Sardigna megalìtica: diferèntzias tra is versiones
Content deleted Content added
No edit summary |
|||
Lìnia 77:
Àteros esèmpros de tumbas a tzìrculu, fintzas prus monumentales e cun unu diàmetru de 19 metros, comente sa de Su corazzu de is Pillois, s'agatant in territòriu de [[Gùspini]]. In Gaddura, ultres a Li Muri, s'agatant in [[Logusantu]] (La Macciunitta, Li Casalini).
[[File:Sassari - Complesso prenuragico di Monte d'Accoddi (27).JPG|thumb|[[Tàtari]], altare megalìticu de monte d'Accoddi]]
=== Altares megalìticos ===
{{Càstia fintzas|Altare preistoricu de Monte d'Accoddi}}
Intre [[Tàtari]] e [[Portu Turre]] s'agatat un'ampru e singulare cumplessu megalìticu chi no agatat anàlogos cumproos in Europa.<ref name=A.Moravetti>{{Tzita web|sambenadu= Moravetti|nùmene= Alberto|url=http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_93_20070719113213.pdf |tìtolu= ''Gli altari a terrazza di Monte d’Accoddi''|editore= www.sardegnacultura.it|pàginas= 6-19 |annu=2005}}</ref> Si tratat de su santuàriu preistòricu de [[Altare preistoricu de Monte d'Accoddi|Monte de Accoddi]] chi cumprendet in s'imparis duos altares, unu bidditzolu e una necròpoli ipogèica, ocupende una superfìtzie cumplessiva de 2513 metros cuadrados e isvilupende unu volùmene de 7590 metros cubos. Custu cumplessu fàbricu megalìticu - segundu sos istudiosos - est carchi cosa de parìbile a su chi in àmbitu mesopotàmicu est definidu altare a terratzu o [[ziggurat]].<ref name=A.Moravetti/>
Lìnia 92:
Sighende sa traditzione de sos [[menhir]] e de sos tzìrculos megalìticos de sas gentes de [[cultura Othieri]], is de [[cultura Monte Claro]] ant individuadu e ant afortigadu pretzisas àreas postas in logos de pranos pro compidare mègius in manera istratègica su territòriu a suta, custas atziones parent comente chi preludent a solutziones architetònicas chi prus a tardu in su Brunzu antigu ant a èssere pròpias de sos primos protonuraghes e a pustis torra de sas imponentes istruturas polivalentes de su perìodu nuràgicu.<ref name=G.Caputa/>
=== Protonuraghes ===
[[File:Particolare del Nuraghe Bruncu Madugui.JPG|thumb|243x243px|Protonuraghe Bruncu Madugui, [[Gèsturi]]]]
Narados fintzas "pseudonuraghes" e "nuraghes a passaditzu", custos fàbricos megalìticos assummant in s'Ìsula a unos treghentos monumentos.<ref name="S.Cultura" />
Massimamente de planimetria definida dae sos nuragòlogos de tipu "reniforme" (est a nàrrere ca tenet is cuntornos clàssicos de unu arrigu), ma fintzas de forma chi carcat torra sa de una nae acavocada, non propassaiant s'artària de deghe metros (a s'imbesse de sos nuraghes artos prus de binti metros).<ref name=S.Cultura>{{Tzita web|sambenadu= Cultura|nùmene= Sardegna|url= http://www.sardegnacultura.it/j/v/258?s=20507&v=2&c=2717&t=7|titolo= ''Il protonuraghe''|editore= Sardegnacultura.it|}}</ref> Is fraigos megalìticos de sos protonuraghes ant pretzèdidu de paritzos sèculos s'affirmadura de s'architetura nuràgica clàssica.
Line 98 ⟶ 99:
Contriamente a sos nuraghes, non presentant in intro sos aposentos a tholos. Is muros perimetrales meda ispissos inserrant difatis nitzas abertas in un'ampru passaditzu, sa caraterìstica architetònica bera de cosa issoro.<ref name=S.Cultura/> Is aposentos a passaditzu fiant ammantados dae losas de pedra dispostas in manera orizontale e unu terratzu-cobertura ammuntaiat totu s'isterridura de su monumentu.
Esempru de custa tipologia de fraigu est su protonuraghe
=== Nuraghe ===
{{Càstia fintzas|Nuraghe}}
====Casteddos nuràgicos====
[[File:Nuraghe reconstruction.jpg|thumb|245x245px|Recostrutzione de Bidditzolu nuràgicu de su 1600 a.C.]]
Is fàbricos megalìticos formados dae nuraghes polilobados, connotos fintzas comente a fortilesas nuràgicas, casteddos nuràgicos o règias nuràgicas, ant incumentzadu a cumpàrrere in s'ìsula in su [[Edade de su Brunzu|Brunzu]] reghente. A su modellu base de su nuraghe monoturre sos architetos nuràgicos aiant acorpadu unas àteras turres minores unende·ddas intre issas e issas cun cortinas muràrias. Aiant fraigadu de custa manera imparis architetònicos de dimensiones a bortas colossales, dominados dae unu màstiu tzentrale inghiriadu dae unu nùmeru isvariadu de turres, comente in su cumplessu nuràgicu de [[Nuraghe Arrubiu|Arrubiu]] in ue de turres si nde contaiant pro fintzas bintunu, e fiat su resurtadu de unu disinnu unitàriu chi cumprendiat siat su màstiu siat is bastiones pentagonales, su totu pesadu in sa fase matessi in su de 14 sèculos a.C.<ref name=Arrubiu>{{Tzita web|url=https://web.archive.org/web/20150630132832/http://www.museoarcheologiconuoro.beniculturali.it/index.php?it%2F32%2Fsiti-e-monumenti%2F14%2Fil-sarcidano-orroli-nuraghe-arrubiu|tìtulu=Il Sarcidano: Orroli, Nuraghe Arrubiu|situ=Museu Natzionale Archeològicu de Nùgoro}}</ref>
Is nuraghes polilobados agiunghiant artàrias chi propassaiant is bintighimbe metros; a pustis de sos monumentos egìtzios fiant is fàbricos preistòricos prus artos tando connotos in su lutone de su [[Mare Mediterràneu|Mediterràneu]]. Is esempros prus nodidos sunt is de:
* [[Su Nuraxi]] in [[Barùmini]] (SU);
* [[Nuraghe Santu Antine|Santu Antine]] in [[Turalva]] (SS);
* [[Nuraghe Arrubiu|Arrubiu]] in sa comuna de [[Arrolli|Arroli]] (SU).
== Riferimentos ==
| |||