unas àteras rechisitziones e si pensat chi a unu regìmene pròpiu fiat istada sutaposta fintzas sa Còrsica. De unu tzertu importu fiat sa produtzione de [[triticum|trigu]] de Sardigna mentras unas àteras esportatziones fiant costituidas dae s'[[ortigu]] e de produtos de su [[pastoriu]] e de sas [[salina|salinas]]. Sa propiedade de terras aiat mantentu in Sardigna su caràtere de [[latifundu]], giai impostu suta de sa dominatzione pùnica.
Fintzas cun totu cussos problemas, abarrende in domoe, fatu-fatu, a letu, aiat istudiadu de autoditata, leghende testos medas de autores sardos che a [[Montanaru]], [[Bustianu Satta]] e [[Juanne Maria Angioy|Giuanne Maria Angioy]], italianos che a [[Dante Alighieri]], [[Alessandro Manzoni]], Vincenzo Monti e Ippolito Pindemonte e àteros medas de àteras limbas, dae sos filòsofos a sos pensadores polìticos, dae sos istòricos [[frantzesos]] a sos romanzieris russos de s’otighentos.
 
<div align=right style="font-size:100%;">[[MariannaSardigna Bussalaie Còrsica|'''Sighit...''']]</div>
<div align=right style="font-size:90%;">''Cabudianos: [[Marianna Bussalai]], [[Margherita Hack]], [[World Wide Web]], [[Sa die de sa Sardigna]], [[Pieds noirs]]''</div><noinclude>
<noinclude>[[Categoria:Pàgina printzipale|Artìculu]]</noinclude>
Bogadu dae "https://sc.wikipedia.org/wiki/Template:Printzipale:Artìculu_mese"